Narcyzm złośliwy w ujęciu zaprezentowanym przez Ericha Fromma

Erich Fromm zdefiniował zjawisko, które określił jako złośliwy narcyzm już w 1964 r. Opisał je jako stan, w którym dana osoba charakteryzuje się zachowaniem wielce upartym, aspołecznym i nawet wrogim.

Ludzie, których cechuje narcyzm złośliwy, odczłowieczają każdy scenariusz, w którym się znajdują. Wykazywany przez nich brak empatii i makiawelizm może znacząco zaszkodzić wielu osobom znajdującym się w ich otoczeniu.

W dzisiejszych czasach często pojawia się w naszej głowie ten sam rodzaj obrazów, gdy słyszymy, jak inni mówią o osobowości narcystycznej. Być może myślimy w ten sposób o tak powszechnie spotykanych, powierzchownych osobach, które robią sobie nieustannie selfie i publikują je na platformach społecznościowych.

Innym przykładem byłby ktoś, kto zawsze stawia się na pierwszym miejscu i ignoruje otaczający go świat. Jednak zachowania charakteryzujące narcyzm złośliwy mogą pójść o wiele dalej.

Erich Fromm mówił wiele razy o tym, co według niego było tak zwaną „piątą esencją zła”. Będąc świadkiem wydarzeń w trakcie II wojny światowej, ten psychoanalityk, psycholog społeczny i filozof humanistyczny niemieckiego pochodzenia (o korzeniach żydowskich) chciał położyć podwaliny pod to, co według jego własnych przekonań mogłoby stać się najpoważniejszą patologią ze wszystkich. Czyli pod to, na bazie czego ludzie mogą dokonywać aktów przemocy.

Musimy zauważyć, że na dzień dzisiejszy dziedziny neuronauki i psychologii oferują różne definicje dotyczące rozumienia lub wyjaśniania zła. Jednak to właśnie Erich Fromm był pionierem w swoich próbach wyjaśnienia, że narcyzm jest źródłem wielu szkodliwych ludzkich zachowań. Ta teoria jest niezwykle interesująca z klinicznego punktu widzenia i to właśnie jej przyjrzymy się nieco bliżej w naszym dzisiejszym artykule.

Cechy charakterystyczne wskazujące na złośliwy narcyzm

Ogólnie rzecz biorąc zdaniem Ericha Fromma złośliwy narcyzm jest częścią tak zwanej piątej esencji ludzkiego zła. Cechuje on przede wszystkim ludzi, którzy czują się lepsi od innych, charakteryzują się całkowitym brakiem empatii i mają jednocześnie obsesję na punkcie pełnej uwagi ze strony otaczających ich osób.

Jest jednak jeden ważny aspekt, który powinniśmy koniecznie rozważyć. Naukowiec, dr Mila Goldner-Vukov przeprowadziła odpowiednie badanie na uniwersytecie w Michigan (oryg. University of Michigan), na podstawie wyników którego doszła do wniosku, że narcyzm złośliwy może być naprawdę poważnym schorzeniem. Jednak liczne badania psychiatryczne i literatura zapominały lub omijały tę kwestię przez całe dziesięciolecia, odkąd po raz pierwszy zdefiniował to zjawisko właśnie Erich Fromm.

Według wyników prac dr. Mili Goldner-Vukov narcyzm złośliwy odnosi się do zaburzenia osobowości o niszczycielskich konsekwencjach. W ostatnich latach coraz więcej osób mówi o nim publicznie. Na przykład widzimy, jak różne scenariusze polityczne są pełne zachowań, które zdaniem ekspertów można przypisać właśnie narcyzmowi o charakterze złośliwym.

Podamy przykład. John Gartner, psychoterapeuta w Szpitalu Johna Hopkinsa (oryg. Johns Hopkins Hospital) w Baltimore, znany z pisania biografii na temat jego znajomych działających na scenie politycznej, zauważył coś mocno rzucającego się w oczy. Według niego Donald Trump jest wyraźnym przykładem tego rodzaju zaburzenia.

Co więcej, Gartner nie zawahał się zaznaczyć, że na ten stan chorobowy nie ma żadnej znanej metody leczenia. Tego typu narcyzm złośliwy jest po prostu nieodwracalny.

Zobaczmy zatem niektóre cechy charakteryzujące ten konkretny stan.

Ekstremalny narcyzm i zachowania aspołeczne

Narcystyczne zaburzenie osobowości mieści się w obrębie zaburzeń osobowości grupy B w DSM-5 (piątej edycji klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego – oryg. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). Teraz wiemy bardzo dobrze dzięki rozwojowi tej dziedziny psychologii i psychiatrii, że żaden profil osobowości lub zaburzenie nigdy nie będzie idealnie pasować do określonej kategorii.

