Terapie oparte na dowodach

Psychologia, jako nauka, która stara się zrozumieć i analizować ludzkie zachowania, musi opierać się na wiarygodnych danych naukowych, aby iść naprzód. Z tego powodu w ostatnich latach coraz więcej specjalistów podkreślało, jak istotne są terapie oparte na dowodach.

Te rodzaje psychoterapii są wspierane przez kontrolowane badania, które pokazują lub kwestionują ich wpływ na zdrowie psychiczne. Mimo to nie wszyscy specjaliści od zdrowia psychicznego je praktykują. Niektórzy sugerują, że są redukcjonistyczne.

Z drugiej strony inni krytycy twierdzą, że ich wyniki opierają się na tendencyjnych danych. W poniższym artykule przyjrzymy się im i ocenimy ich niezawodność.

Terapie oparte na dowodach naukowych

Termin “terapie oparte na dowodach” pojawił się w odniesieniu do terapii, które okazały się skuteczne w badaniach klinicznych. Oznacza to, że możliwe jest odtworzenie i przetestowanie ich efektów za pomocą metody naukowej. Z czasem termin ten zaczął być używany w dziedzinie psychologii i psychoterapii.

Hans Eysenck, znany angielski psycholog, w 1994 roku opublikował artykuł na temat psychoterapii opartej na dowodach. W swojej pracy zwrócił uwagę, że wiele terapii nie wykazało większej skuteczności niż naturalna remisja objawów zaburzenia lub placebo. Dlatego ważne było, aby ocenić wyniki różnych dostępnych sposobów leczenia za pomocą bardziej rygorystycznych metod.

Od tego czasu profesjonaliści zajmujący się zdrowiem psychicznym muszą przejrzeć dowody, które wspierają lub dyskredytują daną interwencję. W ten sposób mogą wybrać najlepsze alternatywy i zastosować je w praktyce klinicznej.

Terapie oparte na dowodach naukowych według Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego (APA)

APA proponuje klasyfikację obejmującą ponad 80 różnych rodzajów psychoterapii. Kryterium klasyfikacji jest ilość i jakość dowodów potwierdzających te interwencje. Dlatego można znaleźć terapie oparte na dowodach, które są „silne”, „słabe” lub są w kategorii„niewystarczających dowodów”.

Należy zauważyć, że wszystkie metody terapii są klasyfikowane według ich skuteczności w określonych warunkach. Jest tak, ponieważ nie jest możliwe uniwersalne zastosowanie tego samego leczenia w przypadku istniejących patologii.

Przyjrzyjmy się kilku przykładom psychoterapii opartych na dowodach.

1. Terapia aktywacji behawioralnej (BA) w depresji

Aktywacja behawioralna (BA) w przypadku depresji opiera się na założeniu, że zaburzenie to powoduje porzucenie rutyny i izolację. Jej celem jest zwiększenie częstotliwości, z jaką pacjent wykonuje czynności, które są nagradzane. Można powiedzieć, że ich zachowanie jest „aktywowane”, unikając tym samym letargu, izolacji i utraty przyjemności.

Simmonds-Buckley, Kellet i Waller (2019) opublikowali przegląd dotyczący skuteczności grupy BA w leczeniu depresji. Stwierdzono, że behawioralna terapia aktywacyjna ma umiarkowany lub silny wpływ na objawy depresji u dorosłych. Dalsze badania wykazały, że była również skuteczna w leczeniu depresji u młodych ludzi. Jednak potrzebne byłyby dalsze badania, aby było to rozstrzygające (Tindall i in., 2017).

2. Terapia poznawczo-behawioralna w depresji

Wśród terapii opartych na dowodach jednym z najbardziej zalecanych jest podejście poznawczo-behawioralne. Terapie w tych ramach są mieszane z zasadami behawioryzmu w celu rozwiązania problemów w myśleniu i zachowaniu.

Santoft i in. (2019) opublikowali przegląd dotyczący skuteczności tej terapii w depresji w podstawowej opiece zdrowotnej. Stwierdzono, że jest to skuteczny model psychoterapii, zalecany pacjentom z umiarkowaną i łagodną depresją.

3. Terapia dialektyczno-behawioralna dla zaburzenia osobowości typu borderline (BPD)

Zaburzenie osobowości typu borderline to stan, który powoduje trudności w regulacji i wyrażaniu emocji. W rezultacie pojawiają się różne problemy behawioralne, takie jak samookaleczenia lub zachowania ryzykowne, mające na celu przyniesienie ulgi. W takich przypadkach preferowanym sposobem leczenia jest zwykle terapia dialektyczno-behawioralna.

Przeprowadzono badanie mające na celu ocenę skuteczności pięciotygodniowego programu dialektycznej terapii behawioralnej u pacjentów z BPD. Wyniki wykazały, że leczenie zmniejsza objawy. Im bardziej pacjenci poprawiają swoją regulację emocjonalną, tym bardziej odnoszą korzyści (Probst i wsp., 2019).

4. Terapia Akceptacji i Zaangażowania (ACT) w przypadku bólu przewlekłego

Przewlekły ból to złożone zaburzenie, którego w większości przypadków nie można całkowicie wyleczyć. Dzięki terapiom opartym na dowodach można regulować objawy pacjentów i poprawiać ich jakość życia. Terapia Akceptacji i Zaangażowania (ACT) jest naprawdę obiecującą metodą leczenia bólu.

W prostych słowach, ACT proponuje, że modyfikując oczekiwania pacjentów dotyczące łagodzenia bólu, można sprawić, że będą mniej cierpieć. Idąc w tym kierunku, Feliu-Soler i in. (2018) przeprowadzili przegląd dostępnych dowodów w tej dziedzinie. Doszli do wniosku, że dowody są obiecujące, chociaż potrzebne są bardziej rygorystyczne badania.

5. Biofeedback

Techniki biofeedback dostarczają pacjentowi danych na temat jego funkcji organizmu, takich jak ruch mięśni. Powszechnie uważa się, że nie można kontrolować tego typu reakcji, ale posiadanie informacji na ten temat ułatwia proces.

Pewna publikacja szczegółowo opisuje znaczenie biofeedbacku w leczeniu różnych patologii. Stwierdzono, że jest skuteczny w rozwiązywaniu wielu problemów, takich jak nietrzymanie moczu lub bóle głowy. Jest również pomocny w leczeniu stanów związanych z równowagą i nietrzymaniem stolca (Kondo i wsp., 2019).

Terapie oparte na dowodach naukowych dzisiaj

Jak wspomniano wcześniej, terapie oparte na dowodach są zwykle uważane za standard w psychoterapii. Wielu ekspertów twierdzi, że najbardziej etyczną praktyką jest stosowanie interwencji, które wcześniej okazały się skuteczne. Chodzi o zagwarantowanie, że zabiegi są użyteczne i pomagają poprawić jakość życia pacjenta.

Jednak ostatnie badania sugerują, że psychoterapia oparta na dowodach nie jest tak solidna, jak mogłoby się wydawać. Sakaluk i in. (2019) przeprowadzili metaprzegląd wartości tej grupy terapii. Doszli do wniosku, że w większości tych terapii powtarzalność i wartość dowodów były dość niskie. Dlatego zalecili usprawnienie procesów analizy w badaniach klinicznych.

Podsumowując, chociaż koncepcja terapii opartych na dowodach powinna być standardowym rozwiązaniem, wciąż daleko nam do tego. Należy opracować bardziej rygorystyczne metody oceny, aby zapewnić jakość prezentowanych danych.