Skąd bierze się motywacja i chęć życia?

Nawet gdy dochodzimy do granic wytrzymałości, nie opuszcza nas motywacja i wola parcia naprzód. Skąd biorą się chęci do życia?

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 10 grudnia, 2021

Podczas II Wojny Światowej Japończycy nazywali “bura-bura” zjawisko utraty chęci do życia i wpadanie w letarg prowadzący do śmierci. Skąd bierze się motywacja i chęć życia? Dlaczego niektórzy tracą zapał, a nawet instynkt przetrwania?

Tematem tym od lat interesują się eksperci i społeczeństwo. Nick Moloney, jeden z najbardziej znanych żeglarzy na świecie podkreśla, że chodzi o reakcję mózgu: umrzeć jest łatwo, żyć jest trudniej. Podobnie dzieje się w ekstremalnych sytuacjach – podczas żeglowania ból potrafił być tak silny, że deficyt adrenaliny uniemożliwiał kontynuowanie.

Moloney został pewnego dnia ranny i znalazł się w sytuacji bez wyjścia. Wówczas stracił chęć życia. To najgorszy scenariusz psychologiczny, w jakim można się znaleźć, gdyż opuszcza nas wtedy nadzieja i przestajemy walczyć. Człowiek w takiej sytuacji zmuszony jest do podjęcia największego wysiłku z możliwych.

Na czym to polega? Jak włączyć motywację, gdy jesteśmy na granicy?

Skąd bierze się motywacja i chęć życia?

Jeden z najważniejszych ekspertów od wytrzymałości psychicznej i przetrwania to doktor Al Siebert z uniwersytetu w  Michigan.

Jedna z jego najbardziej znanych książek to The Survivor Personality: Why Some People are Stronger, Smarter, and More Skillful at Handling Life’s Difficulties. W tej pracy przedstawia wiele przykładów przetrwania i porażki.

Jeden z najbardziej przykuwających uwagę to przypadek kanadyjskiego samolotu wojskowego z 18 osobami na pokładzie, który rozbił się blisko koła podbiegunowego. Trzynaście osób przeżyło i w 4 dni dotarło do bazy wojskowej. Trzy osoby zmarły, a dwie, mimo braku obrażeń, zamarzły. Było to bardzo trudne dla reszty.

Jak tłumaczy doktor Al Siebert, w tej strefie, pomimo ciężkiego klimatu, ludność tubylcza żyje normalnie, a dzieci rosną szczęśliwie. Wojskowi dysponowali sprzętem i byli w stanie chronić się przed zimnem. Mimo to dwoje z nich poddało się.

Al Siebert nazwał to zjawisko śmiercią psychogenną – człowiek poddaje się i godzi się na śmierć. Zdarza się to częściej niż nam się zdaje. Zadajmy sobie zatem pytanie: skąd biorą się chęci do życia?

Dopamina to nie wszystko

Zwykle zakłada się w neuronauce, że dopamina i jądro półleżące odpowiedzialne są za przyjemność i motywację. Neuroprzekaźnik ten napędza zachowania wywołujące dobre samopoczucie, czyli na przykład jedzenie, socjalizowanie się, zabawę, seks itp. Przetrwanie także napędzane jest przez tę substancję.

Badania takie jak to zrealizowane przez Wydział Neuronauki uniwersytetu w Kolonii (Niemcy) wskazują na coś ważnego. Udowodniono na szczurach, że gdy poziom dopaminy zostanie wyczerpany, wciąż pojawiają się zachowania motywacyjne gwarantujące przetrwanie.

Co więcej, wiemy także, że osoby cierpiące na Parkinsona (powodującego spadek poziomu dopaminy w mózgu) nie tracą zainteresowania jedzeniem czy kontaktami społecznymi koniecznymi dla przeżycia. Chodzi zatem o inny aspekt chemii mózgu.

Motywacja a znaczenie nawyków, celów i aktywnego życia społecznego

Skąd mózg bierze motywację i chęć do życia? Do niedawna myśleliśmy, że chodzi o neuroprzekaźniki – dopaminę, serotoninę, endorfiny…Ale jest coś jeszcze. Mózg nie wydziela ich sam z siebie. Są dostarczane do krwiobiegu z pewnego powodu.

Przetrwanie wymaga motywacji i wysiłku

Wróćmy do historii samolotu w Kanadzie. 13 osób, które przeżyło nie porzuciło nadziei. Wiedzieli, że muszą iść szukać pomocy zamiast się poddawać. Poczucie celu stymuluje wydzielanie neuroprzekaźników. Ranny, zagubiony żeglarz także ledwo miał siły i motywację do dalszego rejsu.

Ale jednak kontynuował go ze względu na swoją rodzinę i bliskich. Pamiętał swoje powody, by żyć – to daje motywację do walki. Ważne są też przyzwyczajenia. Nikt nie ma ochoty na sport o 6 rano. Jednak wymaganie od siebie mobilizacji prowadzi do wytworzenia zdrowych nawyków.

Co więcej, jeśli zapytamy siebie skąd bierze się motywacja, dojdziemy do wniosku, że potrzeba konkretnych powodów do życia. Oferuje nam to życie społeczne i bliskie nam osoby. Chęć do życia nie jest automatyczna – znajdujemy ją na naszej drodze.