Teoria umysłu: poznaj ten klucz do więzi międzyludzkich

Ta koncepcja wprowadzona lata temu przez psychologa i antropologa Gregory’ego Batensona jest kluczem do zrozumienia większości naszych zachowań społecznych. W pewien sposób teoria umysłu pozwala nam zrozumieć, że ludzie wokół nas mają inne niż nasze myśli i przekonania.

Dlatego my, ludzie, podobnie jak zwierzęta, jesteśmy zmuszeni do przewidywania zachowań zewnętrznych, do używania intuicji, aby lepiej zrozumieć to, co inni myślą lub czują. I by następnie dostosować do tego nasze zachowanie. Mamy zatem do czynienia z szeregiem bardzo wyrafinowanych procesów poznawczych: „najnowocześniejsza technologia emocjonalna”.

«Jesteśmy tym, co myślimy. Wszystko, czym jesteśmy powstaje dzięki naszym myślom. Za pomocą naszych myśli tworzymy świat».

-Budda-

Teoria umysłu – najważniejsza zdolność społeczno-poznawcza

Często mówimy o empatii jako o niezbędnej kompetencji, która może ułatwić ludzkie kontakty. Niewiele rzeczywistości psychologicznych działa jako ten podstawowy klej społeczny, który pomaga nam się łączyć z innymi biorąc pod uwagę ich perspektywy. Nie popełnimy jednak żadnego błędu, jeśli powiemy, że teoria umysłu jest w rzeczywistości o wiele ważniejsza w naszych relacjach społecznych niż empatia.

Empatia pomaga nam zrozumieć, że inni mogą czuć to samo co my. Teoria głoszona przez Batensona pozwala nam zrozumieć, że Twoja i moja rzeczywistość mogą być bardzo różne. To ona pomaga mi uświadomić sobie na przykład, że możesz w tym momencie kłamać. Może mi również pomóc zrozumieć, że możesz inaczej niż ja reagować na niektóre bodźce.

Wszystkie te procesy są niezbędne w naszych relacjach społecznych. To dzięki nim mózg wykonuje niesamowite zadania, które pozwalają nam przetrwać, dostosowywać się i łączyć z innymi w znaczący sposób.

Mózg, maszyna „predykcyjna”

Mózg, używając klasycznego komputerowego porównania, jest maszyną predykcyjną. Jego podstawowym celem jest zmniejszenie niepewności otoczenia. To wyjaśnia, jak wskazano w badaniu przeprowadzonym przez dr Johna Andersona na Uniwersytecie w Michigan, ogromne znaczenie teorii umysłu w naszych okolicznościach społecznych.

Ludzie muszą przewidywać nie tylko zachowania otaczających nas osób. Ważna jest również umiejętność interpretacji ich wiedzy, intencji, przekonań i emocji. W ten sposób dostosowujemy nasze zachowanie, uwzględniając te czynniki, które uczymy się rozpoznawać.

Z drugiej strony warto również wiedzieć, że również zwierzęta posiadają te wyrafinowane zdolności. Przeprowadzono interesujące badania, dzięki którym odkryto, na przykład, że szympansy mają tę społeczno-poznawczą zdolność do przewidywania zachowań niektórych osobników. W ten sposób mogą oszukać potencjalnych rywali, a nawet wzmocnić proaktywne zachowania na korzyść grupy.

Teoria umysłu – czy wszyscy posiadamy te zdolności?

Badania nad rozwojem człowieka wskazują, że umiejętności związane z teorią umysłu pojawiają się u dzieci w wieku powyżej 4 lat. To właśnie w tym wieku dzieci zaczynają mieć bardziej abstrakcyjne, bardziej wyrafinowane myśli. I zaczynają rozumieć, że inni też mają własne intencje, wolę i że ludzie wokół nich mogą mieć różne myśli i opinie.

Z drugiej strony powinniśmy też odnieść się do innego aspektu. Badacz Simon Baron-Cohen z Uniwersytetu w Cambridge przeprowadził wiele prac i badań, w których sugeruje, że osoby ze spektrum autyzmu mają poważne braki w teorii umysłu.

Wiemy, że dzieci i dorośli z autyzmem wykazują pewne zachowania empatyczne. Dostrzegają ból lub zmartwienie u innych.Jednak mają trudności w przewidywaniu zachowania innych ludzi. W takich przypadkach interakcje społeczne są mylące i trudne, ponieważ ta mentalna zdolność do tworzenia więzi zawodzi. Nie są w stanie połączyć się z innymi ani zrozumieć, co mogą myśleć, czuć i że mogą reagować inaczej niż oni sami.

Z drugiej strony również pacjenci ze schizofrenią wykazują tę samą rzeczywistość metapoznawczą, w której bardzo trudno jest połączyć i rozróżnić stany psychiczne własne i innych.

Podsumowanie

John Locke twierdził, że ludzkie szczęście jest usposobieniem umysłu i nie jest uwarunkowane od okoliczności. Musimy przyznać, że ten wszechświat mentalny w pewien sposób konfiguruje jeden z najbardziej fascynujących, a zarazem najbardziej złożonych scenariuszy. Istota ludzka, podobnie jak wiele gatunków zwierząt, ma zdolność do łączenia się ze sobą w celu wzajemnego zrozumienia, a tym samym lepszego przystosowania się do środowiska i ułatwienia ciągłości życia.

Jest jednak jeden ciekawy aspekt teorii umysłu. Dzięki niej lepiej się rozumiemy i przewidujemy zachowania, potrzeby i myśli, aby móc odpowiednio na nie zareagować. Jednak cel nie zawsze jest szlachetny. Wiadomo, że dzięki teorii umysłu jesteśmy w stanie oszukiwać innych i nimi manipulować. Dlatego i podsumowując, od nas zależy, czy dobrze wykorzystamy te wspaniałe możliwości, które mamy. Te, które wciąż, po cichutku, ewoluują.