José de Espronceda: biografia wybitnego poety epoki romantyzmu

José de Espronceda uważany jest za jednego z największych hiszpańskich poetów epoki romantyzmu. Dowiedz się czegoś więcej o jego życiu i pracy czytając nasz dzisiejszy artykuł!

Napisane i zweryfikowane przez krytyk filmowy Leah Padalino.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Wiele osób zna bez wątpienia poezję, której autorem jest José de Espronceda. Jego twórczość składa się w dużej mierze z charakterystycznych kontrastów, plastycznych opisów i mnóstwa przymiotników.

José de Espronceda jako źródło swojej inspiracji podawał postaci historyczne i znane w jego czasach legendy.

Ten najbardziej znany hiszpański poeta epoki romantyzmu był zbuntowanym i zdesperowanym romantykiem. Jednak jego działalność nie ograniczała się jedynie do poezji. Brał on również czynny udział w wydarzeniach politycznych.

W naszym dzisiejszym artykule zapraszamy Cię do zapoznania się z życiem i twórczością José de Esproncedy. Jeśli jako dziecko miałeś okazję poznać słowa „Pieśni pirata” na lekcji języka polskiego, być może nie wgłębiałeś się za bardzo w treść tego utworu. Ale teraz, gdy jesteś już o wiele starszy, mogą u Ciebie pojawiać się różne pytania. Na przykład: „dlaczego główny bohater jest piratem?”. Albo „czy zwykły pirat może być jednocześnie romantycznym bohaterem?”.

Jeśli chciałbyś poznać na nie odpowiedź, a przy okazji dowiedzieć się czegoś nowego na temat tego hiszpańskiego poety, po prostu poświęć kilka minut na przeczytanie naszego dzisiejszego artykułu. Zapraszamy więc do lektury!

José de Espronceda i jego życie

José de Espronceda urodził się w Almendralejo, mieście zlokalizowanym w hiszpańskiej wspólnocie autonomicznej Estremadura, w 1808 roku. Polityka i literatura naznaczyły jego już od najmłodszych lat życia. Na przykład w wieku nastoletnim przyszły poeta próbował pomścić śmierć hiszpańskiego polityka Rafaela del Riego. Ponadto założył tajne stowarzyszenie o charakterze rewolucyjnym skierowane przeciwko królowi Ferdynandowi VII.

W efekcie tej wywrotowej działalności został uwięziony w klasztorze. W tym samym czasie zaczął pracę nad swoim pierwszym poematem zatytułowanym „El Pelayo”. Był to epicki wiersz o podboju muzułmanów zamieszkujących tereny Hiszpanii, którego jednak José de Espronceda nigdy nie ukończył.

Niespokojny duchem

Kontrast między jego pomysłami, a rzeczywistością kraju, w którym mieszkał, doprowadził go do skazania na wygnanie. Najpierw José de Espronceda przeniósł się więc na Gibraltar, następnie do Lizbony, a wreszcie osiadł w Londynie. W międzyczasie wielokrotnie był więziony ze względu na wyznawaną przez siebie ideologię. Po krótkiej wizycie w Paryżu powrócił ostatecznie do Hiszpanii.

Lord George Gordon Noel Byron oraz Johann Wolfgang von Goethe najwyraźniej mieli istotny wpływ na dalsze życie Esproncedy. Obaj poeci cytowali Platona i Horacego, opisywali źródła i inspiracje dla swoich wierszy, twierdzili także, że ich duchowym przywódcą był Arystoteles.

Krytyk literacki Esteban Pujals poświęcił tej relacji wiele lat swojej pracy, czego efektem była jego drobiazgowa publikacja zatytułowana „Espronceda i Lord Byron” (oryg. Espronceda y Lord Byron), wydana w 1951 roku. Pujals zwrócił w niej także uwagę na to, że chociaż Byron wyróżnia się na tle swoiej epoki aspektami epickimi i narracyjnymi, to jednak José de Espronceda przewyższa go na poziomie lirycznym.

