Kontrola bodźców w leczeniu uzależnień

Kontrola bodźców w leczeniu uzależnień stymulujących jest jedną z podstawowych technik pozwalających osiągnąć trudny – ale możliwy – cel porzucenia destrukcyjnego nawyku.

Istnieje powiedzenie, że “kiedy pies umiera, wścieklizna się kończy“. Z pozoru może to się wydawać czymś prostym. Taki jest jednak zasadniczy cel technik stymulującej kontroli, mających na celu wyeliminowanie bodźców, które mogą wywołać uzależnienie.

Chociaż w tym artykule skupimy się bardziej na uzależnieniach, kontrolę bodźców można przeprowadzić w kontekście każdego destrukcyjnego nawyku. Zobaczmy zatem na czym polega kontrola bodźców.

Ta technika należny do grupy technik behawioralnych, a zwłaszcza technik samokontroli. Obejmują one konkretne działanie mające na celu wyeliminowanie, zastąpienie lub modyfikację bodźców, które mogą doprowadzić nas do odpowiedzi, którą chcemy wyeliminować.

Na czym polega kontrola bodźców?

Jak już powiedzieliśmy powyżej, sama technika jest dość prosta. Wystarczy wprowadzić zmiany w poprzedzających krokach, aby uniknąć popadania w szkodliwe zachowanie.

Jednak fakt, że jest to proste, nie oznacza, że ​​łatwo prowadzi do uzyskania wyników. Jednak to możliwe, oczywiście, jeśli zarówno terapeuta, jak i pacjent są w stanie wykonać technikę prawidłowo. Z jednej strony oczekuje się empatii a z drugiej zaangażowania. Jeśli pacjent i terapeuta spełnią te warunki, sukcesy są praktycznie gwarantowane.

Z jednej strony terapeuta musi okazać empatię wobec osoby, którą leczy. Oczywiście bez utraty kontaktu z rzeczywistością. Nie wszystkie bodźce, które chcemy stłumić lub zmodyfikować są na to podatne, dlatego trzeba znaleźć alternatywy.

Z drugiej strony pacjent musi być bardzo zmotywowany i przekonany, że chce się zmienić. Jeśli dana osoba jest, zgodnie z modelem Prochaski i Di Clemente, w fazie przed kontemplacyjnej lub kontemplacyjnej, trudno będzie przeprowadzić kontrolę bodźców.

Pacjent musi podjąć decyzję i zobowiązać się do przestrzegania wytycznych nakreślonych przez swojego terapeutę.

Kontrola bodźców i sposoby jej przeprowadzania

Istnieje wiele sposobów przeprowadzania kontroli bodźców. Zaczyna się już od bezpośredniej eliminacji bodźca, który przyspiesza reakcję na zmiany fizjologiczne w naszym ciele. Tak czy inaczej terapeuta będzie musiał upewnić się, że pacjent jest w stanie to zrobić i że czynność jest wykonalna.

Ta ostatnia kwestia będzie zatem w dużym stopniu zależeć od przypadku, zasobów, wsparcia społecznego, samokontroli, motywacji itp.

Biorąc to pod uwagę wiemy, że znacznie skuteczniej jest pracować na pierwszych ogniwach łańcucha behawioralnego. Przypuśćmy, że cierpię na uzależnienie emocjonalne od jakiejś osoby. Przymus dzwonienia do niej zależy natomiast przede wszystkim od spożywania alkoholu.

Lepiej jest więc wcześniej popracować nad zachowaniami związanymi z piciem alkoholu niż z unikaniem zachowań zależnych.