Skoro powiedzieliśmy już to powyżej, to musimy także stwierdzić wyraźnie, że cechy innych zaburzeń są również częścią obrazu ogólnego. Stąd narcyzm złośliwy jest połączeniem najwyraźniejszej formy narcyzmu z typowym antyspołecznym zachowaniem, tak powszechnym w psychopatii. Do najważniejszych jego cech należą przede wszystkim:

• Ogromne poczucie wielkości.
• Brak empatii.
• Brak wyrzutów sumienia.
• Impulsywność.
• Pogarda dla praw innych ludzi.
• Tendencja do oszukiwania i skłonność do destrukcyjnych zachowań.

Złośliwy narcyzm nie wymaga wzmocnienia ani uwagi z zewnątrz

Wspólną cechą dla wszelkich odmian narcyzmu jest powtarzająca się potrzeba, aby zawsze znajdować się w centrum uwagi. Niskie poczucie własnej wartości u takich osób wymaga nieustannego wzmocnienia, uznania i podziwu. Nie dotyczy to jednak narcyzmu złośliwego.

Osoby z tym typem osobowości całkowicie zaakceptowały swoją rolę pełną wyższości i wspaniałości, w efekcie czego ani przez chwilę w nią nie wątpią. Jedyne, czego szukają, to zajmowanie maksymalnie wysokiej pozycji w dowolnym miejscu.

Erich Fromm opisał tego typu narcyzm złośliwy w następujący sposób:

„Osoby takie czują się potężne dzięki tym cechom, które ich zdaniem zostały im dane przy narodzinach. Jestem lepszy od Ciebie, dlatego nie muszę niczego udowadniać. Nie muszę też z nikim wchodzić w interakcje ani podejmować żadnego wysiłku. Im coraz bardziej oddalam się od rzeczywistości, tym coraz bardziej zachowuję ten obraz pełen mojej własnej wielkości. ”

Paranoiczne myślenie i skłonność do sadyzmu

Amerykański psychoanalityk pochodzenia austriackiego, Otto Kernberg, również wielokrotnie badał złośliwy narcyzm. Według niego ten profil osobowości jest definiowany przez następujące cechy:

• Myślenie paranoiczne. Osoby z tym zaburzeniem mają tendencję do myślenia, że ​​ludzie wokół nich wielokrotnie spiskowali przeciwko nim. Ich dychotomiczne myślenie powoduje, że dzielą oni świat na tych, którzy ich wspierają i tych, którzy działają na ich szkodę. Dlatego też nie ufają innym ludziom, szczególnie tym, którzy się z nimi nie zgadzają i nie pasują do ich sztywnej wizji rzeczywistości.
• Sadyzm. Tacy ludzie nie wahają się skorzystać z metod pełnych okrucieństwa, pogardy, surowej krytyki, manipulacji i upokorzenia. I jednocześnie najbardziej uderzającym aspektem jest to, że często wręcz lubią postępować w ten sposób wobec innych.

Złośliwy narcyzm wymaga jedynie odpowiednich okoliczności do tego, aby wyjawić swoją skłonność do tyranizowania otoczenia

Skoro wiesz już o tym, co opisaliśmy powyżej, z pewnością nasuwa Ci się jedno ważne pytanie. Brzmi ono: czy złośliwi narcyzi są w rzeczywistości niebezpieczni dla otoczenia? Odpowiedź jest jasna i bardzo prosta. W rzeczywistości posiadanie rodzica, znaczącej dla siebie drugiej osoby, przełożonego, a nawet współpracownika o tym profilu osobowościowym może być naprawdę szkodliwe.

Na przykład kilka dni temu grupa amerykańskich psychologów i psychiatrów zakwestionowała stabilność psychiczną prezydenta Stanów Zjednoczonych. Pojęcie złośliwego narcyzmu po raz kolejny zostało rzucone na stół, dzięki czemu wszyscy zastanawiali się nad zagrożeniem, jakie może to stwarzać dla innych. Jednak dla wielu innych Donald Trump jest tylko najbardziej znanym i bogatym prześladowcą w historii.

Jednak eksperci zwracają uwagę, że złośliwy narcyzm wymaga jedynie pewnych okoliczności, aby u takiej osoby pojawił się prawdziwy wewnętrzny tyran. Dlatego też ważne jest, aby pamiętać o tym stanie psychicznym i zacząć koncentrować się na znaczeniu, jakie przypisywał mu wtedy Erich Fromm.