Dylematy moralne: czym są i jak można je rozwiązać?

Niewątpliwie w pewnych momentach swojego życia znajdziesz się w trudnych sytuacjach. Będą one wymagały od Ciebie podjęcia decyzji, które podważają Twoje przekonania i wartości moralne. Czy pamiętasz jakąś konkretną okoliczność, w której musiałeś podjąć decyzję, a wszystkie opcje, które miałeś do wyboru, były tak samo złe? Te rozdroża, które napotykasz w określonych momentach swojego życia, są znane jako dylematy moralne.

Kiedy stajesz przed tego typu dylematami, masz moralny obowiązek działać w jeden sposób, ale jesteś pod presją lub czujesz pokusę, aby działać w inny sposób. Jakie są więc cechy dylematów moralnych? Jak możesz uciec od niezdecydowania, w którym Cię pogrążają? Spójrzmy.

Dylematy moralne

Dylematy moralne to konflikty, które pojawiają się w sytuacjach, w których musisz wziąć pod uwagę dwie lub więcej wartości moralnych, ale możesz wybrać tylko jedną. Masz przed sobą kilka opcji i musisz podjąć decyzję, która ostatecznie uderza w jedną z Twoich wartości moralnych.

Dylematy te pojawiają się, gdy stajesz w obliczu skomplikowanej sytuacji i dwie lub więcej z wyznawanych przez Ciebie wartości o jednakowej wadze wchodzą w konflikt. Istotność czegoś jest kluczowa dla pojawienia się dylematu, ponieważ jego istnienie zależy od Twojego niezdecydowania. Na przykład, jeśli uważasz, że nie wypada Ci mówić prawdy, nie będziesz miał problemu z kłamstwem. Z drugiej strony, jeśli mówienie prawdy jest dla Ciebie istotne, kłamstwo będzie dla Ciebie bardziej skomplikowane. Chyba że w grę wchodzi inna, ważniejsza wartość. Na przykład Twoje życie.

Dylematy moralne pojawiają się, gdy wymagane jest wykonanie dwóch lub więcej działań, które ze względu na okoliczności są sprzeczne. Nie możesz wykonać ich wszystkich. Konflikt moralny, który w Tobie generuje ta sytuacja, uniemożliwia Ci podążanie drogą działania zgodnego z zasadami i wartościami moralnymi, które są niezbędne w Twoim życiu.

Weźmy klasyczny dylemat (dylemat Heinza), który dobrze ilustruje dylemat moralny.

Kobieta cierpi na poważną chorobę i niedługo umrze. Jest tylko jedno lekarstwo, które może ją uratować. Lek jest jednak drogi, a farmaceuta pobiera dziesięć razy więcej pieniędzy, niż prawdziwa cena specyfiku.

Heinz, mąż chorej kobiety, udaje się do wszystkich, których zna, aby prosić o pieniądze, ale udaje mu się zebrać tylko połowę. Mówi farmaceucie, że jego żona umiera i prosi go, by sprzedał mu lekarstwo, ale aptekarz odmawia. Heinz jest zdesperowany i myśli o obrabowaniu apteki.

Co powinien zrobić Heinz? Ukraść lek czy pozwolić umrzeć żonie?

Jak rozwiązywać dylematy moralne

Przyjrzyjmy się etapom metody Progress, zaproponowanej przez LeBona i Arnauda (2004) w celu rozwiązania dylematów moralnych i pomocy ludziom w podejmowaniu właściwych decyzji.

Etap 1. Zrozum sytuację

Zanim podejmiesz jakąkolwiek decyzję w obliczu dylematu moralnego, przez który przechodzisz, musisz zastanowić się i zrozumieć sytuację, w której się znajdujesz. Bez tego możesz dokonać złego wyboru.

Przeanalizuj dylemat dokładnie, kompletnie i rozsądnie. Poniższe wskazówki mogą Ci pomóc na tym etapie:

• Podaj dokładny, bezstronny i pełny opis sytuacji. Gdzie jesteś w tym momencie swojego życia? Jak dotarłeś do dylematu, przed którym stoisz?
• Jasno opisz decyzję, którą chcesz podjąć.
• Uświadom sobie, co Twoje emocje i myśli mówią Ci o tym dylemacie.

Etap 2. Zdefiniuj, co jest istotne

Zastanów się, co chcesz osiągnąć i co jest ważne dla Twojego projektu życiowego. Jeśli nie zastanowisz się nad swoimi celami, trudno będzie Ci opracować plan działania, który pomoże Ci rozwiązać dany dylemat i zbliżyć się do życia, które chcesz mieć.

Wyznaczanie celów pomoże Ci również zdecydować, jak powinno wyglądać rozwiązanie tej sytuacji. Zwróć uwagę na następujące wskazówki:

• Gdybyś miał możliwość wdrożenia konkretnego rozwiązania, zadaj sobie pytanie, dlaczego miałoby ono odnieść sukces? Jakie wartości byś spełniał, gdybyś to realizował?
• Pomyśl o wartościach i celach, które są przez Ciebie naprawdę pożądane i fundamentalne.
• Zrób listę wartości, które chcesz osiągnąć.
• Oceń i krytycznie rozważ te wartości.

Etap 3. Wygeneruj opcje

Po dokładnym przeanalizowaniu swojego dylematu moralnego i sprecyzowaniu swoich wartości oraz tego, co chcesz osiągnąć, nadszedł czas, abyś kreatywnie wygenerował nowe opcje. To zrozumiałe, że czujesz, że utknąłeś w konflikcie, ale musisz sformułować kilka rozwiązań.

• Zorganizuj burzę mózgów.
• Nie oceniaj swoich opcji podczas ich formułowania.
• Nie ograniczaj się. Zapisz wszystkie rozwiązania, które przychodzą Ci do głowy.
• Niech nowe pomysły powstaną z tych, które już zapisałeś.

Etap 4: Oceń opcje

Po ustaleniu kilku opcji nadszedł czas, aby dokładnie je ocenić w oparciu o swoje wartości i cele. Wybierz te rozwiązania, które są zgodne z tym, co jest naprawdę ważne w Twoim życiu. Znajdź opcję, która:

• Odpowiada dylematowi, który próbujesz rozwiązać.
• Odnosi się do sytuacji, w której się znajdujesz.
• Spełnia jak najwięcej Twoich wartości.

Etap 5: Wprowadź swoją decyzję w życie

Kiedy już wybrałeś opcję rozwiązania swojego dylematu, dokonaj ostatecznej kontroli i ustal, jak wdrożysz to rozwiązanie. Podczas tego procesu musisz nadzorować i oceniać wyniki lub wpływy, które wygeneruje nowa sytuacja, zarówno dla Twojego życia, jak i innych. Wypróbuj następujące rozwiązania:

• Sprawdź, czy wybrana decyzja jest właściwa.
• Zastanów się, jak wdrożyć swoją decyzję w obliczu dylematu.
• Zaplanuj, monitoruj i oceniaj skuteczność swojej decyzji w rozwiązywaniu dylematu moralnego.
• Podejmij decyzję i działaj.

Niewątpliwie dylematy moralne stawiają Cię w trudnej sytuacji. Jednak są także ścieżką samopoznania. Prowadzą Cię do uznania wartości, które są ważne w Twoim życiu i które nadają sens Twojej egzystencji, chwila po chwili.