Umiejętność spojrzenia poza własny horyzont to w sporym uproszczeniu zrozumienie, że istnieją zjawiska będące niejako „pod powierzchnią” tych wszystkich informacji, które docierają do nas przez zmysły. Dlatego też nie zadowalaj się tym, co jest od razu widoczne, jeśli chcesz zrozumieć także tło sytuacji.
Niektórzy ludzie mają ogromną intuicję i często potrafią patrzeć dalej, ale nie wszyscy rozwijają tę cenną umiejętność spojrzenia poza własny horyzont.
Niektóre zawody opierają się nawet na tego typu procesie myślowym. Na przykład lekarze, psychologowie, śledczy i specjaliści sądowi, aby dojść do ostatecznych wniosków, muszą być w stanie spojrzeć poza oczywiste fakty. Jednak wszyscy ludzie mogą praktykować tę zdolność.
Jednak umiejętność spojrzenia poza własny horyzont nie oznacza zdolności, której ludzie zwykle używają na co dzień. Kiedy większość z nas dostaje informację o tym, czy innym problemie, mamy wtedy tendencję do upraszczania zagadnienia prawie automatycznie. I niestety wszyscy robimy to z ogromną łatwością.
Poszukiwanie bardziej złożonych alternatyw jest rzadkie i po prostu nie byłoby efektywnym wykorzystaniem naszych umiejętności poznawczych. To naturalne, że ludzie błyskawicznie upraszczają wszystkie problemy, aby przetworzyć otrzymane informacje w jak najkrótszym czasie.
Jakby tego było mało, dzięki dostępności nowoczesnych technologii problemy i ich rozwiązania mogą wydawać się prostsze, niż są w rzeczywistości. Dodaj to do skłonności ludzi do podświadomego zmniejszania ich znaczenia, a zobaczysz w pełni, w czym tkwi problem.
Taki stan rzeczy może powstrzymać Cię od spojrzenia gdzieś dalej i zbliżenia się w ten sposób do prawdy. Z tego powodu konieczne jest rozwijanie i ćwiczenie umiejętności złożonego myślenia.
Ćwicz myślenie złożone, aby opanować umiejętność spojrzenia poza własny horyzont i zobaczenia czegoś więcej
Umiejętność spojrzenia poza własny horyzont to zdolność myślenia złożonego, którą możesz rozwijać głównie dzięki praktyce. Spójrzmy na jej główne cechy.
Edgar Morin, francuski socjolog i filozof, zbadał potrzebę wyjrzenia poza znany sobie obszar, aby dotrzeć do prawdy. Według niego, im bardziej złożona sytuacja, tym więcej będziesz mieć do zapamiętania szczegółów na temat otaczającej Cię społeczności, w której ma ona miejsce. Jeśli tego nie zrobisz, bardzo łatwo będzie Ci zignorować istotne szczegóły i priorytety.
Dlatego też, w zależności od cech Twojego obecnego otoczenia, dana osoba musi zastanowić się nad posiadanym zestawem informacji przed sformułowaniem ważnej opinii. Umiejętność spojrzenia poza własny horyzont i zdolność do refleksji jest samą definicją złożonego sposobu myślenia.
Zamiast popadać w pułapkę w postaci uproszczonego myślenia, aby dojść do prawdy, spróbuj czegoś odwrotnego: zwiększ ilość posiadanych informacji. Po prostu nie powinieneś sprowadzać tego, przez co przechodzisz, do prostych faktów, jeśli chcesz zrozumieć, co się dzieje. Nie powinieneś także wybierać ostatecznego rozwiązania na podstawie raptem kilku dowodów.
Mając to na uwadze, myślenie złożone może wydawać się skomplikowane, ponieważ nie jest procesem wrodzonym. Musisz się tego nauczyć i naprawdę wykorzystać to, czego się dowiesz.
Matthew Lipman, filozof – pedagog, powiedział kiedyś, że wpajanie tego typu myśli małym dzieciom jest niezwykle ważne. Złożone myślenie jest dostępne dla każdego. Podobnie jak proste myślenie, możemy je wyćwiczyć.
To, czego nie widać: jakość złożonego myślenia
Jak to mówi Edgar Morin „wyobraźmy sobie złożone myślenie, jako rodzaj wielkiej sieci”. Jej cienkie nici zazębiają się i łączą ze sobą różne komponenty. Te połączenia to właśnie zdarzenia, działania, przeszłe wydarzenia, decyzje lub po prostu zwykły przypadek.
Chociaż Edgar Morin był oficjalnym twórcą tego typu myślenia, jego prekursor, Leonardo da Vinci, również studiował i rozwijał odpowiednie strategie. Opracowana przez niego teoria złożoności dobrze to wyjaśnia, a jego prace ugruntowały tę wizję. To po po prostu wezwanie odbiorcy do wyszukania informacji, które nie były z początku oczywiste.
Filozofowie greccy posługiwali się noetyką, czyli filozofią badającą sposób myślenie, zwłaszcza gdy jest ona obiektywna lub zrozumiała. Jednak czasami ludzie ignorują dostępne dla nich informacje. Innym razem po prostu nie mają do niech dostępu.
Słowo „noetyka” pochodzi od greckiego słowa noew, które oznacza „widzieć wnikliwie”. Stąd pochodzi słowo angielskie słowo „know”. Grecy używali tego czasownika na oznaczenie czegoś bliskiego „intuicji”.
Zrozumienie tego, że istnieją informacje, których nie znasz, jest pierwszym krokiem do rozwinięcia złożonego myślenia. Każdy z nas może ćwiczyć umiejętność spojrzenia poza własny horyzont. Aby to zrobić, musisz jednak polegać bardziej na intencji niż intuicji. Aby zobaczyć, co naprawdę jest tam dalej, musisz najpierw zobaczyć to, czego nie ma i czego Ci brakuje.