Przywiązanie u ludzi, a jego podstawy neurobiologiczne

Więzi, które tworzysz z innymi ludźmi w ciągu swojego życia, mogą przyczyniać się do wywołania istotnych zmian w Twojej osobowości. W rzeczywistości pozytywne więzi, które tworzysz w późniejszych latach życia, mają potencjalną siłę do tego, by naprawić szkody wynikające z niezdrowych relacji przywiązania na wcześniejszym etapie swojego życia.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Paula Villasante.

Ostatnia aktualizacja: 25 maja, 2023

Przywiązanie jest charakterystyczną cechą występującą wyłącznie u ssaków. A to oznacza, że neurologiczne podstawy dla badań teorii przywiązania u ludzi opierają się wyłącznie na analizie zachowania tych właśnie zwierząt.

Wyniki najnowszych badań naukowych na ten temat sugerują nam, że przywiązanie opiera się przede wszystkim na wzajemnej interakcji oksytocyny i dopaminy w ciele prążkowanym.

Wydaje się zatem dość pewne, że różne ludzkie rodzaje przywiązania opierają się na tych samych zasadach zdefiniowanych przez neurobiologię. Na ogół charakteryzują się one synchronicznością między zachowaniem, a integracją sieci neuronów korowych i podkorowych zaangażowanych w mechanizmy wynagradzania i motywowania. A także wbudowaną symulacją i mentalizacją.

Ogólnie rzecz biorąc chodzi o to, że więzi, które tworzysz z innymi ludźmi w ciągu swojego życia, mogą przyczyniać się do wywołania istotnych zmian w Twojej osobowości. W rzeczywistości pozytywne więzi, które tworzysz w późniejszych latach życia, mają potencjalną siłę do tego, by naprawić szkody wynikające z niezdrowych relacji przywiązania na wcześniejszym etapie swojego życia.

Przyjrzymy się temu nieco bliżej w naszym dzisiejszym artykule. Zapraszamy zatem do lektury!

Przywiązanie u człowieka i jego teoria oparta o zasady neurobiologii

Według dr Ruth Feldman, naukowca z dziedziny neurobiologii badającej między innymi mechanizmy przywiązania u ludzi, powinniśmy przede wszystkim analizować przywiązanie u ssaków z perspektywy rozwojowej. Według niej kora mózgowa jest połączona poprzez skojarzenia z wczesnymi doświadczeniami wychowawczymi u dzieci w wieku od dwóch do czterech lat.

Naukowcy określają te „okresy szczególnie wrażliwe” jako określone przedziały czasu we wczesnym okresie dzieciństwa. W ich trakcie mózg doświadcza określonego wkładu środowiskowego w celu ustanowienia właściwego procesu dojrzewania. W kontekście przywiązania dotyczą one typowych zachowań dla danego gatunku zwierząt. Ten sam proces zachodzi także u ludzi.

Propozycje dotyczące neurobiologicznych modeli przywiązania u ludzi

W swoich badaniach dr Feldman zgromadziła przeróżne propozycje dotyczące neurobiologicznych podstaw definiujących przywiązanie u człowieka:

