Układ odpornościowy u ludzi: czy wiesz, jak dokładnie on działa?

Nasze ciała są nieustannie atakowane przez wszelkiego rodzaju patogeny w postaci bakterii i wirusów. Nasz układ odpornościowy istnieje przede wszystkim po to, aby je zwalczać.

To pozwala nam mieć pewność, że pozostaniemy zdrowi, ominą nas liczne choroby, zwalczymy stany zapalne i zwyrodnienia komórek naszego ciała i zapobiegniemy rozwoju różnego rodzaju nowotworów. Ale w jaki dokładnie sposób funkcjonuje nasz układ odpornościowy?

Całe to zagadnienie nie jest zbyt łatwe do wyjaśnienia w tak wąskich ramach, jakim jest jeden dość krótki artykuł na blogu. Jednak należy pamiętać o tym, że podstawową ideą całego tego rozwiązania chroniącego nasze zdrowie jest to, że każdy komponent odgrywa swoją istotną rolę w obronie nas przed infekcją i związaną z nią chorobą.

Nasz układ odpornościowy jest gotowy na wszelkiego rodzaju ataki ze strony sił zewnętrznych. Każdy z jego składników odgrywa rolę w zależności od zaangażowanego patogenu. Niestety istnieją także różnego rodzaju dolegliwości i choroby, które mogą osłabić naszą naturalną obronę lub po prostu ominąć nasze standardowe zabezpieczenia oferowane przez układ odpornościowy.

Nasz układ odpornościowy i dwa rodzaje jego reakcji na potencjalne zagrożenie

Nasz układ odpornościowy wykorzystuje ogólnie rzecz biorąc dwa rodzaje reakcji na wszelkiego rodzaju zagrożenia. Obejmuje to reakcję pierwotną oraz wtórną. Reakcja pierwotna naszego układu odpornościowego wytwarza i rozdziela białe krwinki (leukocyty), podczas gdy odpowiedź wtórna wychwytuje i przetwarza odpowiednie antygeny.

Pierwotna odpowiedź układu odpornościowego

Pierwotna, czyli podstawowa reakcja, jaką podejmuje nasz układ odpornościowy uaktywnia procesy zachodzące w kilku różnych narządach naszego organizmu. Należą do nich między innymi:

Grasica

Jest to jeden z podstawowych gruczołów sterujących pracą naszego układu odpornościowego. To właśnie tutaj nasz organizm realizuje zadanie dojrzewania białych krwinek, czyli leukocytów. Te komórki dostosowują się do rodzaju najeźdźcy, czyli potencjalnego agresora.

Leukocyty należą do tak ważnych komórek, że nasz układ odpornościowy po prostu nie spełniałby w żaden sposób swojej roli. Byłby po prostu całkowicie bezużyteczny.

Grasica znajduje się bezpośrednio za mostkiem, pomiędzy płucami. To oznacza, że jest bardzo wrażliwa na glikokortykoidy. Jej podstawowym zadaniem jest formowanie komórek typu T, czyli limfocytów (innymi słowy, ich dojrzewanie).

Szpik kostny

Jest to rodzaj tkanki, która występuje w niektórych z naszych dłuższych kości. Znajdziemy ją także w mostku, w kręgosłupie, czaszce, miednicy i ramionach. Ostatnio często gości w mediach i stała się szczególnie znana w ostatnich latach, ponieważ składa się głównie z tak modnych obecnie komórek macierzystych.

Nasz organizm wykorzystuje szpik kostny do różnicowania naszych komórek odpornościowych, zwłaszcza komórek limfocytów typu B.

Wtórna odpowiedź układu odpornościowego

Reakcja wtórna naszego układu odpornościowego przebiega w nieco inny sposób, ale także istotną rolę odgrywają w niej określone narządy naszego organizmu. Należą do nich między innymi:

Śledziona

Ten narząd należy do podstawowych elementów naszego układu limfatycznego. Zlokalizowany jest w lewym górnym obszarze naszego brzucha i odpowiada przede wszystkim za:

• Filtrowanie krwi przepływającej przez nasze ciało.
• Pozbywanie się starych („zużytych”) czerwonych krwinek.
• Przechwytywanie antygenów znajdujących się we krwi.

Węzły chłonne

Węzły chłonne należą do jednych z najważniejszych składników, z których zbudowany jest nasz układ odpornościowy. Są to ogólnie rzecz biorąc małe, okrągłe organy, które zlokalizowane są w różnych miejscach w naszych organizmach.

Wszystkie łączą się ze sobą przez naczynia limfatyczne. Ich zadaniem jest odfiltrowanie obcych cząstek, co oznacza, że ​odgrywają główną rolę w skutecznym funkcjonowaniu naszego układu odpornościowego.

Migdałki gardłowe

Ten organ zlokalizowany jest w dolnej części jamy nosowej i niejako wrośnięty jest w nasze gardło. Jego wielkość zależy od wieku. Jest dosyć duży w dzieciństwie i staje się coraz mniejszy wraz z upływem lat.

