Rytualne zniesławienie

Dzisiaj cyfryzacja i media manipulują masami i sprawiają, że rzucenie jednostki na kolana dzięki oszczerstwom jest łatwiejsze niż kiedykolwiek. Nie potrzebujemy już inkwizycji - społeczeństwo często wszczyna równie okrutne równoległe procesy.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Cristian Muñoz Escobar.

Ostatnia aktualizacja: 04 maja, 2023

Globalizacja i media cyfrowe sprawiły, że rytualne zniesławienie stało się powszechną praktyką. Jednym z takich przykładów jest zwolnienie przez Google inżyniera Jamesa Damore’a. Został on oskarżony o naruszenie kodeksu postępowania firmy.

Damore opublikował wcześniej dokument o nazwie „Google’s Ideological Echo Chamber”. Skrytykował w nim działania firmy na rzecz różnorodności. Według niego reprezentowały one ideologiczne uprzedzenia, które negatywnie wpłynęły na wyniki Google.

Niezależnie od opinii, jaką możemy mieć o Damore, jego przypadek potwierdza ideę, w jaki sposób myślenie zbiorowe przeważa i tłumi subiektywizm. Ostatecznie zwycięża to, co jest poprawne politycznie i jest opinią większości lub grupy dominującej. Często zastrasza się każdego, kto odważy się krytykować normatywny system wartości i przekonań grupy.

Amerykański badacz Laird Maurice Wilcox twierdzi, że rytualne zniesławienie ma na celu zniszczenie za wszelką cenę, za pomocą przebiegłej retoryki, manipulacji oraz nieuzasadnionych i pretensjonalnych publikacji, reputacji lub statusu jednostki. Celem jest zniekształcenie jej stanowiska lub opinii, uciszenie wypowiedzi oraz uniemożliwienie innym lub opinii publicznej rozważnej i obiektywnej analizy danego zagadnienia.

Rytualne zniesławienie

Cambridge Dictionary definiuje zniesławienie jako „działanie mające na celu zniszczenie reputacji kogoś lub grupy poprzez mówienie lub pisanie o nich złych rzeczy, które nie są prawdziwe”.

Innymi słowy, zniesławienie obejmuje zamiar zniszczenia publicznego wizerunku osoby poprzez oskarżenia oparte na uprzedzeniach, które bezpośrednio atakują jej godność i honor. Możliwe jest zniesławienie osoby z powodu konkretnego (możliwego do udowodnienia) faktu. Problemy pojawiają się jednak, gdy zniesławienie odbywa się za pomocą kłamstw.

Wirtualne zniesławienie różni się od zwykłego zniesławienia. Jest to celowa, publiczna, zorganizowana i agresywna wypowiedź skierowana przeciwko osobie, podmiotowi, firmie lub grupie. Celem jest podważenie dobrego imienia drugiej strony. Osoba stosująca rytualne zniesławienie chce zniweczyć wszelki możliwy wpływ, jaki “przeciwnik” może mieć na niektóre sektory społeczeństwa.

Charakterystyka zniesławienia rytualnego

Ta forma oczerniania jest ostrzeżeniem dla tych, którzy odważą się otwarcie mówić na jakiś temat tabu. W ostatnim etapie procesu zniesławienia ofiara jest porzucona i skalana przez społeczeństwo, bez szans na odkupienie.

Musimy wyjaśnić, że tego rodzaju zniesławienie nie ma nic wspólnego z religią, ezoteryzmem czy mistycyzmem. Podąża ono za zaprogramowanymi i przewidywalnymi wzorcami, opartymi na następujących punktach:

Łamanie tabu

Dana osoba musi mówić bezpośrednio lub pośrednio o temacie tabu lub identyfikować się z nim, nawet w niewielkim stopniu. Daje to innym ludziom możliwość uczynienia z niej ofiary zniesławienia i przedmiotu społecznego odrzucenia.

Postać ofiary jest pod ostrzałem

W tym momencie celem jest atak na osobowość ofiary. Agresorzy atakują jej opinie lub systemy przekonań i wartości na powierzchownym poziomie, aby jak najbardziej oczernić jej charakter.

Brak prawa do dyskusji

Aby tego rodzaju zniesławienie było skuteczne, zniesławiająca osoba lub grupa musi uniemożliwić jednostce wyrażenie opinii lub wyjaśnienie swojego stanowiska w dyskusji. Agresor cenzoruje jej wypowiedzi. Celem jest potępienie słów jednostki i odwrócenie uwagi od wszelkich potwierdzających je dowodów, które mogłyby uwolnić ofiarę od wywieranej na niej presji.

Ofiary publiczne

Najłatwiejszymi celami zniesławienia są osoby publiczne. Wynika to z ich ekspozycji na szeroki sektor społeczeństwa i opinii publicznej.

Inni ludzie

Zwykle bardzo skuteczne jest podżeganie/zachęcanie innych osób, aby również zniesławiły ofiarę. Na przykład ktoś, kto chce zastosować rytualne zniesławienie wobec polityka, może zaprosić innych, zwłaszcza jego przeciwników politycznych, aby przyłączyli się do tego ruchu.

Dehumanizacja ofiary

Aby zdehumanizować ofiarę, oszczercy muszą sprawić, by inni uwierzyli, że powinno się ją identyfikować na podstawie jej opinii lub systemów przekonań i wartości oraz postaw, a nie jako jednostkę w prawdziwym tego słowa znaczeniu. Na przykład, jeśli ofiara uważa się za rewolucjonistę, będzie identyfikowana przez najgorsze negatywne obrazy brutalnych i krwawych rewolucji w historii.

Środowisko ofiary

Zniesławiający wywierają również presję na ofierze, nękając, poniżając i wyśmiewając jej bliskich. Na przykład, jeśli nauczyciel jest zwolniony z instytucji edukacyjnej, wywierana będzie presja również na inne organizacje, dla których pracuje jednostka.

Eliminowanie szansy ofiary na obronę

Wszelkie wyjaśnienia ofiary, złożone w obronie jej dobrego imienia, uznaje się za nieistotne. Odrzuca się jej wyjaśnienia, a jej słowa mogą być użyte jako argumenty obciążające i zawierające groźby.

Karanie ofiary

Zniesławienie rytualne karze ofiarę i atakuje jej dobre imię. Poprzez nieświadomy zbiorowy strach i szerzenie dezinformacji agresow zastrasza i terroryzuje jednostkę. Osoba atakująca nadaje również znaczenie złośliwym znakom, symbolom i przemówieniom.

Te kampanie oszczerstw są napędzane impulsami emocjonalnymi, irracjonalnymi myślami i uprzedzeniami ofiary. Oszczercy ukrywają kłamstwa pod postacią niepodważalnych prawd. Jeśli jednak przesadzą, mogą nieumyślnie ujawnić swoje złe zamiary wobec ofiary. To sprawi, że nie spełnią swojego celu.

W świetle powyższego musimy zachować rozwagę w analizie sytuacji. Musimy też zachować spokój i nie wydawać opinii, które nie są poparte solidnymi argumentami. Jest to jeszcze ważniejsze, gdy stawką jest czyjaś reputacja. Powinniśmy chronić nasze osobiste kryteria przed wszelkimi uprzedzeniami i fałszywymi informacjami.