Jakie są prawdziwe motywy ludzkiego zachowania? Według humanistycznego psychologa Abrahama Maslowa u podstaw naszych działań leży spełnianie naszych potrzeb. Aby wytłumaczyć motywację, Maslow opisał w 1943 r. jak wygląda nasza hierarchia potrzeb.
Ta hierarchia sugeruje, że ludzie odczuwają motywację do zaspokajania swoich podstawowych potrzeb zanim przejdą do bardziej złożonych.
Chociaż niektóre z dzisiejszych szkół, takie jak choćby psychoanaliza czy behawioryzm, koncentrują się bardziej na nieodpowiednio przystosowanych zachowaniach, Maslow był o wiele bardziej zainteresowany odkryciem i zrozumieniem motywacji, która kryje się za ludzkimi działaniami.
A także wytłumaczeniem dlaczego niektóre jednostki są bardziej zadowolone ze swoich wyborów niż inne. Maslow jako humanista wierzył, że każda osoba ma wrodzone pragnienie samospełnienia: stania się taką jednostką, o jakiej zawsze marzyła.
Jednak aby zastosować odpowiednie narzędzia niezbędne do osiągnięcia tego celu, należy wcześniej spełnić swoje najbardziej podstawowe potrzeby, takie jak pożywienie, bezpieczeństwo i miłość.
Hierarchia potrzeb Maslowa
Maslow ustalił, że ludzie odczuwają motywację do spełniania określonych potrzeb w sposób hierarchiczny. Nasza najbardziej podstawowa potrzeba to nasze przetrwanie fizyczne. To pierwsza potrzeba, która motywuje nasze zachowanie. Kiedy ten poziom zostanie zaspokojony, priorytetem staje się kolejny i tak dalej.
W następnej sekcji przybliżymy pięć różnych poziomów hierarchii potrzeb Maslowa. Pierwszy poziom stanowi podstawę piramidy, a każdy z kolejnym stoi na poprzednim.
Pięć poziomów hierarchii potrzeb Maslowa
- Potrzeby fizjologiczne: Potrzeby biologiczne, niezbędne do przetrwania człowieka: powietrze, jedzenie, picie, schronienie, ubiór, seks i sen. Ludzki organizm nie jest w stanie działać we właściwy sposób póki jednostka nie spełni tych potrzeb. Maslow uważał potrzeby fizjologiczne za najważniejsze.
- Potrzeby bezpieczeństwa: Ochrona przed niebezpieczeństwem, bezpieczeństwo, porządek, prawa, stabilność, wolność i życie bez lęku.
- Potrzeba miłości przynależności: Przyjaźń, intymność, zaufanie, dawanie i otrzymywanie czułości oraz bycie częścią grupy.
Kiedy wszystkie potrzeby fizjologiczne zostaną zaspokojone, przechodzimy do trzeciego poziomu ludzkich potrzeb. Ten poziom wiąże się ze społecznymi aspektami życia i uczuciem przynależności. Potrzeba nawiązywania związków interpersonalnych w znaczący sposób motywuje nasze działania.
- Potrzeby szacunku i uznania: Maslow podzielił tą potrzebę na dwie kategorie: poczucie własnej wartości (godność, osiągnięcia, niezależność i kontrola) oraz pragnienie posiadania reputacji lub szacunku od innych (status, prestiż).
Maslow zauważył, że potrzeba wzbudzania szacunku czy posiadania reputacji była ważniejsza pośród młodych osób i że poprzedzała prawdziwe poczucie własnej wartości oraz godność.
- Potrzeby samorealizacji: Wydobywanie własnego potencjału i rozwój osobisty oraz wybitne doświadczenia.
Maslow powiedział kiedyś: “Człowiek musi być taki, jaki może być”. Miał na myśli potrzebę jaką odczuwają jednostki, aby rozwijać swój potencjał i osiągać swoje cele.
Spełnione osoby są świadome siebie, przejmują się rozwojem osobistym i nie martwią ich opinie innych ludzi. Chcą jedynie wykorzystać swój potencjał.
“Potrzeby niedoboru” a “potrzeby rozwoju”
Hierarchia potrzeb Maslowa dzieli się na potrzeby niedoboru i potrzeby rozwoju. Pierwsze cztery poziomy nazywa się potrzebami niedoboru (deficiency needs), zaś najwyższy poziom to potrzeby rozwoju (growth needs). Potrzeby niedoboru pojawiają się z powodu braku.
Niektóry twierdzą, że gdy nie są spełnione, motywują ludzi. Poza tym motywacja aby spełnić te potrzeby zwiększa się wprost proporcjonalnie do czasu, przez jaki pozostają niespełnione.
Pierwotnie Maslow twierdził, że ludzie muszą spełnić potrzeby niedoboru niższego rzędu, zanim zaczną spełniać potrzeby rozwoju wyższego rzędu. Jednak później wyjaśnił, że spełnienie potrzeby nie powinno być postrzegane w kategoriach “wszystko albo nic”.