Podobnie jak to miało miejsce z jego karierą literacką, José de Espronceda bardzo angażował się także w działalność polityczną. W rezultacie tego w ostatnim miesiącu swojego życia był aktywnym parlamentarzystą silnie lewicowej Partii Postępowej (oryg. Partido Progresista).

Zmarł jednak przedwcześnie w wieku 34 lat, wskutek powikłań po przebytej błonicy. Jednak już w chwili śmierci uważany był za wielkiego poetę i cieszył się zasłużonym uznaniem w świecie literackim. Dlatego też w jego pogrzebie uczestniczyły prawdziwe tłumy ludzi.

Klasyfikacja utworów tego wybitnego poety

José de Espronceda jest autorem wielu utworów i dzieł o różnym charakterze i różnym profilu. Poniżej prezentujemy najczęściej spotykane kategorie wierszy tego hiszpańskiego poety:

• Wiersze o charakterze politycznym, patriotycznym i libertariańskim. Na przykład w utworze„Dla kraju ojczystego” (oryg. A la patria) poeta atakuje despotyzm władców panujących w Hiszpanii. W tej samej kategorii znajdujemy również sonet zatytułowany „O śmierci Torrijosa i jego towarzyszy” (oryg. A la muerte de Torrijos y sus compañeros).
• Wiersze poświęcone wrogiemu nastawieniu twórców epoki romantyzmu wobec konwencji społecznych i kulturowych oraz ich dążeniu do absolutnej wolności. W tej kategorii mieści się wiele wierszy autorstwa José de Esproncedy. Ale wśród nich bez wątpienia wyróżniają się utwory pod tytułem „Więzień śmierci” (oryg. El reo de muerte), „Pieśń pirata” (oryg. Canción del pirata) lub „Kat” (oryg. El verdugo). Wszystkie te wiersze dotyczą wyrzutków społecznych. Z kolei „Pieśń Kozaków” (oryg. El canto del cosaco) ma wyraźny wymiar społeczny i humanitarny.
• Wiersze o charakterze filozoficznym. W tej grupie możemy znaleźć „Do Jarify w czasie orgii” (oryg. A Jarifa en una orgía) oraz „Do gwiazdy” (oryg. A una estrella). Trzecim z przykładów może być „Oda do słońca” (oryg. A una estrella).

Z drugiej jednak strony możemy również znaleźć w jego twórczości utwory o charakterze przejściowym. Innymi słowy, są to wiersze, w których José de Espronceda naśladuje swoich mistrzów, od których czerpał inspirację.

José de Espronceda i jego „Pieśni”

Jeśli nie brać przez chwilę pod uwagę nieukończonego poematu dygresyjnego „Diabeł – świat” (oryg. El diablo mundo), to zbiór pieśni jest najbardziej oryginalnym dziełem tego hiszpańskiego poety. W sumie składa się on z sześciu pieśni, z których każda dotyczy innego rodzaju wyrzutków społecznych.

Pierwsza z pieśni zawarta została na kartach jego powieści „Sancho Saldana” i nosi tytuł „Więzień” (oryg. La cautiva). I chociaż nie jest to najbardziej innowacyjny z tytułów, to jednak sam utwór porusza między innymi takie kwestie, jak bunt i poddanie się władzy.

„Pieśń pirata” (oryg. Canción del pirata) jest zapewne najbardziej znaną z pieśni, których autorem jest José de Espronceda . To właśnie w niej wreszcie dostrzeżemy charakterystyczne dla tej epoki wyniesienie na piedestał bohatera romantycznego.

Bohaterem pieśni jest pirat, którego jedynym celem jest życie na wolności, bez podporządkowania się nikomu i niczemu. Niezadowolony z wartości otaczającego go świata, rzuca się on w morze, symbolizując w ten sposób najbardziej absolutną wolność, jaka może tylko zaistnieć.

