Ambiwalencja afektywna: kiedy miłość i nienawiść współistnieją w nas

Ambiwalencja emocjonalna pokazuje nam, jak złożona jest istota ludzka. Jesteśmy istotami zdolnymi jednocześnie nienawidzić i kochać, jednocześnie odczuwać czułość i rozczarowanie, złudzenie i smutek w tej samej sekundzie... I jest to tak częste jak i normalne.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 10 grudnia, 2021

Ambiwalencja afektywna jest złożonym rodzajem emocji: zamieszkują w niej sprzeczność i napięcie. Jej przykładem jest bez wątpienia sytuacja, gdy kochamy i nienawidzimy kogoś prawie jednocześnie. Czujemy wielkie przywiązanie do bliskiej osoby, ale jednocześnie doświadczamy pewnego rozgoryczenia lub urazy. Kochamy przyjaciela, ale mamy uczucie, że ten związek nas rani…

Dlaczego ludzie cierpią z powodu tego typu przeciwstawnych a nawet całkowicie sprzecznych uczuć w wielu sytuacjach? Czy to normalne, czy może wskazuje to na jakiś brak równowagi? Odpowiedź jest jednak prosta. Mamy do czynienia z całkowicie normalnym rodzajem sytuacji, które wskazują jednak na wysoką złożoność istoty ludzkiej w kwestiach emocjonalnych.

Z drugiej strony ambiwalencja afektywna cieszy się dużym zainteresowaniem społeczności naukowej. Przeprowadzono wiele badań i poszukiwań na jej temat. To zjawisko, które samo w sobie może wydawać się czymś literackim lub szekspirowskim.

Jednak w oczach neurologów, psychiatrów i ekspertów psychologii emocjonalnej to fakt, który jest dobrym przykładem na to, jak skomplikowana może być tkanka emocjonalna naszych relacji.

Dlatego tematem zajęli się autorzy tacy jak Frenk van Harreveld, z wydziału psychologii społecznej na Uniwersytecie w Amsterdamie. W swoim badaniu wskazują, że ambiwalencja afektywna determinuje nie tylko to, co czujemy.

Ta wewnętrzna złożoność powoduje, że również zachowujemy się w określony sposób. Oto przykład: są kobiety, które doświadczają wyraźnej ambiwalencji emocjonalnej w okresie połogu.

Kochają swoje nowo narodzone dziecko. Jednak chwilami, ze względu na duże zapotrzebowanie i zależność dziecka, mogą doświadczyć chaotycznej mieszanki wyczerpania, odrzucenia, czułości i strachu. Własnie te ambiwalentne uczucia tak bardzo charakteryzują te pierwsze miesiące relacji między matką a dzieckiem. Zobaczmy więcej danych na ten temat.

Ambiwalencja afektywna: cechy, które ją definiują

Ambiwalencja afektywna jest odczuwana przez każdego człowieka w pewnym momencie życia. I odczuwa ją cierpiąc lub czerpiąc przyjemność z jej powodu. Kiedy dziś mówimy o emocjach, często przychodzą na myśl nazwiska takie jak Daniel Goleman czy Paul Eckman. Należy jednak powiedzieć, że przedmiot ten badano już na początku XX wieku.

Zajmował się nim psychiatra Eugen Bleuler, który w 1911 roku pisał prace na ten temat. Opisał ambiwalencję afektywną jako „jednoczesną obecność dwóch przeciwnych uczuć (przyciągania i odpychania), dwóch przeciwnych kierunków woli, w odniesieniu do tego samego przedmiotu”.

Od tego czasu rożne dziedziny psychologii nieustannie interesują się tematem, który wydaje się przenikać różne obszary. Co więcej, chociaż ambiwalencja afektywna jest tak powszechna w naszych relacjach emocjonalnych, w ostatnich latach również psychologia społeczna interesuje się tym obszarem.

Powód? Wiele decyzji, które podejmujemy, rodzą się w kontekście tej sprzeczności (chcę to kupić, ale nie mogę teraz, chcę tej pracy w tym kraju, ale nie odważę się zostawić domu itp.).

Sprzeczność powoduje dyskomfort

Ambiwalencja afektywna lub emocjonalna powoduje mocno nasilone złe samopoczucie. Bo nie istnieje  coś, czego ludzki mózg nie lubi bardziej niż sprzeczność, dysonans kiedy punkty nie układają się na jednej linii.

Zużycie energii i wypalenie generowane przy okazji tego rodzaju dysonansu są ogromne. Tak bardzo, że takie uczucia często nas praktycznie blokują. Czasami zdajemy sobie bowiem sprawę z wielkiej miłości lub przywiązania, które odczuwamy wobec dla czegoś lub kogoś, ale z drugiej strony towarzyszy im pewne wyczerpanie, odrzucenie, a nawet nienawiść.

Możemy kogoś kochać, ale nienawidzimy jego zachowanie, jego postawę, a nawet sposób, w jaki nas traktuje. Przypomnijmy sobie choćby nasz etap dojrzewania. To część naszego cyklu życia, w której doświadczamy ciągłych sprzeczności.

To jednocześnie poszukiwanie doświadczeń, strach, niepokój, pragnienia, intensywność i udręka. Wszystko na raz w jednej młodej duszy. Dlatego wszyscy jesteśmy tego świadomi, że stawienie czoła tego rodzaju wewnętrznym sprzecznościom nie jest łatwe.

Ambiwalencja afektywna popycha nas do podjęcia decyzji

Wiemy już zatem, że ambiwalencja afektywna lub emocjonalna jest synonimem sprzeczności. Ma to jednak pozytywny wpływ i powoduje, że podejmujemy decyzje, wyjaśniamy sprawy, a nawet akceptujemy określone sytuacje. Matka, która przechodzi skomplikowany okres połogu, stopniowo przyjmuje swoją nową rzeczywistość i przyzwyczaja się do niej.

Kiedy kogoś kochamy i nienawidzimy, jesteśmy zmuszeni zrozumieć naturę tego uczucia. Czy miłość ma większą wagę? Czy sprzeczność jest czymś naturalnym w namiętności, którą odczuwamy wobec partnera? A może ta nienawiść jest faktem, który muszę wziąć pod uwagę, aby podjąć decyzję?

Dr Laura Ress z Uniwersytetu w Michigan przeprowadziła w 2013 roku badanie, aby pokazać nam coś interesującego. Ambiwalencja afektywna sprzyja samoświadomości. Ten wewnętrzny dyskomfort jest czymś, co nasz mózg musi uspokoić i rozwiązać.

W rzeczywistości wykazano, że takie sprzeczności zwiększają naszą kreatywność. Zmuszają nas do szukania nowych ścieżek myślowych, wyrzucania z siebie emocji i tworzenia w końcu oryginalnych odpowiedzi w celu rozwiązania tej sprzeczności.

Podsumowując, zwróćmy uwagę tylko na jeden niewielki aspekt. Za każdym razem, gdy znajdziemy się w tego rodzaju labiryntach osobistych, w których prześladuje nas “minotaur” sprzeczności emocjonalnej, warto się zatrzymać, posłuchać siebie i zrozumieć. Może jest coś, co powinniśmy rozwiązać albo po prostu uznać.

Życie samo w sobie jest sprzeczne, a tym bardziej nasze uczucia. Kochanie nie jest łatwe i wymaga dużej odpowiedzialności, a także zaangażowania, najpierw w stosunku do siebie, a potem do innych.