Kiedy potrzeba niedoboru jest “mniej lub bardziej” zaspokojona, zanika i zaczynamy kierować nasze zachowanie ku następnym potrzebom, które musimy spełnić. W takim przypadku to one stają się naszymi głównymi potrzebami. Z tego powodu zawsze mamy jakieś potrzeby, które trzeba zaspokoić.
Z kolei potrzeby rozwoju nie wynikają z braku, ale z pragnienia rozwoju jako jednostki. Kiedy już zaspokoimy w sposób wystarczający potrzeby rozwoju, będziemy w stanie osiągnąć najwyższy poziom, nazywany samorealizacją.
Każda osoba jest w stanie osiągnąć poziom samorealizacji i chce to uczynić. Niestety często bywa to trudne, ponieważ zaspakajanie naszych potrzeb niższego rzędu wymaga wykorzystania większości naszych zasobów. Różne doświadczenia mogą sprawić, że jednostka zacznie skakać między poziomami hierarchii.
Tym samy hierarchia nie zawsze będzie działała w jednym kierunku. Dana osoba może przenosić się w tę i z powrotem między różnymi rodzajami potrzeb. Maslow zauważył, że kolejność potrzeb nie zawsze jest zgodna ze standardową prognozą.
Na przykład stwierdził, że niektóre osoby przejmują się bardziej swoim poczuciem własnej wartości niż potrzebą miłości. Z kolei u innych jednostek potrzeba kreatywnego spełniania się może zastąpić nawet najbardziej podstawowe potrzeby.
Ograniczenia hierarchii potrzeb Maslowa
Najważniejsze ograniczenie tej teorii wiąże się z jej metodologią. Maslow zbadał biografie i notatki 18 osób, które uznał za spełnione. Korzystając z tych źródeł stworzył listę cech wspólnych dla tej określonej grupy ludzi.
Z naukowego punktu widzenia taka metodologia jest pod wieloma względami problematyczna. Przede wszystkim niektórzy wskazują na subiektywność Maslowa podczas przeprowadzania analizy biograficznej, ponieważ praktycznie w całości bazuje ona na jego osądach.
Osobiste opinie praktycznie zawsze prowadzą do uprzedzeń, co sprawia, że dane są mniej rzetelne. Dlatego też definicja operacyjna samorealizacji używana przez Maslowa nie powinna być ślepo akceptowana jako fakt naukowy.
Poza tym analiza biograficzna Maslowa koncentrowała się na tendencyjnej próbie spełnionych jednostek, ograniczonych do wykształconych białych mężczyzn, takich jak Thomas Jefferson, Abraham Lincoln, Albert Einstein, Aldous Huxley, itp.
Chociaż Maslow badał również spełnione kobiety, takie jak Eleanor Roosevelt i Matka Teresa, to stanowiły one jedynie niewielki procent jest próby. Wszystko to utrudnia uogólnianie jego teorii. Co więcej, niezwykle trudno jest udowodnić w sposób empiryczny definicję samorealizacji stworzoną przez Maslowa.
Hierarchia potrzeb Maslowa była również krytykowana, ponieważ zakłada, że jednostka musi zaspokoić najpierw swoje potrzeby niższego rzędu zanim może osiągnąć swój pełen potencjał i samospełnienie. Jednak wcale nie zawsze tak się dzieje.
Dodatkowe badania nad tym zagadnieniem
W biedniejszych obszarach świata przeprowadzono liczne badania, które wykazały, że ludzie są w stanie zaspokajać swoje potrzeby wyższego rzędu (takie jak potrzeba przynależności i miłości) nie mając jednocześnie zaspokojonych wszystkich potrzeb podstawowych.
Jednak Maslow całkowicie się z tym nie zgadza, ponieważ stwierdził, że osoby, które mają problem z zaspokojeniem bardzo podstawowych potrzeb fizjologicznych (takich jak jedzenie, schronienie, itp.) nie są w stanie zaspokoić swoich potrzeb wyższego rzędu.
Mimo tego wiele kreatywnych osób, jak choćby Rembrandt czy Van Gogh, żyło w biedzie przez całe swoje życie i być może poświęciło większość swoich zasobów, aby zaspokajać swoje potrzeby wyższego rzędu.
Psychologowie definiują obecnie motywację jako bardziej złożony czynnik. Jednostkę mogą motywować do działania jednocześnie różne potrzeby. Oznacza to, że dana osoba może jednocześnie odnaleźć największą motywację na różnych poziomach.
Mimo licznej krytyki hierarchia potrzeb Maslowa to punkt wyjściowy licznych badań, które mają na celu wyjaśnienie dlaczego zachowujemy się w dany sposób lub dlaczego takie same bodźce mogą wywoływać inne reakcje u różnych osób.