• Jak powiedzieliśmy powyżej, badania nad mechanizmami przywiązania u ludzi powinny być zgodne z perspektywą rozwojową człowieka. Zatem systemy neurobiologiczne wspierałyby w ten sposób przywiązanie między dwoma ssakami. Matka i jej dziecko tworzą ten związek we wczesnych wrażliwych okresach swojego życia (6).
• Ciągłość w systemach neurobiologicznych podtrzymuje więź w przypadku ludzi. Przywiązanie u człowieka ponownie wykorzystuje podstawowe mechanizmy ustanowione przez więź na linii rodzic – dziecko. Pozwala to w ten sposób tworzyć inne rodzaje przywiązania w ciągu całego dalszego życia. Na przykład takie jak relacje uczuciowe lub bliskie przyjaźnie. (7)
• Przywiązanie u ludzi ma charakter selektywny i długotrwały. Celem tego mechanizmu jest utworzenie silnych więzi, które w efekcie tego mogą trwać nawet przez całe życie (1).
• Przywiązanie opiera się na zachowaniu wywołanym wyrażeniem wzorców zachowań specyficznych dla gatunku, społeczeństwa lub jednostki. Tworzenie więzi obejmuje także liczne procesy „odgórne”. Zachowania związane z przywiązaniem aktywują różne obszary mózgu, jak również i układ neuroendokrynny (4, 8).
• Synchroniczność zachowań biologicznych jest kluczową cechą definiującą przywiązanie u człowieka. Innymi słowy, związek między zachowaniem niewerbalnym a skoordynowaną reakcją fizjologiczną między dwoma osobami podczas kontaktu społecznego to cechy, które charakteryzują ludzkie przywiązanie (9).
• Centralna rola układu oksytocyny i połączenia dopamina – oksytocyna są związane z instynktem macierzyńskim u ludzi. Mają one także do czynienia z poczuciem ojcostwa, wspólnym rodzicielstwem, więzią uczuciową i bliską przyjaźnią. Integracja oksytocyny i dopaminy w ciele prążkowanym powoduje, że przywiązanie „nasiąka” wręcz motywacją i witalnością (10).

Kilka teorii dodatkowych oraz uzupełniających

Ale to jeszcze nie wszystkie teorie, których tematem jest przywiązanie i jego rola u ludzi. Naukowcy opracowali także kilka innych założeń, które są obecnie wciąż jeszcze rozwijane i badane. Do najciekawszych z nich należą między innymi:

• Tworzenie więzi wymaga większej aktywności i ściślejszej ingerencji między odpowiednimi systemami neurobiologicznymi. W okresach tworzenia przywiązania można dostrzec aktywację najściślejszych relacji między systemami wspierającymi powiązanie, nagrodę i zarządzanie stresem (11).
• Przywiązanie u ludzi promuje homeostazę, zdrowie i dobre samopoczucie. Przywiązanie społeczne poprawia z kolei zdrowie i poczucie szczęścia. Z drugiej strony jednak strony izolacja społeczna zwiększa poczucie stresu, szkodzi zdrowiu i może w skrajnych przypadkach powodować nawet śmierć (12).
• Wzorce regulujące przywiązanie przenoszą się z pokolenia na pokolenie. Ponadto wzorce zachowań, których doświadczasz we wczesnym życiu, definiują ogólnie rzecz biorąc dostępność oksytocyny i lokalizację receptorów w mózgu dziecka. Zatem zasadniczo programują one zdolność do wychowania następnej generacji (13, 14).
• Przywiązanie matka – dziecko i bliskość matki mają znaczący wpływ na narząd, którym jest mózg. To pozwala mu funkcjonować w ramach ekologii społecznej. Niedojrzały mózg małego ssaka i potrzeba bycia blisko matki skutecznie „karmi” jego mózg i przyczynia się do jego rozwoju jako narządu, który stale reaguje na otoczenie społeczne (15).
• Więzi, które tworzysz z innymi ludźmi w ciągu swojego życia, mogą przyczyniać się do wywołania istotnych zmian w Twojej osobowości. W rzeczywistości pozytywne więzi, które tworzysz w późniejszych latach życia, mają potencjalną siłę do tego, by naprawić szkody wynikające z niezdrowych relacji przywiązania na wcześniejszym etapie swojego życia.
• Plastyczność ludzkiego mózgu i fakt, że jego natura opiera się na zachowaniu, pozwala późniejszym rodzajom przywiązania w rzeczywistości zreorganizować sieci neuronowe i naprawić, przynajmniej częściowo, wczesne negatywne doświadczenia (16).

Przywiązanie odgrywa naprawdę ważną rolę w życiu każdego z nas!

Podsumowując, wydaje się, że podstawą neurobiologii przywiązania człowieka są interakcje między oksytocyną a dopaminą w mózgu. Wydawałoby się również, że te układy mózgowe tworzą się podczas rozwoju mechanizmu przywiązania u niemowląt. Dlatego też warto wiedzieć, że systemy te są później przetwarzane w celu utworzenia innych rodzajów więzi. Takich jak przyjaźń lub miłość.