Skopofobia: objawy, przyczyny i leczenie

Twój poziom aktywacji zwykle zmienia się, gdy zdajesz sobie sprawę, że ktoś Cię obserwuje. Ale co się stanie, jeśli to faktycznie sparaliżuje Cię strachem? Czytaj dalej, aby się dowiedzieć.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Montse Armero.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Skopofobia to zaburzenie lękowe charakteryzujące się patologicznym lękiem przed byciem oglądanym lub widzianym przez innych. Wiąże się to również z irracjonalnym lękiem przed przyciąganiem uwagi innych. Jest to specyficzna fobia. Innymi słowy, może objawiać się samodzielnie, bez innych zaburzeń psychopatologicznych. Często jednak występuje obok innych fobii, takich jak trema lub strach przed rumienieniem się.

Skopofobia jest również jednym z najczęstszych objawów fobii społecznej. Z tego powodu często znajduje się w klasyfikacji zaburzeń lęku społecznego.

Skopofobia i jej objawy

Osoby cierpiące na skopofobię starają się unikać sytuacji, w których mogą być obserwowani przez innych. Może to dotyczyć dużych grup ludzi, na przykład kiedy osoba ta musi wystąpić przed publicznością, wygłosić przemówienie lub przedstawić prezentację. Jednak pojedynczy nieznajomy przechodzący na ulicy również może wywołać u nich objawy.

Oprócz chęci unikania atencji, osoby ze skopofobią zwykle mają zestaw objawów w obliczu sytuacji, której się boją. Oto niektóre z najczęstszych:

• Nadmierne pocenie,
• Mdłości,
• Zawroty głowy,
• Częstoskurcz,
• Suchość w ustach,
• Drgawki,
• Hiperwentylacja,
• Poczucie wstydu,
• Trudność w utrzymaniu spójnej mowy,
• Rozproszenie psychiczne,
• Uczucie utraty kontroli lub paniki.

W obliczu tej przytłaczającej symptomatologii wiele osób ze skopofobią ogranicza swoje spotkania towarzyskie. W zależności od nasilenia zaburzenia, mogą całkowicie przestać wchodzić w interakcje z większością ludzi. Może to nawet obejmować ich przyjaciół i rodzinę.

Główne przyczyny skopofobii

Skopofobia może pojawiać się z wielu powodów. Jednym z najczęstszych jest to, że osoba chora była w przeszłości zaczepiana lub prześladowana. W konsekwencji sytuacja ta stworzyła traumatyczne doświadczenie, które przeniosło się na inne obszary społeczne.

Jednak to nie jedyne wyjaśnienie tej fobii. Mogą na nią cierpieć na przykład wyjątkowo nieśmiałe osoby. Również osoby cierpiące na widoczną chorobę, uraz lub deformację mogą łatwiej ją u siebie rozwinąć. Jest tak, ponieważ mają oni tendencję do przyciągania większej uwagi innych.

Skopofobia występuje również u osób cierpiących na jakiś rodzaj zaburzenia psychopatologicznego. Na przykład zaburzenie urojeniowe, schizofrenia paranoidalna lub wysoki poziom nadmiernej czujności.

Dostępne leczenie

Obecnie istnieje kilka sposobów radzenia sobie z fobiami. Najczęstsze metody leczenia obejmują terapię psychologiczną i leki psychotropowe.

Psychoterapia

Klasycznym podejściem do leczenia fobii, takiej jak skopofobia, jest terapia poznawczo-behawioralna. W ramach tego podejścia terapeuci mogą stosować różne metody:

• Systematyczne odczulanie. Ten sposób stawiania czoła fobiom pozwala cierpiącym na stopniową ekspozycję na przerażającą sytuację. Aby im to ułatwić, terapeuci stosują różne strategie, takie jak restrukturyzacja poznawcza i skuteczne techniki relaksacyjne.
• Ekspozycja. Technika ta polega na tym, że pacjent jest bezpośrednio wystawiony na bodziec fobiczny przez określony czas, aż do ustąpienia lęku. Na początku może być im trudno sobie z tym poradzić, ale w niektórych sytuacjach jest to niezwykle pomocne. U niektórych osób może to być nawet bardziej skuteczne niż systematyczne odczulanie.
• Trening umiejętności społecznych. Niezależnie od tego, w jaki sposób fobia jest leczona, trening umiejętności społecznych jest niezbędny (w przypadku tej konkretnej fobii). Dzięki temu pacjenci uczą się strategii komunikacyjnych, które pomagają im lepiej odnosić się do innych ludzi.

Inne terapie w leczeniu skopofobii

Terapia poznawczo-behawioralna pomogła milionom pacjentów na całym świecie. Jednak znaczny odsetek ludzi nie reaguje na ten nurt w odpowiedni sposób. W takich przypadkach istnieją inne terapie, które mogą być niezwykle skuteczne:

• Krótka terapia strategiczna. Ten rodzaj interwencji jest doskonały dla osób, które nie reagują na klasyczne metody leczenia. Podobnie jak w przypadku terapii ekspozycyjnej, muszą być wystawione na bodziec fobiczny. Jednak w tym przypadku postępują zgodnie ze strategią opartą na niestandardowej logice. W wielu przypadkach opór pacjenta przed zmianami zostaje rozwiązany.
• Psychoterapia psychoanalityczna. Jeśli istnieje jedna tradycyjna metoda radzenia sobie z dystresem psychicznym, to jest nią psychoanaliza. To podejście bardzo różni się od innych rodzajów psychoterapii, ale jest nie mniej skuteczne w przypadku niektórych osób. Jest szczególnie odpowiednie dla tych, którzy chcą zagłębić się w źródło swoich konfliktów emocjonalnych.

Psychofarmaceutyki

Zwykle zaleca się, aby początkowo zająć się skopofobią poprzez psychoterapię. Jednak farmakologia może czasami pomóc w zmniejszeniu objawów fizycznych. Wśród najczęściej przepisywanych leków są:

• Benzodiazepiny,
• Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI),
• Blokery beta-adrenergiczne,
• MAOI.

Często też psychoterapię łączy się z jednym z tych leków, zwłaszcza na początkowych etapach leczenia. Gdy stan pacjenta poprawia się i ma on większą kontrolę nad sytuacją, może zapytać lekarza, jakie kroki należy podjąć, aby zmniejszyć lub nawet wyeliminować przyjmowanie leków psychotropowych.

Wreszcie, jeśli uważasz, że cierpisz na którykolwiek z objawów opisanych w tym artykule, wiedz, że dostępne są skuteczne interwencje. Pierwszym krokiem powinno być skonsultowanie się ze specjalistą zdrowia psychicznego w celu uzyskania wskazówek, abyś mógł nauczyć się skutecznych strategii radzenia sobie.