Sen - do czego jest nam potrzebny?
Sen – każdy go potrzebuje. Są ludzie, którzy potrzebują co najmniej 8 godzin snu każdej nocy, podczas gdy innym wystarczy 4 lub 5. Niezależnie od przyczyny, prawda jest taka, że nie można żyć bez snu. Jest to jedna z podstawowych potrzeb człowieka. Brak snu może mieć bardzo niekorzystny wpływ na nasze ciało, a nawet może doprowadzić do śmierci.
Pozbawienie człowieka snu przez kilka dni może spowodować poważne uszkodzenie ciała. Nawet spanie przez tylko kilka godzin dziennie może mieć na nas negatywny wpływ – emocjonalny, fizyczny i psychiczny. Co więcej, straconych godzin, których nie przeznaczyliśmy na sen nie można odzyskać. Nawet drzemka nie zlikwiduje jego braku, a może nawet pogorszyć sytuację.
Oczywiste jest, że musimy spać, ale dlaczego jest to konieczne? Co dzieje się z naszym mózgiem podczas snu? Co by się stało, gdybyśmy przestali spać? Nauka próbowała odpowiedzieć na wszystkie te pytania, próbując odtworzyć warunki naturalnego snu w różnych laboratoriach. Chociaż wciąż jest wiele do odkrycia, oto niektóre z ustaleń w tej dziedzinie.
Co dzieje się z naszym mózgiem, kiedy śpimy?
Przed badaniami wierzyliśmy, że podczas odpoczynku mózg jest “odłączony”. Eksperci sądzili, że nasza aktywność neuronalna praktycznie ustaje. Wykazano jednak, że tak nie jest i że niektóre części naszego mózgu są nadal bardzo aktywne w nocy.
Gdy przechodzimy przez różne fazy snu, zmienia się aktywność mózgu. Faza REM charakteryzuje się największym rodzajem aktywności. Ta aktywność jest rejestrowana poprzez obserwację fal mózgowych – obserwując wzory podobne do oscylacji, które możemy wykryć, analizując aktywność mózgu osoby obudzonej.
W ten sam sposób, w fazie wolnego snu, co 4 sekundy wykryto równoczesną aktywację grup neuronów. To pokazuje, że mózg jest również aktywny w tej fazie.
Ostatnio odkryto, że jedną z najważniejszych funkcji naszego snu jest utrwalanie procesu uczenia się. Informacje, których uczymy się w ciągu dnia, są przetwarzane podczas snu. Mózg eliminuje wszystkie niepotrzebne i nieistotne informacje, wzmacnia i klasyfikuje te, które są naprawdę ważne.
Sen i skutki jego pozbawienia
Niewiele jest na świecie osób, które nie cierpią na regularną lub okresową bezsenność. Kiedy nie śpimy dobrze w nocy, następnego dnia doświadczamy kilku fizycznych i psychicznych objawów, które sprawiają, że dzień staje się szkołą przetrwania. Główne objawy pozbawienia snu to:
- Drażliwość
- Zmęczenie
- Brak koncentracji
- Zły nastrój
- Bóle głowy
- Zaburzenia pamięci
Są to zatem niektóre z efektów ubocznych u osoby z niedoborem snu. Ale jak długo możemy przeżyć bez snu? Kiedy brak snu może stać się niebezpieczny? Rekordzistą jest Randy Gardner, który dobrowolnie poddał się eksperymentowi, w którym wszystko, co musiał zrobić, to starać się nie zasnąć. Trwało to w sumie 264 godziny (11 dni).
Po kilku godzinach stał się kapryśny i miał problemy z koncentracją. Po 4 dniach eksperymentu zaczął doświadczać halucynacji, a nawet zaczął wierzyć, że jest znanym piłkarzem. Nie doświadczył jednak żadnych negatywnych skutków po zakończeniu eksperymentu. Zgodnie z danymi uzyskanymi podczas eksperymentów ze szczurami i ludźmi cierpiących na śmiertelną bezsenność rodzinną człowiek może wytrzymać bez snu najwyżej od 3 do 4 tygodni.
Śmiertelna bezsenność rodzinna
Śmiertelna bezsenność rodzinna jest potencjalnie niebezpieczną autosomatyczną dominującą chorobą genetyczną. W tej dziedzicznej chorobie oraz z powodu mutacji w chromosomie 20 mózg wytwarza i akumuluje nadmiernie pewne priony (czynniki zakaźne składające się w całości z materiału białkowego). Ta nienormalna akumulacja powoduje degenerację mózgu, która szczególnie wpływa na wzgórze (część międzymózgowia).
Degeneracja mózgu spowodowana tą chorobą wywołuje wiele poważnych objawów. Wśród nich są uporczywa bezsenność, pogorszenie pamięci, trudności w poruszaniu się, mioklonia i utrata masy ciała. Ta niezdolność do spania może trwać od kilku dni do kilku tygodni. Pacjenci pozostają czujni przez długie okresy czasu, zanim w końcu zapadną w śpiączkę.
Zwyrodnienie wzgórza powoduje, że osoba znajduje się w ciągłym stanie czuwania i jest przytomna. Każde leczenie, którym zwykle poddawani są pacjenci cierpiący na bezsenność jest bezużyteczne w tym stanie. Chociaż jest to rzadka choroba, wykryto przypadki w 13 rodzinach w hiszpańskich prowincjach Nawarra oraz w Kraju Basków. Obecnie nie ma lekarstwa na ten stan.
Sen i jego znaczenie w naszym życiu
Eksperci zalecają od 7 do 8 godzin snu dziennie. To jednak może się różnić w zależności od wieku lub stanu zdrowia. Na przykład małe dzieci potrzebują więcej godzin snu, ponieważ jest to ważny czas dla ich rozwoju poznawczego i procesów uczenia się. Kobiety w ciąży również muszą zwiększyć liczbę godzin snu.
Sen jest niezwykle ważny, ale musi też być odświeżający. Istotne jest, by marzenia senne(faza 4 ) i fazy REM były zadowalające. Podczas fazy 4 metabolizm i przepływ krwi w mózgu zmniejsza się o 75% w porównaniu do naszego stanu czuwania. Naukowcy wiedzą teraz, że celem tego jest eliminacja wolnych rodników, które mogą uszkodzić mózg.
Wolno falowy sen jest przypisywany funkcjom, takim jak oszczędzanie energii, naprawa ciała i systemu neurologicznego, a także ochrona. Z drugiej strony, faza REM przypisywana jest konsolidacji pamięci.
Jak widać, wspomnieliśmy o kilku niezwykle ważnych funkcjach organizmu. Czymś oczywistym jest, że dobry sen nie tylko sprawia, że czujemy się lepiej – odnawia także ciało i nasz zegar biologiczny.