Dlatego właśnie wielu krytyków uważa „Pieśń pirata” za pierwszy wiersz hiszpański w pełni należący do epoki romantyzmu. Ponadto José de Espronceda używa różnych protagonistów do projekcji swoich własnych wartości. Podobnie jak pirat, ten poeta kochał przede wszystkim sprawiedliwość i wolność. W „Kacie” potępia niesprawiedliwość i nadmiernie surowe kary istniejące w systemowym wymiarze sprawiedliwości. Żądał on kar odpowiadających popełnionemu przestępstwu.

Bohaterowie jego utworów są symbolicznymi projekcjami samego poety. Reprezentują symbole indywidualnego buntu przeciwko bogatej burżuazji, której brakuje wrażliwości. Dlatego właśnie José de Espronceda wybiera wyrzutków, takich jak żebrak lub pirat, którzy żyją poza ustalonymi normami. Potępiają oni rzeczy, których nie lubią w świecie, w którym żyją. José de Espronceda podniósł w ten sposób ręka w rękę flagę wraz z innymi bohaterami reprezentującymi walkę o wolność.

Rozbudowane utwory autorstwa José de Esproncedy

José de Espronceda to nie tylko autor wierszy. Ma on na koncie także poematy i powieści, o których nieco więcej opowiemy Ci już za moment.

“Student z Salamanki”

„Student z Salamanki” (oryg. El estudiante de Salamanca , opublikowana w 1840) to obszerna powieść poetycka o rozbudowanej narracji, która odnosi się do obsesji bohatera, Dona Felixa, polegającej na rywalizowaniu o każdą damę w każdej możliwej sytuacji. Składa się ona z czterech części. Są to kolejno prezentacja bohatera, portret ofiary, pani Elwiry, zemsta i śmierć mściciela. A sama powieść na zakończenie zawiera także niesamowity opis nocnej wycieczki po Salamance.

To dzieło Esproncedy podkreśla niektóre z głównych cech literatury epoki romantyzmu, takie jak wywyższenie samego siebie, zamiłowanie do kontrastów, absolutna wolność i tak dalej.

W tym utworze Don Felix, niepoprawny kobieciarz, zakochuje się w damie o imieniu Elwira. Jednak zapomina o niej już następnego dnia, pozostawiając ją w głębokim bólu, który ostatecznie prowadzi do jej śmierci. Don Diego, brat Elwiry, próbuje pomścić śmierć swojej siostry. Od tego momentu kontrolę nad przebiegiem wydarzeń przejmuje magia. Nadprzyrodzone wydarzenia mają miejsce głównie w nocy, a spośród kolejnych wierszy powieści wręcz wylewa się pełna tajemnic opowieść.

“Diabeł – świat”

„Diabeł – świat” (oryg. El diablo mundo) to utwór, który José de Espronceda zaczął pisać w 1839 r., ale nie zdołał go ukończyć przed swoją śmiercią. To jeden z jego najciekawszych i najbardziej ambitnych utworów mający charakter poematu dygresyjnego. Reprezentuje on pesymizm wyrażany przez Esproncedę w ostatnich latach jego życia.

José de Espronceda potępia w nim konserwatystów i bada przy okazji takie ważkie dla ludzkości kwestie, jak wolność, istnienie Boga i wiele innych. Dla Esproncedy zło czai się w każdym zakątku, nawet w ludzkich sercach. Hipokryzja i nieznajomość bólu innych osób doprowadziły do zepsucia społeczeństwa.

Na tym świecie wolność wydaje się nie istnieć i nie ma także tutaj miejsca na czystość ani też niewinność.
„Diabeł – świat” to utwór pełen buntu przeciwko ustalonemu porządkowi, a zwłaszcza przeciwko prawom rządzącym światem. W swoich wierszach José de Espronceda zdołał wyrazić pragnienie indywidualnej wolności, które kierowało całym jego życiem.