W XVII wieku pojęcie szaleństwa opierało się bardziej na złudzeniach niż na czymkolwiek innym. Dlatego „bycie szalonym” było równoznaczne z doświadczaniem złudzeń i na odwrót. W dzisiejszych czasach ludzie często opisują „szaleńca” jako kogoś, kto uważa, że jest Napoleonem lub twierdzi, że jest prześladowany przez Marsjan. W rzeczywistości chodzi o osoby, które doświadczają delirium.
Innymi słowy, chociaż mamy o wiele szerszą wizję problemów psychicznych, delirium nadal pozostaje częścią stereotypu. Ponadto pozostaje jednym z kryteriów diagnostycznych, które najbardziej przyciąga uwagę. Etymologicznie słowo delirium wywodzi się od łacińskiego terminu delirare, co oznacza generowanie wyboczeń z bruzd powstałych wcześniej. To pojęcie zastosowane do myśli, oznaczałoby coś w stylu „myślenia poza utartym szlakiem”.
W terminologii laika delirium oznacza „bredzić, mieć zaburzone rozumowanie”. W języku potocznym delirium jest praktycznie synonimem szaleństwa, nierozsądku lub utraty kontaktu z rzeczywistością.
„Czasami dręczy mnie pytanie: czy to ja jestem szalony, czy inni są szaleni?”
-Albert Einstein-
Najbardziej znaną definicją delirium jest ta przedstawiona przez Jaspersa w jego książce Psychopatologia ogólna (1975). Dla Jaspersa złudzenia są fałszywymi osądami. Charakteryzują się tym, że jednostka przeżywa je z wielkim przekonaniem, więc nie podlegają wpływowi doświadczenia ani dowodów, które byłyby niepodważalne dla większości z nas. Ponadto przekonania te są często nierealne.
Aby zidentyfikować złudzenie, powinniśmy wziąć pod uwagę stopień, w jakim dane doświadczenie spełnia następujące punkty:
- Pacjent z całym przekonaniem wierzy w swoje przekonania
- Pacjent doświadcza ich jako oczywistej prawdy, z wielką samotranscendencją.
- Nie pozwala, aby jego przekonania zostały zmodyfikowane przez rozsądek lub doświadczenie.
- Przekonanie jest fantastyczne lub co najmniej samo w sobie nieprawdopodobne.
- Przekonania te nie są podzielane przez innych członków grupy społecznej lub kulturalnej.
- Osoba ta jest całkowicie zaabsorbowana swoimi przekonaniami i trudno jej uniknąć myślenia lub mówienia o nich.
- Przekonanie jest dla pacjenta źródłem subiektywnego dyskomfortu lub zakłóca jego funkcjonowanie w społeczeństwie.
W skrócie, iluzje są charakteryzowane jako bardzo złożone koncepcyjnie. Być może dlatego tak trudno je zdefiniować.
Rodzaje delirium
Jednym z aspektów, który wymaga od naukowców najwięcej wysiłku, jest klasyfikowanie złudzeń. Dlatego też sklasyfikowali je na podstawie formy nabycia i zawartych treści.
Rodzaje urojeń na podstawie formy
Z punktu widzenia formy, dokonane rozróżnienie dzieli urojenia na pierwotne lub „prawdziwe” urojenia i urojenia wtórne.
Urojenia pierwotne
Urojenia pierwotne lub „prawdziwe” nie wywodzą się z poprzednio zdobytych podobnych doświadczeń. Oznacza to, że nie można wyraźnie wskazać ich pochodzenia. Są ważne, ponieważ gdy wtargną do świadomości jednostki, wyjaśnia to znaczną część wszystkiego, co jej się przydarzyło, odkąd zaczęło się delirium.
Osoba, która doświadcza urojeń pierwotnych często z niepokojem uświadamia sobie, że nastąpiła zmiana w jej rozumieniu świata. Wszystko wydaje się zmienione, inne. Ten zwrot prowadzi do strasznych uczuć, które trudno opisać, a jeszcze trudniej wyjaśnić. Wyjaśnienie zazwyczaj nie jest zrozumiałe dla przeciętnego człowieka.
