Czy masz zdolność krytycznego myślenia?

Czy patrzysz i przetwarzasz rzeczywistość z krytycznej perspektywy? Niektórzy przyjmują za pewnik, że posiadają tę kompetencję, a mimo to są ofiarami dezinformacji i manipulacji mediami. Dowiedz się, czy pasujesz do profilu krytycznego myśliciela.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 10 października, 2022

W świecie, który jest coraz szybszy i zdominowany przez technologię i stały napływ informacji, cierpliwość jest zagrożona wyginięciem. Ledwo masz czas na zatrzymanie się na chwilę i zastanowienie nad czymś, a Twoja zdolność widzenia rzeczywistości z bardziej sceptycznego punktu widzenia jest zepchnięta na dalszy plan. Masz tendencję do wiary w kwestie, które są zgodne z Twoimi pierwotnymi przekonaniami, co utrudnia samokrytykę. Czy uważasz, że masz zdolność krytycznego myślenia?

Rozmyślanie nad ideami, które włączasz do swoich mentalnych schematów, stało się Twoją deską ratunku w radzeniu sobie z coraz bardziej rozproszoną i złożoną rzeczywistością. Dzięki temu procesowi metapoznawczemu możesz odróżnić to, co jest prawdziwe od tego, co fałszywe, oraz to, co ważne, od tego, co nieistotne. Musisz wytrenować swój ciekawski mózg i nauczyć się oddzielać fakty naukowe od opinii różnych tak zwanych „ekspertów”, z którymi masz do czynienia na co dzień. Nie nauczono Cię jednak, jak rozwijać zdolność krytycznego myślenia.

Jako dziecko nauczono Cię czytać, ale nikt nie przekazał Ci zasobów, za pomocą których można wykryć manipulacje w słowie drukowanym. W podobny sposób dzisiaj, kiedy dziecko kończy 12 lub 14 lat i zaczyna używać swojego pierwszego telefonu komórkowego, nie zawsze wie odpowiednio wcześnie, czego się spodziewać. Nie zdaje sobie sprawy, w jaki sposób cyfrowy wszechświat może zniekształcić jego poczucie własnej wartości i tożsamość.

Nabycie krytycznego podejścia, roztropność, gdy przyjmujesz coś za pewnik, i chęć porównywania informacji, które do Ciebie docierają, może być niepodważalną pomocą. Co więc odkryjesz, jeśli poddasz się testowi, aby dowiedzieć się, czy masz zdolność krytycznego myślenia, czy nie?

Jak sprawdzić, czy masz zdolność krytycznego myślenia?

Wszyscy mamy zdolność myślenia i rozumowania i większość ludzi zakłada, że są w tym dobrzy (nawet, jeśli tak nie jest). Gdybyśmy zapytali kogokolwiek na ulicy, czy ma dobre krytyczne myślenie, bez wątpienia, zdecydowanie osoba ta odpowiedziałaby, że tak.

Z reguły zbyt mocno polegamy na naszych zasobach umysłowych i umiejętnościach, aby nie dać się manipulować. Jednak duża część populacji rozwija to, co znamy jako myślenie pseudokrytyczne. Innymi słowy, mają ogromne zaufanie do swoich opinii i bronią ich jako prawd absolutnych.

Osoby te nie przyznają się do próbowania przeciwstawnych podejść, upraszczają rzeczywistość i nie wiedzą, jak przedstawiać argumenty, gdy są przeciwne ich przekonaniom. Ostatecznie przez większość czasu wpadają w dziecinne napady złości, gdy tracą cierpliwość. Dobrą wiadomością jest to, że dobre myślenie (bycie bardziej krytycznym, refleksyjnym, ciekawym i wolnym od uprzedzeń poznawczych) jest umiejętnością, której można się nauczyć.

Najpierw musisz sprawdzić, czy posiadasz zdolność krytycznego myślenia. Przyjrzyj się poniższym kluczom i bądź szczery sam ze sobą: czy te zachowania Cię opisują?

1. Zdajesz sobie sprawę, że Twoje koncepcje lub przekonania nie zawsze są trafne i poprawiasz je

Wszyscy spędzamy wiele lat na przyjmowaniu pewnych rzeczywistości za pewnik, aż nagle znajdujemy informacje, które im zaprzeczają. Posiadanie krytycznego myślenia oznacza odkrywanie stronniczych idei i dezaktywowanie ich, korygowanie i transformację swoich przekonań. Choć może się to wydawać zaskakujące, nie wszyscy tak robią.

