Emmy Noether: biografia kobiety, która zrewolucjonizowała fizykę

Emmy Noether była geniuszem, który przekroczył poziom wielu jej współczesnych. Ale nie otrzymała uznania, na jakie w pełni zasługiwała. Albert Einstein kilkakrotnie publicznie wyrażał dla niej swój niekwestionowany podziw.

Sławni fizycy Leon M. Lederman i Christopher T. Hill uznali, że jej słynne twierdzenie było prawdopodobnie na tym samym poziomie, co legendarne już twierdzenie Pitagorasa. Zdaniem wielu jej kolegów i innych ludzi nauki Emmy Noether dysponowała inteligencją, która stawiała ją w naprawdę uprzywilejowanej pozycji wobec każdego innego człowieka.

Ale niestety dla innych Emmy Noether była po prostu tylko kobietą, co automatycznie unieważniało jej prawa do jakiegokolwiek prestiżowego miejsca w historii.

„Czysta matematyka jest na swój sposób poezją logicznych idei”.
–Albert Einstein wypowiadając się na temat Emmy Noether-

Prace Emmy Noether całkowicie zmieniły panoramę fizyki i matematyki. Jest ona matką współczesnej algebry, a niektórzy twierdzą nawet, że jest ona najważniejszym matematykiem w historii ludzkości.

Mimo to przez całe życie musiała zmagać się z wykluczeniem i segregacją. Czasami było to spowodowane tym, że była kobietą. Innym razem wszystko to sprowadzało się do tego, że była Żydówką. Być może świat nie był gotowy na uznanie osiągnięć kobiety. Głęboki szowinizm i antysemityzm były nadal bardzo głęboko zakorzenione w jej świecie.

Emmy Noether i jej pochodzenie z rodziny matematyków

Wielu ekspertów uważa Emmy Noether za najważniejszego matematyka w historii ludzkości. Była ona obiektem podziwu największych naukowców swoich czasów, w tym Alberta Einsteina. Jednak Noether musiała stawić czoła systemowi i społeczeństwu, które nie chciało uznać jej osiągnięć, ponieważ była kobietą.

To wcale nie było dziwne, że Emmy Noether zdecydowała się poświęcić swe życie matematyce już w młodym wieku. Pochodziła bowiem z rodziny, która od co najmniej trzech pokoleń miała w swym gronie wybitnych naukowców. Jednak żaden z jej członków nie osiągnął tego, co Emmy.

Emmy Noether urodziła się w Bawarii, w Niemczech, 23 marca 1882 roku. Jej ojciec, Max Noether, był matematykiem i profesorem pobliskiej uczelni. Chorował na polio w wieku 14 lat. Mimo, że w większości zdołał powrócić do zdrowia, zawsze miał jednak problemy z jedną z nóg. Pomimo tego, że był mężczyzną, zawsze mocno wierzył w idee równouprawnienia kobiet.

Matką Emmy była Amalia Kaufmann, córka zamożnych kupców. Podobnie jak jej mąż, jak na swój czas miała bardzo postępową mentalność. Emmy miała trzech braci, wszystkich młodszych od niej.

Od najmłodszych lat cierpiała na krótkowzroczność i miała też wadę wymowy zwaną sygmatyzmem, podobną do seplenienia. Mimo to było jasne, że już jako małe dziecko dysponowała imponującą inteligencją.

Wykluczenie z życia akademickiego

Emmy Noether otrzymała doskonałe wykształcenie i w pewnym momencie zdecydowała się studiować języki nowożytne. Zaczęła jednak w międzyczasie uczęszczać na zajęcia prowadzone przez ojca, w trakcie których doszła do wniosku, że jej prawdziwą pasją jest coś innego. A mianowicie matematyka.

Największy jednak problem w przypadku Noether polegał na tym, że w tym czasie kobiety nie były przyjmowane na uniwersytety. Rozważano niekiedy możliwość umożliwienia kobietom rozpoczęcia studiów, ale zazwyczaj dyskusja zakończyła się radykalnym stwierdzeniem – jeśli uczelnie pozwolą kobietom przekroczyć swe progi, zapanuje natychmiastowy chaos.

W rezultacie Emmy Noether musiała zadowolić się uczęszczaniem na zajęcia po prostu w roli obserwatora (wolnego słuchacza) i tylko wtedy, gdy wykładowcy udzielą jej pisemnej zgody. Mimo tych wszystkich ograniczeń w 1903 roku zdała bez problemu egzamin maturalny.

Emmy Noether kontynuowała rozwój swojej pracy. W 1908 roku rozpoczęła prowadzenie zajęć dydaktycznych w Instytucie Matematyki (oryg. Lehrstuhl für Mathematik) uniwersytetu w Erlangen (oryg. Friedrich-Alexander-Universität Erlangen-Nürnberg). Jedynym warunkiem było otrzymywanie wynagrodzenia.

Dzięki pomocy ojca przyjęła tę posadę i pozostała tam do 1915 roku, kiedy to słynny matematyk David Hilbert zaprosił ją do prowadzenia zajęć na uniwersytecie w Getyndze (oryg. Georg-August-Universität Göttingen).

Jeden z pracujących na nim profesorów zaprotestował wtedy, mówiąc: „Co pomyślą nasi żołnierze, kiedy wrócą na uniwersytet i zastaną konieczność uczęszczania na wykłady prowadzone przez kobietę?”

Hilbert odpowiedział wtedy: „Nie rozumiem, dlaczego płeć kandydatki może stanowić argument przeciwko jej przyjęciu na stanowisko profesora. W końcu jesteśmy uniwersytetem, a nie łazienką ”.

Mimo swoich talentów i zamiłowania do matematyki Noether napotkała niezliczone przeszkody na swej drodze. Każda z nich wynikała z wiodących przekonań o niższości kobiet. Nie było łatwo być kobietą w męskim świecie. W dziedzinie nauki środowisko było wręcz brutalne. Mimo to Emmy Noether walczyła o swoją prawdziwą pasję: matematykę.

Chwała i koniec

Emmy Noether krok po kroku i rok po roku, rozwijała się w swojej pracy, aż stała się jednym z najważniejszych matematyków na świecie. Przez kilka lat musiała pracować bez wynagrodzenia. Trwało to aż do 1923 roku, kiedy została swego rodzaju asystentką Hilberta i wreszcie dostała stosowną pensję za swą pracę.

Wraz z dojściem do władzy nazistów Noether została pozbawiona stanowiska i niedługo później musiała poszukać azylu w Stanach Zjednoczonych. W tym kraju znalazła środowisko znacznie bardziej otwarte na swoje idee i doceniające wartość jej pracy.

Chociaż nie było ono jeszcze całkowicie wolne od szowinizmu, w niczym nie przypominało warunków panujących w kraju jej urodzenia.

Chociaż Emmy Noether otrzymała kilka wyróżnień, dopiero po swojej śmierci otrzymała prawdziwe wyróżnienie. Zmarła 14 kwietnia 1935 roku w Pensylwanii w Filadelfii. Albert Einstein przekazał jej wzruszającą pożegnalną wiadomość. Asteroida 7001 i krater po ciemnej stronie Księżyca noszą obecnie jej imię.