Świadomość ostateczna: skąd się bierze?

Wiadomo, że niektórzy ludzie z demencją nagle odzyskują jasność umysłu tuż przed śmiercią. Zjawisko to znane jest jako ostateczna jasność umysłu, a nauka jeszcze go w pełni nie wyjaśniła.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Gema Sánchez Cuevas.

Ostatnia aktualizacja: 02 sierpnia, 2022

Świadomość ostateczna jest zjawiskiem omawianym od czasów Hipokratesa, greckiego lekarza żyjącego cztery wieki przed naszą erą. Co ciekawe, jest to jeden z najmniej zbadanych aspektów w dziedzinie naukowej, pomimo jego znaczenia. Większość informacji jest anegdotyczna, chociaż istnieją pewne badania na ten temat.

Świadomość ostateczna występuje wtedy, gdy pacjent cierpiący na demencję, zwłaszcza na chorobę Alzheimera, nagle odzyskuje przytomność na krótko przed śmiercią. Nagle przypominają sobie wszystko, o czym wcześniej zapomnieli i zachowują się w najbardziej naturalny sposób, jakby nigdy nie chorowali. Niedługo potem umierają.

Zjawisko to ma ogromne znaczenie, ponieważ wskazuje na to, że demencje są odwracalne. Sugeruje, że problem tkwi w dostępie do informacji, a nie w utracie tych informacji. Jak dotąd nie było możliwe wyjaśnienie, dlaczego tuż przed śmiercią pojawia się ten rodzaj świadomości, ale istnieje kilka hipotez w tym zakresie.

Świadomość ostateczna: kilka przypadków

Krewni osób z różnymi rodzajami demencji dzielą się mnóstwem świadectw o świadomości ostatecznej. Podobnie pracownicy w domach opieki i szpitalach. Niektóre z tych sytuacji stały się nawet sławne dzięki udostępnieniu ich w gazetach i mediach społecznościowych.

Jedna z nich dotyczy kobiety, która cierpiała na chorobę Alzheimera i była pod opieką córki i wnuków. Pewnego dnia, ku zdumieniu rodziny, odzyskała przytomność umysłu. Powiedziała córce, że 31 sierpnia, czyli dwa dni później, wszystko będzie dobrze. Właśnie tego dnia zmarła, spędzając wcześniejsze dwa dni na rozmowach z rodziną, która cieszyła się, że mogła się z nią pożegnać.

Inny znany przypadek dotyczył śmiertelnie chorej kobiety, która na krótko przed śmiercią, jak można się było spodziewać, wydawała się wyjątkowo śpiąca. Rodzina miała nadzieję, że nie umrze przed przybyciem dwójki jej wnuków, aby mogli się z nią pożegnać, nawet jeśli miała nie być tego świadoma. O dziwo, kiedy goście przyjechali, kobieta otworzyła oczy, odmówiła modlitwę za każdego z nich, a potem umarła.

Przywrócenie jasności umysłu

Nie jesteśmy pewni, dlaczego niektórzy ludzie doświadczają świadomości ostatecznej. Częstotliwość tego zjawiska jest również nieznana, ponieważ wiele osób wydaje się umierać bez przejścia przez ten etap odzyskania świadomości.

Niektórzy badacze uważają, że gdy organizm jest bliski śmierci, następuje intensywne wydzielanie hormonów, m.in. adrenaliny. Taka nadprodukcja mogłaby wywołać silne efekty w mózgu, do tego stopnia, że aktywowałaby neurony. Doprowadziłoby to do odzyskania klarowności.

Jednak z tą hipotezą jest pewien problem. Zakłada się, że w chorobach takich jak choroba Alzheimera niektóre neurony są nieodwracalnie uszkadzane. Więc jak to możliwe, że nagle działają? Regeneracja tak uszkodzonych neuronów jest wykluczona. Skąd zatem bierze się jasność umysłu u pacjentów?

Umysł i mózg

Inna hipoteza dotycząca zjawiska chwilowej klarowności umierających osób wskazuje, że jest ona wyrazem dystansu między umysłem a mózgiem. Mózg nie jest umysłem, ani umysł nie jest mózgiem. Neuropsychiatra Peter Fenwick, autor książki The Art of Dying, wskazuje, że umysł jest rzeczywistością, która stanowi część uniwersalnej świadomości.

Tymczasem mózg można porównać do telewizora. Jest jak urządzenie, które przechwytuje sygnały powszechnej świadomości, ale nie ma możliwości ich wytworzenia. Podobnie jak telewizor, pokazuje te sygnały, jakby sam je produkował, chociaż tak nie jest.

Dlatego, gdy mózg nie działa prawidłowo, przekazuje sygnały w zniekształcony sposób. Tak więc na krótko przed śmiercią mózg łączy się z tą uniwersalną świadomością, a następnie przestaje zniekształcać sygnały. W konsekwencji pojawia się końcowa klarowność, ponowne połączenie między mózgiem a umysłem.

Niemniej jednak żadna z tych hipotez nie może być w pełni przetestowana, przynajmniej jeszcze nie teraz. Świadomość ostateczna jest zwykle ulotna i nie ma czasu, aby naprawdę ją obserwować. Byłoby to również nieetyczne, ponieważ zainteresowana osoba nie jest w stanie wyrazić zgody. Każda próba badania może ingerować w ten niemal „święty” moment, w którym osobie, która ma umrzeć, udaje się na nowo połączyć ze światem i ludźmi, których kocha.