Jego cechą charakterystyczną jest to, że pęcznieje w trakcie przechodzonej właśnie przez nas infekcji gardła lub jego okolic.

Kępki Peyera

Kępki Peyera znajdują się w naszych jelitach. Są to niewielkie grupki składające się tkanki limfatycznej, które pokrywają wyściółkę jelita cienkiego i wychwytują antygeny znajdujące się w spożywanej przez nas żywności.

Inne narządy niebędące częścią układu limfatycznego

Istnieją również elementy nielimfatyczne odgrywające sporą rolę pod względem skuteczności cechującej nasz układ odpornościowy. Potocznie znane są one jako przeciwciała. Stanowią także istotną część tego, co oferuje nasz układ odpornościowy dla naszego zdrowia.

Występują one między innymi w takich substancjach i organach, jak na przykład:

• Wydzieliny trawienne i oddechowe.
• Ślinianki.
• Kanaliki łzowe.
• Gruczoły sutkowe.
• Błony śluzowe.

Rodzaje komórek, z których składa się nasz układ odpornościowy

Spośród wszystkich komórek zaangażowanych w nasz układ odpornościowy, aż 54% tworzy osocze. Mówiąc w pewnym uproszczeniu jest to niekomórkowa część naszej krwi. Plazma (czyli właśnie osocze) jest tym, co pozostaje po usunięciu z krwi czerwonych i białych krwinek. Zatem te komórki stanowią pozostałe 46% odpowiedzi naszego układu odpornościowego.

Istnieje kilka rodzajów białych krwinek (zwanych prawidłowo leukocytami):

• Granulocyty, które dzielą się na:
  • Neutrofile zwalczające stany zapalne.
  • Eozynofile zwalczające pasożyty.
  • Bazofile zwalczające alergie.
• Monocyty.
• Limfocyty. Ta grupa obejmuje komórki typu B, komórki T i komórki typu NK.

Limfocyty

Komórki typu B i T są częścią wtórnej, czyli adaptacyjnej reakcji, jaką dysponuje nasz układ immunologiczny. Nasz organizm wykorzystuje komórki NK (zwane w języku angielskim „natural killer cells”, stąd też ich oznaczenie) na potrzeby reakcji pierwotnej, czyli wrodzonej. Oto zadanie, jakie spełniają komórki każdego z dostępnych rodzajów:

Komórki typu T

Komórki T powstają bezpośrednio w szpiku kostnym. Następnie przenoszą się do grasicy i tam następnie się „uczą” i rozwijają. Ogólnie rzecz biorąc naukowcy wyróżniają kilka rodzajów komórek typu T:

• Komórki pomocnicze typu T, oznaczane jako Th – aktywują one reakcję immunologiczną naszego organizmu. Pomagają również zwiększyć skuteczność monocytów. I na koniec ich rolą jest zapewnianie odpowiedniej równowagi komórek typów T i B.
• Cytotoksyczne komórki typu T, oznaczane jako Tc – niszczą one wirusy i komórki nowotworowe.
• Supresorowe lub regulatorowe limfocyty typu T, oznaczane jako Ts – stopniowo hamują nasilenie reakcji układu immunologicznego.

Komórki typu B

Te konkretne komórki zajmują się wytwarzaniem przeciwciał. Są rodzajem glikoprotein o różnych strukturach i funkcjach. Oznaczane są jako IgM, IgD, IgG, IgA i IgE:

• IgM to komórki stanowiące element reakcji pierwotnej.
• IgD to komórki znajdujące się na powierzchni komórek typu B.
• IgG to komórki będące częścią reakcji wtórnej i są w stanie jednocześnie przeniknąć do łożyska w przypadku ciąży.
• IgA to komórki występujące w śluzie, ślinie i mleku matki.
• IgE to komórki powiązane między innymi z reakcjami alergicznymi.

Przeciwciała

Przeciwciała pełnią niezwykle istotną rolę dla skuteczności funkcjonowania naszego układu odpornościowego. Ich zadaniem jest między innymi:

• Utrzymywanie antygenów z dala od komórek naszego organizmu.
• Blokowanie i niszczenie antygenów.
• Ułatwianie procesu fagocytozy neutrofili i makrofagów.
• Współpraca z mechanizmem pozwalającym na niszczenie antygenów (przez otwory w ścianie komórkowej).

Jak widać, odpowiedź na pytanie „Jak działa nasz układ odpornościowy?” jest naprawdę dość skomplikowana i rozbudowana. To, jakie konkretnie komórki odgrywają istotną rolę i jaką reakcję immunologiczną uruchomi nasz organizm, zależy przede wszystkim od rodzaju zagrożenia, z jakim mamy do czynienia.

Mimo to ogólna praca układu odpornościowego jest dość prosta. Jego zadaniem jest zapewnienie nam ochrony przed codziennym atakiem ze strony antygenów i pomaganie tym samym utrzymywanie nas w dobrym stanie zdrowia.