Sposoby przeprowadzania kontroli bodźca

Oto niektóre sposoby przeprowadzania kontroli bodźca:

• Wyeliminuj bodźce poprzedzające. Tę opcję wprowadza się, zwłaszcza gdy uzależnienie jest dość poważne, a dana osoba nie ma umiejętności samokontroli. Na przykład w sytuacji, gdy pacjent próbuje rzucić palenie i za każdym razem, gdy pije kawę, musi mieć przy sobie papierosa. W takim przypadku powinniśmy doradzić całkowite wyeliminowanie kawy. Ta czynność podlega bowiem znacznie większej samokontroli ze strony pacjenta. Ten krok natomiast pomaga unikać papierosa związanego z tą sytuacją.
• Zmniejsz bodźce poprzedzające. Tę formę kontroli bodźców wprowadza się w życie, gdy pacjent ma pewną samokontrolę, a ponadto nie możemy radykalnie wyeliminować poprzedzających bodźców. Na przykład w przypadku, gdy pacjent czuje, że za każdym razem, gdy wychodzi, czuje bardzo silną potrzebę zakupu lub nabycia przedmiotów. W takim przypadku bardziej realistyczne jest poproszenie pacjenta o pozostawienie kart kredytowych w domu i zabranie mniejszej ilości gotówki. Nierealistyczna byłaby rada, aby anulował swoją kartę lub wychodził całkowicie bez pieniędzy.
• Opóźnienie zachowania. Innym dość skutecznym sposobem radzenia sobie z zachowaniami uzależniającymi jest zobowiązanie się do ich opóźnienia. Bardzo często odczuwamy silną potrzebę otwarcia lodówki i zjedzenia czekolady, która wydaje się nas wzywać. W takim przypadku musimy podjąć decyzję, aby tego nie zrobić, przynajmniej w ciągu następnych 20 minut. Jednocześnie ważne jest, aby zastosować alternatywne zachowanie, które ma nas rozproszyć. Jeśli wypełnimy to zobowiązanie, istnieje duża szansa, że ​​po tym czasie pragnie zmniejszy swoją intensywność.
• Wprowadzanie zmian na poziomie fizjologicznym. Wreszcie dobrym rozwiązaniem, aby uniknąć wpadnięcia w uzależniającą pułapkę, jest dokonanie zmian w naszym organizmie. Istnieje metoda kontroli bodźców w ciężkich przypadkach alkoholizmu. Chodzi o lek Disulfiram lub Antabuse. Pacjent alkoholik przyjmuje lek, a jego działanie polega na hamowaniu enzymu odpowiedzialnego za metabolizm alkoholu (dehydrogenazy aldehydowej).

Przykłady kontroli bodźca na poziomie fizjologicznym

W przypadku zmian na poziomie fizjologicznym, dochodzi do nieprzyjemnej reakcji ze strony organizmu. Pacjent, który przyjął lek a jednocześnie spożył alkohol,  będzie miał wyjątkowo nieprzyjemną reakcję na substancję. Może ona nawet obejmować wymioty, tachykardię, pocenie się itp. To znacznie odbiera chęć ponownego sięgnięcia po alkohol.

Oprócz tego ekstremalnego przypadku kontroli bodźców istnieją też inne przykłady zastosowania zmian, które zachodzą na poziomie fizjologicznym. Może to być na przykład robienie zakupów po obiedzie, bez uczucia głodu, aby uniknąć kupowania produktów wysokokalorycznych.

Wnioski na temat kontroli bodźców w leczeniu uzależnień

Kontrola bodźców uzależnień jest bardzo skuteczną techniką w leczeniu uzależnień, jeśli jest przeprowadzana w odpowiedni sposób. Jednak trudno jest osiągnąć całkowite porzucenie substancji stosując jedynie tę metodę. Dlatego kontrolę bodźców należy połączyć z innymi technikami, aby zmaksymalizować rozmiar efektu.

W uzależnieniach niektóre techniki, które dobrze uzupełniają opisane tu metody, to techniki poznawcze. Ich celem zasadniczo jest zmiana błędnych przekonań pacjenta na temat ich problemu. Z drugiej strony można również wprowadzić inne techniki, takie jak relaksacja lub uważność, aby lepiej radzić sobie z zespołem odstawienia.