Mity rodzinne i ich działanie

Mity rodzinne dotyczą aspektów związanych z żalem, wstydem czy winą. Trwają, bo chronią i organizują strukturę rodzinną, podtrzymując pokoleniowe sekrety.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Sergio De Dios González.

Ostatnia aktualizacja: 17 lipca, 2023

Mity rodzinne to przekonania i fałszywe nadzieje dzielone przez wszystkich członków rodziny. Powiązane są z historią pokoleniową i połączeniami w ich ramach. Interpretuje się je jako „prawdy” – definiują zachowanie indywidualne i zbiorowe grupy, określają też role poszczególnych osób.

Najczęściej mity rodzinne należą od przedświadomości, czyli poruszają się po granicy między świadomym i nieświadomym. Oznacza to więc, że rodzina wie o istnieniu takich przekonań, ale nie ma pewności co do ich zakresu ani powodu, dla którego uważa je za słuszne.

Chociaż mity rodzinne definiowane są jako fałszywe przekonania, stoją za nimi wstydliwe fakty. Zasadniczo, przekładają się one na sekretne czy niewypowiedziane reguły, którymi kieruje się rodzina.

Mity rodzinne i ich charakterystyka

Jedną z cech mitów rodzinnych jest ich udział w przydziale ról w obrębie wspólnoty. Przekonania te określają, kto jest „czarną owcą”, a kto „wzorem do naśladowania” itd. Najczęściej próba redefinicji tych łatek spotyka się z silnym oporem, a czasem nawet przekształca się w temat tabu.

Oto pozostałe cechy tych mitów:

• Kształtują relacje w ramach rodziny.
• Odzwierciedlają spojrzenie rodziny na siebie samą.
• Próba ich zmiany napotyka na silny opór.
• Przykrywają niewygodną rzeczywistość.
• Bazują na prawdzie.
• Przekazywane są z pokolenia na pokolenie.
• Istnieją w każdej rodzinie, w mniejszym lub większym stopniu.
• Odzwierciedlają relację rodziny z kulturą.

Mity te występują zwykle w trzech typach: mity o harmonii, mity o przeprosinach i zadośćuczynieniu oraz mity o wybawieniu.

Mity o harmonii

Takie przekonania dotyczą rodzin, które chcą uchodzić za doskonałe. Tworzą serie zachowań, by przekonać otoczenie o panującej wśród członków wspólnoty równowadze, jedności i braterstwu. Tak, jakby nie istniały żadne problemy.

Zasadniczo, ten typ rodziny przejmuje się tym, co myślą inni. Chce przykryć poczucie winy, a koncepcja doskonałej harmonii stanowi środek chroniący ją przed osądami. W rodzinach takich pojawia się często znudzenie i depresja oraz nierozwiązane napięcia.

Mity o przeprosinach i zadośćuczynieniu

Mity o przeprosinach i zadośćuczynieniu są nieco bardziej złożone, gdyż sięgają głębiej. W tym przypadku, na jedną osobę zrzuca się odpowiedzialność za nieszczęścia i problemy w rodzinie. Może to być zarówno żyjący, jak i zmarły jej członek. Czasami wini się kogoś spoza kręgu rodzinnego, kto ma z nim powiązania.

Typowym przykładem jest „kozioł ofiarny” – osoba obwiniana za wszystkie problemy. Zwalnia to innych od odpowiedzialności. W tym przypadku działa mechanizm zbiorowej projekcji.

Mity o wybawieniu

W przypadku mitów o wybawieniu, członkowie rodziny tworzą figurę „mitycznego wybawcy”. Od osoby tej oczekuje się bowiem ratunku – rozwiązywania problemów czy trudności. Wybawca ten ma w założeniach dostarczać to, czego brakuje.

Figura mitycznego wydawcy może dotyczyć członka rodziny lub osoby z zewnątrz. Często przypisuje się tę rolę psychologowi, jeśli prowadzona jest psychoterapia.

Im bardziej patologiczne są relacje rodzinne, tym częściej pojawiają się tego rodzaju mity. To jednak błędna droga i sposób na uniknięcie problemów, które powinno się identyfikować i rozwiązywać.