„Nie ma wielkiego geniuszu bez przymieszki szaleństwa”.
-Seneka-
Cztery typy urojeń pierwotnych według Jaspersa, określone w 1975 roku:
- Deliryczna intuicja. Na przykład pacjent zdaje sobie sprawę, że akronim jego imienia, Emilio Albeniz de Darco, oznacza „jesteś mordercą Boga” po hiszpańsku (Eres el Asesino de Dios).
- Deliryczna percepcja. Na przykład pacjent, patrząc na swoje nazwisko napisane na skrzynce pocztowej swojego domu, „zdaje sobie sprawę”, że tajne służby zidentyfikowały go jako wroga publicznego numer jeden.
- Deliryczna atmosfera. Polega na przekonaniu, że świat zmienił się w sposób subtelny, lecz złowieszczy, niepokojący i trudny do zdefiniowania.
- Deliryczna pamięć. Składa się z delirycznej rekonstrukcji prawdziwej pamięci lub gdy pacjent nagle „przypomina sobie” coś, co jest oczywistym złudzeniem. Na przykład, może sobie „przypomnieć”, że jest synem Boga.
Urojenia wtórne
Urojenia wtórne są zrozumiałe psychologicznie. Występują w wyniku podjętej przez pacjenta próby wyjaśnienia nienormalnych doświadczeń.
Na przykład pacjent doznał halucynacji (mówi, że słyszał bardzo głęboki głos, który przemawiał do niego jako jego rzekomy ojciec). To doświadczenie jest dość dziwne i anormalne. Prawdopodobnie nikt się nie zdziwi, jeśli wyjaśnienie pacjenta również będzie dziwne i anormalne. Pacjent może powiedzieć, na przykład że ten głos oznacza, że został wybrany przez Boga, by uratować świat.
Rodzaje urojeń na podstawie treści
Treść złudzeń może być dość zróżnicowana, stąd powstało wiele kategorii dla klasyfikacji urojeń ze względu na ich zawartość. Najczęściej używane klasyfikacje, zgodne z propozycją DSM, są następujące:
Delirium kontroli
Pacjent uważa, że jego uczucia, impulsy, myśli lub działania nie są jego własnymi. Są wytworem jakiejś dziwnej i nieodpartej siły. Na przykład osoba czuje, że otrzymuje kontrolujące ją wiadomości za pośrednictwem swojego telewizora.
Złudzenia cielesne
Złudzenia cielesne odnoszą się do funkcjonowania własnego ciała pacjenta. Na przykład pacjent może sądzić, że jego mózg jest zgniły, albo kobieta może wierzyć, że jest w ciąży, pomimo wyraźnych wyników testów, które potwierdzają, że nie jest itp.
Złudzenie zazdrości
Pacjent ze złudzeniami zazdrości jest przekonany, że jego partner jest niewierny, pomimo braku dowodów na takie zachowanie.
„Każda przewaga fantazji nad rozumem to stopień szaleństwa”.
-Samuel Johnson-
Urojenia wielkości
Urojenia wielkości implikują przesadną ocenę osobistego znaczenia, władzy, wiedzy lub tożsamości. Mogą być religijne, cielesne lub inne. Przykładem jest osoba, która wierzy, że jest Napoleonem Bonaparte.
Złudzenia ubóstwa
Podmiot uważa, że stracił lub straci wszystkie lub prawie wszystkie swoje dobra materialne.
Deliryczne odniesienia
Podmiot uważa, że wydarzenia, przedmioty lub osoby bliskie jego otoczeniu mają szczególny i niezwykły sens, zazwyczaj negatywny. Na przykład kobieta jest przekonana, że programy radiowe są skierowane konkretnie do niej.
