W czasach, gdy feminizm nie był jeszcze tak znanym ruchem społecznym jak to ma miejsce w dzisiejszych czasach, w czasach, kiedy kobiety nie miały swojego miejsca poza domem, Mary Wollstonecraft była jedną z pierwszych osób na świecie, która podjęła próbę zmiany tego stanu rzeczy.
Matka słynnej Mary Shelley (autorki między innymi powieści i postaci Frankensteina), Mary Wollstonecraft, była doprawdy wyjątkową kobietą. Można ją potraktować jako filozofkę, pisarkę i pierwszą na świecie feministkę.
Niestety Mary Wollstonecraft w swoich czasach była uważana za bardzo kontrowersyjną osobę. Co więcej, wiele różnych, mniej lub bardziej wpływowych osób otwarcie krytykowało jej pomysły i poglądy. Sama Mary Wollstonecraft zmarła wkrótce po urodzeniu córki, znanej w przyszłości jako Mary Shelley, na skutek infekcji, która wdała się w jej organizm w czasie ciąży i porodu.
Po jej śmierci mąż Mary, William Godwin (także pisarz i filozof) opublikował swoje wspomnienia, aby spróbować ocalić pamięć o tej wybitnej kobiecie. Mimo jego wysiłków ludzie wciąż pamiętali ją przede wszystkim z powodu otaczających ją licznych kontrowersji. Żaden z ówczesnych intelektualistów nie brał na poważnie żadnych jej teorii, czy też idei.
Dopiero Virginia Woolf i inne ówczesne działaczki ruchów feministycznych podjęły naprawdę wielki wysiłek, aby przywrócić należny szacunek Mary Wollstonecraft. Właśnie z racji tego, że była ona tak źle zrozumiana przez współczesne jej społeczeństwo.
„Mam nadzieję, że kobiety będą miały dla mnie jakąś formę poparcia, jeśli będę traktować je jak racjonalne stworzenia, zamiast tylko pochlebiać ich najniższym gustom i patrzeć na nie wyłącznie jak na duże dzieci, niezdolne do samodzielnego życia”.
-Mary Wollstonecraft-
Mary Wollstonecraft: jedna z pierwszych feministek na świecie
W dalszej części naszego dzisiejszego artykułu przybliżymy Ci nieco sylwetkę Mary Wollstonecraft, fascynującej kobiety, którą niektórzy z historyków uważają za pierwszą prawdziwą feministkę w dziejach ludzkości. Wystarczy, że poświęcisz kilka minut na lekturę, a dowiesz się mnóstwa ciekawych rzeczy!
Pierwsze lata jej życia
Mary Wollstonecraft urodziła się 27 kwietnia 1759 r. w Spitalfields (wschodnia część Londynu). Jej rodzina była początkowo dosyć zamożna, dopóki jej ojciec nie roztrwonił całej rodzinnej fortuny. Pił on spore ilości alkoholu i regularnie bił swoją żonę. Mary zawsze starała się być jednak nieustannie filarem oferującym pełne wsparcie dla swoich sióstr.
Zawsze też opowiadała się za niezależnością kobiet i przeciwstawiała się wszelkiego rodzaju utartym konwenansom. Doradziła więc nawet swojej siostrze Elizie, by ta porzuciła swoją rodzinę. Jednak otaczający ją świat nie był na to jeszcze przygotowany. Była to wtedy bardzo niepewna i pełna ryzyka ścieżka przez życie.
Mary Wollstonecraft miała dwie bardzo ważne dla niej przyjaciółki z okresu dzieciństwa. Były to Jane Arden i Fanny Blood. Obie kobiety miały naprawdę ogromny wpływ na jej dalsze życie. Ojciec Jane Arden był uznanym filozofem, w efekcie czego młoda Mary także wybrała dla siebie podobną drogę. Z kolei Fanny Blood zmarła podczas narodzin swojego dziecka, co także wywarło trwały wpływ na Mary.
Dorosłe lata Mary Wollstonecraft
Po śmierci Fanny Blood Mary Wollstonecraft podjęła ważną decyzję. Postanowiła bowiem zostać pisarką. Pierwszą tematyką, której poświęciła swoją twórczość, były problemy, z jakimi musiały się borykać kobiet w kwestiach równego dostępu do edukacji i pracy.
Kiedy Mary Wollstonecraft próbowała znaleźć pracę dla siebie, zdała sobie sprawę z tego, że kobiety mają tak naprawdę przed sobą tylko dwie możliwości: zostać nianią lub guwernantką. Kobiety miały w tamtej epoce ponadto znacznie bardziej skąpe możliwości uzyskania odpowiedniego wykształcenia, niż mężczyźni.
