Poznanie społeczne – co to jest i jak się objawia? 

Czym jest poznanie społeczne? Poznanie społeczne to po prostu nauka o tym, jak przetwarzamy informacje (Adolphs, 1999). Mówiąc inaczej, proces obejmuje sposób, w jaki kodujemy, przechowujemy i odzyskujemy informacje pozyskane z różnych sytuacji społecznych.

Obecnie poznanie społeczne jest dominującym modelem i podejściem w psychologii społecznej. Alternatywą jest behawioryzm, który odrzuca procesy umysłowe podczas wyjaśniania zachowania (Skinner, 1974).

Poznanie społeczne to sposób, w jaki myślimy o innych. Zasadniczo jest to potężne narzędzie do zrozumienia relacji społecznych. Poprzez poznanie społeczne rozumiemy emocje, myśli, intencje i zachowania społeczne innych ludzi. W rzeczywistości wiedza o tym, co inni myślą i co czują, może być ogromną zaletą.

Jak działa poznanie społeczne?

Ludzie nie podchodzą do różnych sytuacji jako neutralni obserwatorzy – choć często udajemy, że tak właśnie robimy. Mamy własne pragnienia i oczekiwania, które wpływają na to, co widzimy i o czym pamiętamy. Innymi słowy, nasze zmysły otrzymują informacje, które następnie interpretujemy i analizujemy. Dalej porównujemy te interpretacje z informacjami, które przechowujemy w naszej pamięci.

Jednak ten prosty opis nie zawsze oddaje to, co ma miejsce w prawdziwym życiu. Na proces wpływają również inne czynniki, takie jak emocje. Pamiętaj, że myśli wpływają na emocje, ale emocje również wpływają na myśli (Damasio, 1994).

Na przykład, gdy jesteśmy w dobrym nastroju, świat jest (lub wydaje się) być szczęśliwszym miejscem. Kiedy jesteśmy szczęśliwi, mamy tendencję do postrzegania teraźniejszości bardziej optymistycznie, widząc zarówno przeszłość, jak i przyszłość bardziej pozytywnie.

Jak rozwija się społeczne poznanie?

Poznanie społeczne rozwija się powoli (Fiske i Taylor, 1991). Przechodzimy przez proces prób i błędów na podstawie obserwacji. Bezpośrednie doświadczenia i naukę prowadzenia eksploracji. Jednak wiedza społeczna jest bardzo subiektywna; możemy dojść do bardzo różnych interpretacji wydarzeń społecznych.

Ponadto, chociaż dysponujemy strukturami mentalnymi, które ułatwiają przetwarzanie i organizację informacji, czasami nas zawodzą. Te struktury lub schematy wpływają na to, na czym się koncentrujemy. Wpływają również na sposób kodowania i pobierania informacji oraz mogą prowadzić do samospełniających się proroctw. Samospełniające się proroctwa są przewidywaniami, które w rzeczywistości powodują to, co miało się wydarzyć (Merton, 1948).

Z drugiej strony wiedza społeczna jest częściowo niezależna od innych rodzajów wiedzy. Ludzie, którzy są bardzo dobrzy w rozwiązywaniu problemów mierzonych w testach IQ, nie zawsze są tak dobrzy w rozwiązywaniu problemów społecznych.

Umiejętności rozwiązywania problemów można się nauczyć, niezależnie od umiejętności intelektualnych. Stąd znaczenie pracy nad naszymi różnymi rodzajami inteligencji, takimi jak inteligencja emocjonalna i kulturowa.

Postaw się na miejscu drugiej osoby

Jednym z najbardziej przydatnych wzorów poznania społecznego jest Robert Selman. Przedstawił on teorię na temat zdolności ludzi do patrzenia ze społecznej perspektywy innych. Dla niego przyjmowanie cudzej perspektywy społecznej daje nam siłę do zrozumienia siebie i innych jako podmiotów. To pozwala nam reagować na własne zachowanie z punktu widzenia innych osób. Selman (1977) stworzył 5 etapów perspektywy:

• Etap 0: niezróżnicowana perspektywa (od 3 do 6 lat). Do około 6 roku życia dzieci nie potrafią jednoznacznie odróżnić własnej interpretacji sytuacji społecznej od punktu widzenia drugiej osoby. Nie mogą też zrozumieć, że ich własna koncepcja może nie być poprawna.
• Etap 1: perspektywa społeczno-informacyjna (od 6 lat do 8 lat). W tym wieku dzieci rozwijają wiedzę na temat tego, że inni ludzie mogą mieć inną perspektywę. Jednak dzieci nie rozumieją dobrze logiki stojącej za perspektywami innych.
• Etap 2: perspektywa autorefleksji (od 8 do 10 lat). Młodzież na tym etapie może przyjąć perspektywę innej osoby. Dzieci przed okresem dojrzewania są już w stanie rozróżnić różne perspektywy. Mogą również zastanowić się nad motywacjami leżącymi u podstaw ich zachowania z perspektywy innej osoby.
• Etap 3: perspektywy osób trzecich lub osób postronnych (od 10 do 12 lat). Dzieci mogą widzieć własne perspektywy, zarówno swoich rówieśników, jak i neutralnej osoby trzeciej. Jako obserwator postrzegamy siebie jako przedmiot.
• Etap 4: perspektywa społeczna (okres dojrzewania i dorosłość). Istnieją dwie cechy, które składają się na postrzeganie innych ludzi ze strony nastolatków. Po pierwsze, stają się świadomi, że motywy, działania, myśli i uczucia są kształtowane przez czynniki psychologiczne. Po drugie, zaczynają doceniać fakt, że osobowość to system cech, przekonań, wartości i postaw.

Dwa sposoby postrzegania poznania społecznego

W psychologii istnieje kilka sposobów rozumienia poznania społecznego. Jeden z najważniejszych sposobów podkreśla wymiar społeczny wiedzy. Wiedza, zgodnie z tą perspektywą, ma pochodzenie społeczno-kulturowe, ponieważ jest dzielona przez grupy społeczne.

Głównym przedstawicielem tej idei jest Moscovici (1988). Mówił o “społecznych reprezentacjach”, ideach, myślach, obrazach i wiedzy, które dzielą członkowie społeczności. Reprezentacje społeczne pełnią podwójną funkcję: poznanie rzeczywistości, aby zaplanować działanie, a także ułatwić komunikację.

Perspektywa amerykańska również miała wielki wpływ na te kwestie (Lewin, 1977). Jest to sposób rozumienia poznania społecznego, który koncentruje się na jednostce i jej procesach psychologicznych. Zgodnie z tą perspektywą, osoba konstruuje własne struktury poznawcze w interakcji ze swoim fizycznym i społecznym otoczeniem.

Podsumowując, poznanie społeczne jest sposobem, w jaki radzimy sobie z dużą ilością informacji społecznościowych, które przyjmujemy każdego dnia. Bodźce i dane, które zbieramy za pomocą naszych zmysłów, są analizowane i włączane do schematów mentalnych, które później będą kierować naszymi myślami i zachowaniami.

Te schematy, po ich sformułowaniu, są trudne do zmienienia. Jak powiedział Albert Einstein, trudniej jest zniszczyć uprzedzenia niż rozbić atom. Nasze pierwsze wrażenia pozostają z nami, o ile nie pomyślimy o nich krytycznie.

Psychologia społeczna – co to jest i dlaczego jest tak ważna? Uważamy, że jesteśmy niezależnymi ludźmi, ale nie zdajemy sobie sprawy, że jesteśmy pod wpływem otaczających nas osób. Nauka daje nam wgląd w to zjawisko.