Nabyte uszkodzenie mózgu: co mówi neuropsychologia
Nabyte uszkodzenie mózgu (ABI) to problem z mózgiem powstały po urodzeniu. Może to być spowodowane wieloma czynnikami, takimi jak urazy uszkadzające mózg, które wynikają między innymi z wypadków samochodowych, guza mózgu czy udaru mózgu.
Główną konsekwencją, do której prowadzi nabyte uszkodzenie mózgu, jest utrata wcześniej rozwiniętych funkcji tego organu. Funkcje te obejmują układ motoryczny i czuciowy, funkcjonowanie poznawcze, umiejętności komunikacyjne oraz zdolność do regulowania zachowań i emocji.
Mimo to częstą cechą pacjentów dotkniętych ABI jest utrata niezależności funkcjonalnej, która powoduje niepełnosprawność. To obciąża ich najbliższe otoczenie nadmierną odpowiedzialnością i głębokim stresem.
Neuropsychologia i nabyte uszkodzenie mózgu
Rehabilitacja neuropsychologiczna wykorzystuje trzy podstawowe narzędzia lub strategie u pacjentów dotkniętych ABI:
- Restytucja lub odbudowa: poprzez stymulację lub ćwiczenie dotkniętej chorobą funkcji.
- Kompensacja: poprzez wykorzystanie innych zachowanych funkcji poznawczych w celu wykonania zadania, które pierwotnie było wykonywane przez zmienioną chorobowo funkcję.
- Zastępowanie: odnosi się do korzystania z pomocy lub zewnętrznych mechanizmów w celu skutecznego wykonania zadania.
Głównym celem tych trzech klasycznych strategii jest przywrócenie pacjentowi możliwości wykonywania codziennych czynności w najbardziej produktywny i satysfakcjonujący sposób.
Na jakie funkcje poznawcze może mieć wpływ nabyte uszkodzenie mózgu?
Wyższe czynności psychiczne, takie jak rozumowanie, pamięć lub uwaga, są niezbędne, aby ludzie mogli prowadzić samodzielne życie. Innymi słowy, używamy naszych funkcji poznawczych każdego dnia. Nasz mózg wykorzystuje różne zdolności poznawcze, gdy przygotowujemy jedzenie, prowadzimy samochód lub spotykamy się z przyjaciółmi, aktywując różne części półkul w mniejszym lub większym stopniu.
Oto podstawowe funkcje poznawcze:
- Orientacja: pozwala nam być świadomym siebie i kontekstu, w którym znajdujemy się w określonym momencie. Ważne jest, aby pamiętać, że istnieją trzy parametry określające orientację: osobista, przestrzenna i czasowa.
- Uwaga: to stan obserwacji i czujności pozwalający nam uświadomić sobie, co dzieje się w naszym środowisku. Ważne jest, aby zwrócić uwagę na pięć różnych procesów w ramach tej funkcji: selektywna uwaga, ciągła uwaga, podzielona uwaga, szybkość przetwarzania i zespół nieuwagi stronnej.
- Funkcje wykonawcze: są to złożone czynności umysłowe wykorzystywane do planowania, organizowania, prowadzenia, przeglądu i oceny zachowań, których potrzebujemy, abyśmy mogli dostosować się do naszego środowiska i osiągnąć nasze cele. Do funkcji wykonawczych zaliczamy między innymi pamięć roboczą, planowanie i elastyczność.
- Język: istnieją różne procesy językowe, na które nabyte uszkodzenie mózgu może głęboko wpływać, między innymi na słownictwo, ekspresję i zrozumienie.
- Pamięć: jest to nasza zdolność do kodowania, przechowywania i pobierania już zdobytych informacji lub doświadczonych zdarzeń. Możemy rozróżnić pamięć epizodyczną, pamięć semantyczną i pamięć proceduralną.
Modyfikacja zachowań i psychoterapia są również ważne w przypadku nabytego uszkodzenia mózgu
Do procesu rehabilitacji neuropsychologicznej zaliczają się następujące techniki psychologii klinicznej, z których zwykle korzystają specjaliści:
- Terapia behawioralna lub modyfikacja behawioralna: obejmuje warunkowanie klasyczne, warunkowanie instrumentalne i zastępcze uczenie się. Celem jest analiza i manipulowanie bodźcami i reakcjami, aby konsekwentnie wzmocnić odpowiednie zachowania i wyeliminować te, które są nieprzystosowane. Psycholodzy stosują tę terapię, aby móc interweniować w zmiany zachowania, takie jak agresywność, drażliwość, rozhamowanie i inne niepożądane zachowania.
- Terapia poznawczo-behawioralna: Opiera się na założeniu, że sposób, w jaki jednostka postrzega i interpretuje różne doświadczenia, w rzeczywistości określa jej zachowanie i emocje. Dlatego restrukturyzacja poznawcza próbuje zmodyfikować to poznawanie, aby zmienić zachowanie i emocje jednostki.
- Psychoterapia: obejmuje interwencje interpersonalne skoncentrowane na aspektach psychologicznych wynikających z uszkodzenia mózgu, zmiany emocjonalne i osobowościowe lub zmiany samoświadomości.
Procedury te okazały się skuteczne u różnych pacjentów z ABI.
Podsumowując, specjaliści uważają rehabilitację neuropsychologiczną za przydatne narzędzie do poprawy podstawowych funkcji poznawczych u pacjentów dotkniętych przez nabyte uszkodzenie mózgu.