Nastawienie atrybucyjne - ochrona swojego ego za wszelką cenę

Nastawienie atrybucyjne ma na celu ochronę poczucia własnej wartości. Poniżej wyjaśniamy, na czym polega ten mechanizm i jak funkcjonuje.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 14 września, 2023

Nastawienie atrybucyjne to zasób poznawczy, z którego często korzystasz, prawie nie zdając sobie z tego sprawy, jest nim nastawienie na siebie. Definiuje twoją tendencję do obwiniania czynników zewnętrznych, gdy dzieją się negatywne rzeczy, za które jesteś odpowiedzialny. Nastawienie atrybucyjne to irytujące zachowanie, którego używasz, aby chronić swoje ego.

Na przykład, gdybyś twierdził, że nauczyciel zawiesił cię, ponieważ cię nie lubił, byłby to przykład egoistycznego uprzedzenia. Wzmacniasz szereg wyimaginowanych przekonań, aby uprawomocnić samego siebie. Innymi słowy, podejmujesz wysiłek umysłowy, aby ułatwić samoobronę własnej wartości i kompetencji.

To prawda, że musisz chronić swoją kruchą samoocenę. Jednak jedną rzeczą jest zachowanie pozytywnego obrazu siebie, a inną wpadnięcie w pułapkę samooszukiwania się, a nawet nieetycznego postępowania. W rzeczywistości nastawienie na samoobsługę było często badane w dziedzinie psychologii społecznej jako związane z problematycznymi i szkodliwymi postawami.

Przyjrzyjmy się temu bliżej.

Nastawienie atrybucyjne – nastawienie na egoizm

Nastawienie na siebie jest niczym innym jak strategią mentalną, która ma na celu utrzymanie pozytywnego obrazu własnej osoby. W tym celu stosujesz atrybucję wewnętrzną, gdy zdarzenia są pozytywne, a atrybucję zewnętrzną, gdy okoliczności są negatywne. Na przykład, jeśli twój szef daje ci awans, to oczywiście dlatego, że posiadasz wyjątkowe cechy i zasługujesz na to.

Z drugiej strony, jeśli odmawiają Ci wyższej pozycji w rankingu, uważasz, że dzieje się tak dlatego, że nie wiedzą, jak cenić Cię tak, jak na to zasługujesz. Możesz też twierdzić, że istnieją ukryte powody, które powstrzymują Cię przed wspinaniem się po drabinie. Jak widzisz, dzięki tym sztucznym przekonaniom skutecznie owijasz swoje ego w zbroję, aby nie mogło zostać zranione.

To ciekawe, ale powtarzające się nastawienie atrybucyjne zostało po raz pierwszy zdefiniowane przez psychologów Dale’a T. Millera i Michaela Rossa w badaniu z 1975 roku. Jako przykład egoistycznego nastawienia podali fakt, że z reguły ludzie wierzą, że są lepszymi kierowcami niż reszta.

Manipulowanie w celu ochrony poczucia własnej wartości

Nastawienie na siebie może wydawać się negatywnym zasobem mentalnym. Niemniej jednak w wielu przypadkach ta mentalna strategia spełnia również niezbędny cel. W rzeczywistości jest to mechanizm obronny samooceny.

Twój zestaw percepcji, ocen, myśli i uczuć skierowanych do siebie samego musi być pozytywny, aby chronić twoje dobre samopoczucie. Poczucie własnej wartości jest przecież podstawą twojej równowagi psychicznej. Dlatego nastawienie atrybucyjne chroni cię i chroni pozytywną wizję, którą masz na swój temat.

Przykładem takiego podejścia może być pracownik, który nie otrzymuje określonej pracy i przypisuje ją wyłącznie kryzysowi społecznemu i gospodarczemu. Dzięki temu nadal jest w stanie zachowywać pozytywne podejście do swoich umiejętności i wartości. Nastawienie atrybucyjne jest również widoczne u osoby, która została porzucona przez swojego partnera, i zakłada, że w przyszłości zawsze lepiej będzie trzymać się z daleka od tych, którzy nie kochają ich tak, jak na to zasługują.

Czasami jednak ochrona przestaje być zdrowa i staje się problematyczna. W efekcie mydli ci oczy. Ponieważ przypisywanie sobie zasług i obwinianie innych za swoje niepowodzenia uniemożliwiają branie odpowiedzialności za rzeczywistość, którą mógłbyś poprawić, gdybyś zaakceptował swoje niepowodzenia.

Nastawienie na egoizm i depresja

Co ciekawe, nastawienie na siebie jest również obecne u osób z zaburzeniami depresyjnymi. Tylko w takich przypadkach działa to na odwrót. Nie chroni ich samooceny, nieustannie ją unicestwia i bojkotuje. Tacy ludzie myślą, że gdy przytrafiają im się dobre rzeczy, są one wynikiem szczęścia lub czynników zewnętrznych. Uważają jednak, że złe rzeczy, które im się przytrafiają, to ich wina. Ten schemat mentalny jest wyraźnie szkodliwy.

Kultury indywidualistyczne i egoizm

Koreański filozof Byung Chul Han zwraca uwagę, że społeczeństwo XXI wieku nie jest już społeczeństwem dyscyplinarnym, ale społeczeństwem osiągnięć. Dlatego ludzie muszą osiągać rzeczy i zdobywać cele za wszelką cenę. W tej próbie osiągnięcia coraz większej liczby celów często stosują nastawienie na siebie.

Wobec tego, gdy odnosisz sukcesy, przypisujesz to sobie, ale kiedy ci się nie udaje, obwiniasz środowisko, okoliczności lub tego, kto potencjalnie ci zaszkodził. W rzeczywistości przyjęcie tego sposobu myślenia utrudnia dalszy rozwój. Uniemożliwia ci medytowanie i zagłębianie się w swoje błędy.

To uprzedzenie jest niezwykle powszechne w świecie zachodnim oraz w kulturach, które wielu nazywa indywidualistycznymi. Jednak kraje takie jak Japonia czy nawet Korea mają alternatywną wizję. Wierzą, że jeśli ci się nie uda, odpowiedzialność spoczywa na tobie i musisz naprawić ten błąd. Wreszcie, nigdy nie zaszkodzi zastanowić się trochę nad atrybucjami, które robisz w swoim codziennym życiu. Być może nie wszystko, co ci się przydarza, wynika z przyczyn zewnętrznych.