Rozumienie języka i ośrodek Wernickego

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Alejandro Sanfeliciano.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Rozumienie języka to zdolność, której człowiek potrzebuje do przetwarzania i rozumienia pisanego i mówionego języka. Ta umiejętność odegrała bardzo ważną rolę w ewolucji rasy ludzkiej. Możliwość komunikowania się w efektywny sposób pozwala na współpracę i tworzenie społeczności. Będąc członkami tych społeczności, jesteśmy w stanie lepiej poradzić sobie z zagrożeniami świata zewnętrznego.

Jednym z kluczowych aspektów neuronalnego rozkładu obszarów języka jest lateralizacja. Oznacza to, że zdecydowana większość struktur mózgowych odpowiedzialnych za rozumienie języka znajduje się w tej samej, lewej półkuli mózgowej. Wyniki niektórych badań sugerują jednak, że niektóre procesy językowe, takie jak żarty czy sarkazm są generowane w prawej półkuli.

Obszar mózgu pełniący kluczową rolę w komunikacji językowej nazywa się ośrodkiem Wernickego. Mieści się on w lewej półkuli, a dokładniej w obszarach 21 i 22, zgodnie z klasyfikacją stworzona przez niemieckiego neurologa Korbiniana Brodmanna.

W poniższym artykule skupimy się na dwóch najważniejszych aspektach ośrodka Wernickego. Najpierw przyjrzymy się jego budowie i roli, a następnie powiemy o afazji Wernickego, która występuje w przypadku uszkodzenia omawianego obszaru.

Ośrodek Wernickego a rozumienie języka

Jak wspomnieliśmy, pola Brodmanna numer 21 and 22 tworzą centrum nerwowe ośrodka Wernickego. Rozumienie języka nie byłoby jednak możliwe bez udziału innych obszarów mózgu. Dlatego też czasem mówi się o ośrodku Wernickego jako obszarze obejmującym również pola numer 20, 37, 38,  39 i 40. Są one odpowiedzialne za łączenie słów z innymi informacjami.

Ośrodek Wernickego jest ściśle powiązany z pierwotną korą słuchową. Jest to w pełni zrozumiałe, bo rozumienie języka dotyczy nie tylko języka pisanego, ale również słów, jakie słyszymy. Jeżeli chodzi o budowę tego ośrodka, to bardzo istotnym elementem są jego połączenia z ośrodkiem Broki, który odpowiada za generowanie mowy. Pomiędzy ośrodkami Wernickego i Broki istnieje mnóstwo włókien kojarzeniowych, które tworzą tzw. pęczek łukowaty.

Ośrodek Wernickiego i jego funkcje

Ośrodek Wernickego pełni takie funkcje, jak:

• Rozumienie języka, zarówno pisanego, jak i mówionego.
• Przetwarzanie semantyki języka, rozumienie znaczenia słów i nadawanie słowom znaczenia.
• Planowanie mowy, szczególnie jej semantycznych i pragmatycznych elementów.

Te funkcje stanowią podstawę pozwalającą na rozumienie języka. Pozwalają one ludziom komunikować się. W związku z tym, uszkodzenie ośrodka Wernickego może mieć negatywny wpływ na zdolność posługiwania się językiem. Poniżej powiemy krótko o skutkach tego typu uszkodzeń.

Afazja Wernickego

Uszkodzenie ośrodka Wernickego może prowadzić do wystąpienia zaburzenia zwanego afazją Wernickego. Choroba ta objawia się bezładną, nie mającą sensu mową. Osoba cierpiąca na afazję Wernickego ma również duże problemy ze zrozumieniem mowy innych osób. Co ciekawe, nawet jeśli mowa chorego nie niesie ze sobą żadnego znaczenia, chory mówi płynnie i bez wysiłku. Dzieje się tak dlatego, że obszary mózgu odpowiedzialne za produkcję mowy pozostały nienaruszone.

W przeciwieństwie do afazji Broki, pacjent używa dużej ilości funktorów (ten, z, o, przed…), a także buduje złożone zdania i używa różnych form czasowników. Problem w tym, że w ich wypowiedziach nie ma treści, ponieważ słowa nie łączą się w sensowny sposób. Wynika to z tzw. paralaksy semantycznej. Chory używa słowa podobnego do tego, którego chciałby użyć, przez co jego wypowiedź staje się niezrozumiała.

Rozumienie języka a prawidłowe funkcjonowanie ośrodka

Jednym z najbardziej zaskakujących objawów afazji Wernickego jest fakt, że zaburzenia te nie wpływają na płynność mowy chorego. Pacjent z łatwością może prowadzić rozmowę, jednak nie wyniknie z niej komunikacja, gdyż budowane przez chorego zdania nie mają sensu.

Dzieje się tak dlatego, że obszar odpowiedzialny za produkcję mowy, czyli ośrodek Broki, nadal jest zdrowy. Ośrodek Wernickego nie generuje natomiast mowy, a jedynie tworzy powiązania słów ze znaczeniami. Mimo że ośrodek ten łączy się z innymi obszarami mózgu, każdy z nich może funkcjonować oddzielnie, niezależnie od stanu innych obszarów.

Co ciekawe, w przypadkach gdy ośrodek Wernickego zostaje uszkodzony u dziecka, mózg radzi sobie z tym zaburzeniem w zaskakujący sposób. Jako że organ ten jest u dzieci niezwykle plastyczny, nowy ośrodek mowy może zostać utworzony w prawej półkuli. Dzięki temu skutki uszkodzenia niektórych obszarów mózgu u dzieci, które nie do końca wykształciły zdolności posługiwania się językiem, są odwracalne.