Specjalne potrzeby edukacyjne, a program nauczania

Programy nauczania mogą być w wielu aspektach dostosowane do uczniów, którzy mają specjalne potrzeby edukacyjne. Nauczyciele stosują modyfikacje programu nauczania jako jedną z dostępnych strategii pracy z takimi uczniami. Dzięki tym właśnie modyfikacjom, uczniowie o specjalnych potrzebach odnoszą większe korzyści z udziału w procesie edukacyjnym.

Zakres i rodzaj zmian wprowadzanych w programie nauczania zależy od indywidualnych cech i potrzeb danego ucznia lub grupy uczniów. Celem natomiast jest pełne wykorzystanie potencjału ucznia i ułatwienie mu przyswajania wiedzy dzięki niwelowaniu istniejących barier. Czasem specjalne potrzeby edukacyjne wymagają całkowitego usunięcia pewnych elementów programu nauczania.

Jak zadbać o specjalne potrzeby edukacyjne uczniów?

Głównymi filarami każdego programu nauczania są cele, treść i kryteria oceny. Nauczyciele wykorzystują te trzy elementy, aby tworzyć, wprowadzać w życie i w razie potrzeby modyfikować plany nauczania, które powstają na początku roku szkolnego.

Jeżeli u któregoś z uczniów zostaną zauważone problemy z adaptacją do rytmu i sposobów przyswajania wiedzy, może on zostać skierowany do poradni. Po przeprowadzeniu odpowiednich badań uczeń może otrzymać zaświadczenie, że występują u niego specjalne potrzeby edukacyjne. Wówczas szkoła może dostosować program nauczania do jego możliwości.

W takiej sytuacji nauczyciele pracujący z uczniem tworzą nowy system oceniania. Wyznaczają w związku z tym określone cele, które uczeń musi zrealizować, aby otrzymać promocję do następnej klasy. Zmiany takie są wprowadzane na początku roku szkolnego lub semestru. Jeżeli uczeń nie zrealizuje wyznaczonych celów, musi on powtórzyć rok.

Choć na pozór nie jest to powód do radości, warto pamiętać, że w przypadku uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych powtórzenie roku może mieć bardzo korzystny wpływ na ich rozwój.

IPET, czyli Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny

W Polsce dla uczniów, którzy mają specjalne potrzeby edukacyjne tworzy się na poziomie szkoły tzw. IPET, czyli Indywidualny Program Edukacyjno-Teraputyczny. Program taki tworzą wspólnie nauczyciele i specjaliści pracujący z uczniem. Biorą oni pod uwagę możliwości intelektualne, fizyczne i emocjonalne ucznia.

Zmiany, jakie wprowadza się w takim przypadku do programu nauczania mogą dotyczyć form, metod pracy i oceniania postępów w nauce. Na przykład pracując z uczniem, u którego zdiagnozowano zespół Aspergera nauczyciele będą musieli pamiętać o tym, by zadbać o jego potrzeby w przypadku odstępstw od rytmu dnia. Ucznia takiego należy informować z góry o tym, co się będzie działo w danym dniu, szczególnie jeśli są to zajęcia niestandardowe, np. wycieczka do parku.

Znaczenie edukacji włączającej

Proces implementacji zmian w programie nauczania jest niezwykle ważny w procesie edukacyjnym. Zmiany te opierają się na założeniu, że edukacja ma być procesem włączającym. W ten sposób uczymy społeczeństwo, że nie należy nikogo pomijać, bez względu na jego zdolności czy jakiegokolwiek rodzaju ograniczenia. Każdy człowiek musi mieć dostęp do edukacji, aby mieć równe szanse na rynku zawodowym.

Specjaliści podkreślają, że edukacja włączająca obejmuje dialog, współpracę, zadawanie pytań i wsłuchiwanie się w potrzeby drugiej strony. Włączanie uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych do procesu nauczania oznacza akceptację, zaufanie i oswojenie się z różnorodnością. Jest to nieustanny proces, którego fundamenty stanowią wolność i wzajemne poszanowanie.

Planowanie zmian w programie nauczania to jedna strona strona medalu. Drugą natomiast jest wprowadzanie tych zmian w życie. Wiążą się z tym bowiem określone konsekwencje dla ucznia. Na przykład, osoby objęte specjalnym programem nauczania mogą po ukończeniu szkoły nie być dopuszczone do udziału w niektórych programach rządowych.

Trzeba pamiętać, że dobro ucznia musi być zawsze na pierwszym miejscu. Bez względu na potencjalne przyszłe konsekwencje, musimy zadbać o to, aby proces edukacyjny był dla ucznia czasem rozwoju i dobrego samopoczucia. Ostatecznie decyzję o zmianach podejmują wspólnie osoby zaangażowane w wychowanie i nauczanie danego ucznia.