Niektórzy ludzie uważają, że nie ma nic gorszego niż odrzucenie błędnego przekonania. Czują, że wpłynęłoby to na ich obraz siebie i samoocenę, więc uciekają się do wszelkiego rodzaju psychologicznych sztuczek, aby nadal przypisywać prawdę swoim oryginalnym pomysłom. Bez względu na to, od jak dawna je mają.

2. Martwisz się swoim sposobem myślenia i chcesz „myśleć lepiej”

Pomyśl, jak wygląda Twój proces myślenia. Poprzednie zdanie wydaje się być łamaczem języka, a także skomplikowanym zadaniem. Jednak rozwijanie samoświadomości własnego myślenia pozwala skuteczniej rozumować, decydować i działać. Tylko ci, zadają sobie pytanie, w jaki sposób myślą, są w stanie wykryć swoje uprzedzenia i irracjonalne przekonania.

Twój umysł zawiera całą zbrojownię poznawczą, która utrudnia dobre krytyczne myślenie. Umiejętność zadania sobie pytania, na temat tego, jak myślisz i jak dochodzisz do pewnych dedukcji, pozwoli Ci być bardziej wydajnym.

3. Lubisz rozmawiać z ludźmi, którzy myślą inaczej

Czy masz cierpliwość, by rozmawiać z ludźmi, którzy myślą inaczej niż Ty? A może czujesz się zagrożony, gdy rozmawiasz z osobą, która ma odmienne przekonania? Posiadanie krytycznego podejścia umożliwia prowadzenie rozmów, w których możesz omawiać podejścia inne niż Twoje.

Czasami wzbogacające jest prowadzenie rozmów, które dostarczają nowych danych i mogą otworzyć inne perspektywy.

4. Jesteś ciekawy i dociekliwy

W interesującym badaniu przeprowadzonym na McMaster University w Kanadzie podkreślono znaczenie przekazywania uczniom kompetencji krytycznego myślenia. W pracy tej zdefiniowano krytycznego myśliciela jako osobę bezstronną z otwartym umysłem, która szuka dowodów.

Krytyczni myśliciele to dociekliwi ludzie, którzy zawsze starają się być dobrze poinformowani, biorąc pod uwagę punkt widzenia innych, aby zweryfikować własne przekonania. Dobre myślenie krytyczne wymaga również motywacji, ciekawości i ciągłego zainteresowania byciem informowanym.

5. Tolerujesz dwuznaczność i niepewność

Świat nie jest czarno-biały i nie wszystko opiera się na prawdzie. Nie zawsze jest łatwo uzyskać szybką reakcję na nieoczekiwane wydarzenia. Krytyczne spojrzenie wie i rozumie, że rzeczywistość jest pełna niuansów. Co więcej, jest ona niepewna i nie jest łatwo przewidzieć lub dostarczyć natychmiastowych rozwiązań do różnych wyzwań.

Umysł, który wie, jak być cierpliwym i jak akceptować niuanse codziennego chaosu, jest mądry i skuteczny.

6. Dobre myślenie krytyczne wymaga oddzielenia swojej tożsamości od przekonań

Są tacy, którzy zakładają, że „są swoimi opiniami i przekonaniami”. Dlatego, gdy ktoś myśli inaczej niż oni, czują się zagrożeni. Tego typu ludzie sądzą, że ich idee są ich tożsamością. Jeśli jednak masz otwarty i krytyczny umysł, nie wiążesz swojej tożsamości ze swoimi przekonaniami. Wiesz, że można je modyfikować i aktualizować.

Jedyną potrzebą jest uwiarygodnienie rzeczywistości, która jest prawdziwa i nie pozwalanie sobą manipulować. W ten sposób wzmacniasz swój wizerunek i dobrze się czujesz ze sobą. Wymaga to jednak bycia krytycznym, skrupulatnym, ciekawym i cierpliwym. Musisz także skontrastować każdą informację, która do Ciebie przychodzi. Takie zadanie wymaga czasu, którego może Ci brakować.

Prawdą jest, że utrzymywanie krytycznego punktu widzenia może być wyczerpujące. Pamiętaj jednak, że najlepszym sposobem na uniknięcie oszukiwania i manipulacji jest przejęcie kontroli nad swoim sposobem myślenia.