Urojenia ekstrawaganckie
Fałszywe przekonanie, którego treść jest wyraźnie absurdalna i pozbawiona jakiejkolwiek realności. Na przykład pacjent uważa, że gdy w dzieciństwie usunięto mu migdałki, na jego głowie zainstalowano urządzenie z obwodami elektrycznymi, przez które mógł usłyszeć głos prezydenta.
Urojenia nihilistyczne lub zespół Cotarda
Urojenia nihilistyczne lub zespół Cotarda obracają się wokół istnienia siebie, innych i świata. Na przykład „świat się skończył”, „już nigdy nie będę mieć mózgu” lub “„nie muszę jeść, bo w moim wnętrzu niczego nie ma”.
Urojenia dotyczące prześladowania
Głównym tematem tych złudzeń jest to, że pacjent jest atakowany, nękany, oszukiwany, prześladowany lub jest ofiarą spisku. Na przykład może to być pacjent, który wierzy, że jest ścigany przez FBI.
Urojenia z poczuciem winy
Pacjent czuje się winny i odpowiedzialny za wszelkiego rodzaju nieszczęścia. Na przykład mocno wierzy, że jest odpowiedzialny za głód na świecie.
Zespół Capgrasa
Pacjent uważa, że ważne osoby w jego życiu zostały zamienione na oszustów, mimo że wyglądają tak samo jak zawsze.
Zespół Clerambaulta lub erotomania
Pacjent uważa, że ktoś jest w nim szaleńczo zakochany. Na przykład może to być osoba, która mocno wierzy, że książę Hiszpanii jest w niej zakochany do szaleństwa.
Kilka interesujących przypadków delirium
Temat złudzeń jest dość spektakularny i głośny. Ze względu na ich uderzający charakter, często nie pozostają niezauważone. W związku z tym do ogólnej wiadomości trafiło kilka prawdziwych przypadków. Oto kilka przykładów:
Przypadek „Małego Mikołaja”
Młody Franciszek Nicolas Gomez Iglesias otrzymał tymczasową swobodę w występowaniu jako doradca rządu i Narodowego Centrum Wywiadu w Hiszpanii (NIC), posługując się fałszywą dokumentacją. Sądowa ekspertyza medyczna, zamówiona przez sędziego pod numerem 24 z Madrytu, określiła to jako „barwne, urojone pojęcie wielkości”.
Próba zamordowania Ronalda Reagana
Niektórzy uważają, że próba zamordowania Ronalda Reagana przez Johna Hinckleya Juniora miała źródło w erotomani lub złudzeniu miłości. Hinckley uważał, że śmierć prezydenta sprawi, że aktorka Jodie Foster publicznie wyzna swoją miłość do Hinckleya.
Świat kina również przedstawia złudzenia w wielu filmach. Oto dwa z nich:
Take Shelter (2011)
W tym filmie zwyczajny ojciec zaczyna ulegać strachowi przed możliwą apokalipsą bez racjonalnego wyjaśnienia tego lęku.
Czarownica (2015)
Film opowiada o życiu północnoamerykańskiej rodziny osadników, którzy przeprowadzili się do odosobnionej osady w lesie, aby rozpocząć nowe życie. Obecność czarownicy w pobliżu osady zderza się z silną wiarą religijną rodziny, co stopniowo wywołuje złudzenia.
Jak widać, delirium jest złożoną konstrukcją mentalną, którą można opisać kilkoma wspólnymi cechami. Z drugiej strony, złudzenia ukazują twórczą moc naszego umysłu i jego potrzebę nadania spójności rzeczywistości, którą postrzega. Wiele złudzeń jest najbardziej prawdopodobnymi wyjaśnieniami, które dana osoba jest w stanie znaleźć dla swoich halucynacji.
Bibliografia
Belloch, A., Sandín, B. y Ramos, F. (Eds.) (2008). Manual de psicopatología (2 vols.), edición revisada. Madrid. McGraw-Hill.
American Psychiatric Association (2014). DSM-5. Manual diagnóstico y estadístico de los trastornos mentales. Editorial Médica Panamericana.