W końcu została guwernantką. Jednak mimo tego zapewniła swoim dzieciom bardzo gruntowne i wszechstronne wykształcenie.
Najważniejsze książki tej fascynującej kobiety
Na podstawie doświadczeń swojego życia napisała dwie książki. Były to:
- „Myśli o wychowaniu córek: refleksje na temat kobiecego postępowania w ważniejszych kwestiach życiowych” (oryg. Thoughts On The Education Of Daughters: With Reflections On Female Conduct, In The More Important Duties Of Life , wydana w 1787 roku) oraz
- „Oryginalne historie z prawdziwego życia: rozmowy obliczone na uregulowanie uczuć i ukształtowania umysłu na prawdę i dobroć” (oryg. Original Stories from Real Life: With Conversations Calculated to Regulate the Affections and Form the Mind to Truth and Goodness, wydana w 1788 roku).
Mary Wollstonecraft napisała pierwszą swoją książkę w stylu, który był bardzo powszechny w tamtym okresie. Niezwykłe było w niej to, że autorka pisała w niej o samotnych kobietach i ich braku wolności w kwestii gospodarczej i społecznej. To nie była perspektywa, na której zaprezentowanie i wysłuchanie ówcześni ludzie byli wtedy gotowi.
Nieco później Mary Wollstonecraft dostała pracę w wydawnictwie prowadzonym przez Josepha Johnsona. Tam pracowała między innymi jako tłumaczka. W międzyczasie opublikowała także „Wołanie o prawa mężczyzn: list do prawego, szanownego Edmunda Burke zainspirowanymi jego refleksjami na temat rewolucji we Francji” (oryg. Vindication of the Rights of Men, in a Letter to the Right Honourable Edmund Burke; Occasioned by His Reflections on the Revolution in France wydaną w 1790 roku).
Była to odpowiedź na książkę Edmunda Burke’a zatytułowaną „Refleksje na temat rewolucji we Francji” (oryg. Reflections on the Revolution in France – 1790 rok). W tej książce Mary Wollstonecraft zaatakowała prawa dziedzictwa, arystokrację i broniła także idei republiki. Ale ta kontrowersyjna książka była tylko niewielkim posmakiem tego, co miało nadejść niedługo później…
Dlaczego ludzie uważają Mary Wollstonecraft za pierwszą na świecie feministkę?
Mary Wollstonecraft wyjechała do Paryża w 1792 roku, w okresie pełnym chaosu. To właśnie już za kilka miesięcy francuski władca, Ludwik XVI miał zostać stracony na gilotynie. Jednocześnie w życiu Mary miała nastąpić naprawdę ogromna zmiana.
Będąc we Francji opublikowała swoją kolejną książkę, „Wołanie o prawa kobiet: opowieść o tematach politycznych i moralnych” (oryg. A Vindication Of The Rights Of Women: With Strictures On Political And Moral Subjects) wydaną w 1792 roku. Ponadto Mary Wollstonecraft zakochała się w Gilbercie Imlayu i nawet urodziła mu dziecko. Wpadła jednak w głęboką depresję, gdy ten związek nie przetrwał próby czasu.
Pamiętajmy, że był to wciąż jeszcze wiek XVIII, na świecie miały miejsce liczne rewolucje, a sama Mary Wollstonecraft była samotną matką. Próbowała nawet w akcie desperacji popełnić samobójstwo niedługo po tym, gdy powróciła do Wielkiej Brytanii.
Idee wyznawane przez Mary Wollstonecraft
Paradoksalnie ta silna kobieta, która tak zaciekle broniła swoich praw i niezależności, popadła w depresję w wyniku relacji uczuciowej. Ale nawet nazywanie Mary Wollstonecraft feministką jest nieco na wyrost, ponieważ termin ten nie istniał w tamtych czasach w przestrzeni publicznej.
Jeśli jednak przeczytasz jej książkę zatytułowaną „Wołanie o prawa kobiet”, zrozumiesz od razu, że jest to jedno z najwcześniejszych znanych nam wezwań do działania. Ale co dokładnie skrytykowała w niej Mary Wollstonecraft? Po pierwsze stwierdziła ona, że powieści romantyczne sprawiają, że kobiety wydają się nie mieć własnych myśli i są zależne od mężczyzn. Po drugie opowiadała się również za przyznaniem kobietom takich samych praw jak mężczyznom, w tym także w zakresie edukacji.
