Odporność to złożone zjawisko, które ma wiele zastosowań. Wśród nich należy podkreślić wiktymologię. Ta gałąź zajmuje się badaniem ludzi, którzy doznali szkody w wyniku przestępstw. Innymi słowy, ofiarami. Odporność w tej sytuacji przyjmuje niezwykle ważne znaczenie.
Po doświadczeniu traumatycznego przeżycia, jak np. bezpośrednie doświadczenie przestępstwa, najlepiej jest znaleźć sposób na kontynuowanie normalnego życia. Lecz nie zawsze jest to łatwe do zrobienia.
Naukowcy zbadali różne metody lub procesy pomagające ludziom przezwyciężyć traumę. Mówiąc inaczej, zbadali zdolność ofiar do odporności.
Czym jest wiktymologia?
Poglądy autorów na to, gdzie odnieść tą dyscyplinę, sporo się różnią. Niektórzy mówią, że powinna być częścią kryminologii. Kryminologia to obszerna dziedzina, która zajmuje się przestępstwami, badaniem sprawców i ofiar. Analizuje również interakcje między nimi oraz kontekst, w którym to wszystko ma miejsce.
Osobiście bardziej trzymam się takiego podejścia w określaniu kryminologii. Są jednak autorzy oraz eksperci, którzy wolą traktować to jako osobną dziedzinę.
Pomijając to, naprawdę ważnym jest fakt, że ta dziedzina nauki wynika z potrzeby poznania ofiary, której osobowość zostaje często zapomniana w świecie przestępczości.
Badając dany temat, można zapobiec przyszłym przestępstwom, a także pomóc ofiarom.
Temat “powstał” w 1973 roku podczas Pierwszego Międzynarodowego Sympozjum “O wiktymologii” w Jerozolimie w Izraelu. To wydarzenie skonsolidowało wiktymologię jako prawdziwą dyscyplinę naukową.
Jednym z obiektów badań w ramach dziedziny jest “proces wiktymizacji”. Chodzi w zasadzie o transformację, która doprowadza osobę do tego, by zostać lub traktować siebie jako ofiarę.
Zjawisko to dotyczy wielu czynników i powodów, które determinują reakcję podmiotu. Ponieważ tak naprawdę postrzeganie traumatycznego wydarzenia jest zawsze procesem indywidualnym.
Dlatego ten proces nigdy nie będzie taki sam dla wszystkich. Zależy on od czynników osobistych, społecznych, kulturowych, itd.
Proces “de-wiktymizacji”
Biorąc pod uwagę wagę procesu, odporność to pojęcie, które nie zostało zbadane w dostatecznym stopniu. Opiera się na dwóch fundamentalnych ideach: stawianiu czoła temu wydarzeniu oraz przywracaniu samego siebie.
Tacy naukowcy, jak Janoff-Bulman, stworzyli skalę elementów, aby określić, czy odporność konkretnej osoby jest jej silną stroną, czy nie. Do tych elementów odnieśli serię zdań lub wyrażeń w celu analizy poczucia własnej wartości i zdolności do konfrontacji.
Obiekt ocenia każde wyrażenie w skali od 1 do 5 w zależności od tego, w jakim stopniu on lub ona zgadza się lub nie zgadza się z poszczególnym zdaniem. W ten sposób badacze uzyskują wynik, który ich zdaniem definiuje odporność obiektu.
Odporność u ofiar
Odporność ofiar zależy od ich zdolności do pokonywania traumatycznych wydarzeń. Jest ich umiejętnością do nie pozwalania, by pewna sytuacja wpłynęła negatywnie na ich życie codzienne.
Różni autorzy proponują różne definicje lub opinię na ten temat. Zasadniczo wyodrębniamy dwie osobne szkoły myślenia:
- Francuscy autorzy łączą tę koncepcję z post-traumatycznym rozwojem. To zjawisko bada lub analizuje możliwość uczenia się i wyciągania pozytywnych wniosków z niekorzystnych doświadczeń.
Możemy określić to jako “całe życie się człowiek uczy”. To jest niczym pozytywna projekcja negatywnego wydarzenia. Krótko mówiąc, bierzesz coś negatywnego i czynisz, aby stało się korzystnym.
- Autorzy ze Stanów Zjednoczonych traktują tę koncepcję jako część procesu radzenia sobie. Definiują to bardziej jako powrót osoby do wcześniejszego sposobu życia.
Ofiary mogą rozwijać odporność. Jest to zdolność, która pochodzi z procesu dynamicznego. Przez naukowców zostało zbadane jego “pochodzenie” oraz możliwe czynniki, które wzmacniają odporność.
Niektóre cechy osobowości sprzyjają rozwojowi odporności, tak samo jak poszczególne cechy naszego otoczenia. Jednak najważniejszym czynnikiem jest odbiór nas przez nas samych. Im bardziej pozytywny charakter ma to postrzeganie, tym silniejsza jest nasza odporność.
Lecz to na pewno nie oznacza, że tylko odporni ludzie są w stanie przezwyciężyć traumatyczne wydarzenia. Ale to rzeczywiście pomaga. Dlatego ważne jest, by kontynuować badania w tym konkretnym zakresie.
Musimy wiedzieć, jakie czynniki pomagają rozwinąć odporność. Dzięki temu z kolei będziemy mogli znaleźć sposoby, by je rozwinąć i pomóc ofiarom pokonać ich traumatyczne sytuacje z jak najmniejszym cierpieniem.