Jednym z jej głównych argumentów było to, że kobiety nie były gorsze od mężczyzn z naturalnego punktu widzenia. Mary Wollstonecraft twierdziła, że podstawową przyczyną gorszego traktowania płci pięknej był typowy dla jej epoki brak możliwości uzyskania odpowiedniego wykształcenia. Ta kwestia często pojawiała się w publikacjach praktycznie każdego innego myśliciela z tamtych czasów, choć w nieco mniej bezpośredniej formie. Ale Mary Wollstonecraft poszła jeszcze o krok dalej.
W pewnym momencie zasugerowała nawet, że ona sama tworzy związek o charakterze otwartym ze znanym malarzem i pisarzem Henrym Fuselim oraz jego żoną. Był to jednak czas, w którym poliamoria była czymś o wiele więcej, niż tylko tabu. Co więcej, sama taka sugestia okazała się mieć w przyszłości poważne konsekwencje, włącznie z towarzyskim ostracyzmem.
Końcowy etap życia Mary Wollstonecraft
Mary Wollstonecraft z trudem radziła sobie ze swoimi rozczarowaniami w relacjach uczuciowych. Pisała niekończące się listy adresowane do Henry’ego Fuseli i znów próbowała popełnić samobójstwo.
W 1796 roku opublikowała książkę o niektórych swoich podróżach. Nosiła ona tytuł „Listy napisane podczas krótkiego pobytu w Szwecji, Norwegii i Danii” (oryg. Letters Written During A Short Residence In Sweden, Norway, And Denmark). Wyjechała w podróż do tych krajów, aby spróbować odzyskać siły po nieudanym związku z Gilbertem Imlayem, ale zdała sobie sprawę, że nie ma na to żadnych szans.
Mary Wollstonecraft w tej konkretnej książce opowiada o wielu różnych problemach społecznych oraz o swojej tożsamości i relacjach ze światem. Oczywiście bez żadnych wątpliwości staje również po stronie wolności i nieskrępowanego dostępu do edukacji dla kobiet. Pod koniec akceptuje fakt, że jej związek z Gilbertem Imlayem zakończył się niepowodzeniem.
Po powrocie do Londynu poznała także Williama Godwina, pisarza i filozofa, którego głoszone idee można obecnie określić jako wstęp do anarchizmu. Para pobrała się, ale przed ślubem ustaliła pewne zasady szanujące niezależność Mary Wollstonecraft, jak również samego Williama Godwina. Oznaczało to w praktyce wspólne życie w oddzielnych, lecz połączonych luźną relacją domach.
Po ślubie Mary Wollstonecraft zaczęła jeszcze więcej pisać. Niestety to szczęście nie trwało długo. Wkrótce do narodzinach jej drugiej córki, Mary Shelley, Mary zmarła wskutek powikłań poporodowych, w wieku zaledwie 38 lat. William Godwin wychowywał samodzielnie obie dziewczynki, ale ożenił się ponownie dopiero wiele lat później.
Okres po śmierci Mary oraz jej spuścizna
W 1798 r. Wiliam Godwin opublikował „Wspomnienia autorki wołania o prawa kobiet” (oryg. Memoirs of the Author of A Vindication of the Rights of Woman). Ale jak powiedzieliśmy już wcześniej, ludziom nie przypadły do gustu te śmiałe na ówczesne czasy koncepcje. Książka ta jest zbiorem niektórych niepublikowanych wcześniej listów Mary Wollstonecraft i innych tekstów jej autorstwa.
W dzisiejszych czasach to, co mówiła ta fascynująca kobieta, brzmi doskonale wręcz sensownie i logicznie. Ale w tamtej epoce były to nad wyraz kontrowersyjne tezy. Świat najwyraźniej nie był jeszcze gotowy na kobietę taką jak Mary Wollstonecraft.
Niektórzy uważają Mary Wollstonecraft za pierwszą w historii ludzkości feministkę. W pewnym sensie była nią, mimo tego, że nie była pierwszą kobietą w historii, która domagała się praw dla swojej płci. Feminizm jeszcze się wtedy nie narodził, ale jej książki zawierają niektóre z jego najwcześniejszych pomysłów i koncepcji, na które nikt nie zwracał uwagi aż do XX wieku. Częściowo to dzięki właśnie niej kobiety są w tym miejscu, gdzie dzisiaj je widzimy.
„Uczyń kobiety racjonalnymi stworzeniami i wolnymi obywatelami. Wtedy szybko staną się dobrymi żonami. Oczywiście tylko wtedy, gdy mężczyźni nie będą zaniedbywać swoich obowiązków wobec roli mężów i ojców. ”
-Mary Wollstonecraft-