Model Eysencka jest jednym z najważniejszych badań nad osobowością, jakie kiedykolwiek przeprowadzono. Przekonasz się, że ten model daje bardzo szeroką wizję tego, co dokładnie określa osobowość.
Przestępczość była (i jest) jedną z największych niewiadomych w przypadku istot ludzkich, którą próbujemy wyjaśnić. Czasami odnosimy sukcesy, a innym razem nie mamy dobrych odpowiedzi. Ale jednym z punktów, które nieco lepiej zgłębiliśmy jest jej związek z osobowością. Dlatego dzisiaj skupimy się na wyjaśnieniu na czym polega model Eysencka, czyli innymi słowy posiadanie kryminalnej osobowości.
Greckie pochodzenie teorii osobowości
Większość teorii osobowości ma swoje korzenie w filozofii greckiej. Jedną z najważniejszych postaci, którą często wykorzystujemy jako punkt odniesienia jest Hipokrates. Rozwinął swoją teorię czterech temperamentów w oparciu o teorię czterech elementów Empedoklesa.
Empedokles uważał, że wszystko w naturze składa się z czterech podstawowych elementów: powietrza, ziemi, ognia i wody. Hipokrates połączył te cztery elementy z płynami w naszym ciele. Sądził, że istnieją cztery płyny, które mają specyficzne cechy, a temperament człowieka zależy od tego, którego z nich ma więcej.
Model osobowości Eysencka
To, co sprawia, że model Eysencka jest tak ważny, to cechy, które go tworzą: jest dyspozycyjny, hierarchiczny, wymiarowy i psychobiologiczny. Wszystkie te cechy są ze sobą powiązane.
Dyspozycyjny
Ludzie mówią, że model, który wymyślił Eysenck, jest dyspozycyjny, ponieważ “cechy psychologiczne” odgrywają centralną rolę w jego teorii. Mówiąc prościej, dana cecha lub usposobienie jest tendencją ku temu, aby zachowywać się w podobny sposób w podobnych sytuacjach.
To znaczy, że istnieje w Tobie pewien rodzaj bezwładności wynikający z Twoich szczególnych cech. A to powoduje, że zawsze zachowujesz się w ten sam sposób w odpowiedzi na podobne bodźce. Istnieje zatem związek między zachowaniami i sytuacjami.
Hierarchiczny
Model Eysencka proponuje strukturę piramidalną dla tego, jak tworzymy nasze osobowości. Oznacza to, że zaczyna się od najbardziej szczegółowych bloków i przechodzi do najszerszego, najbardziej ogólnego:
- Konkretna reakcja: Twoja reakcja na konkretny kontekst lub sytuację.
- Odpowiedź związana z reakcją nawykową: w podobnych sytuacjach zawsze udzielasz takiej samej odpowiedzi. Oznacza to, że grupa konkretnych odpowiedzi, które zawsze dajesz w tym samym kontekście, stanowi twoją nawykową odpowiedź.
- Cecha: grupa nawykowych odpowiedzi, które dajesz w różnych kontekstach, stanowi cechę. Innymi słowy, będziesz miał tendencję do zachowywania się w podobny sposób w określonym kontekście.
- Wymiar: wiele cech łączy się w ramach znacznie szerszej koncepcji, wymiaru.
Model Eysencka – Wymiarowy
W modelu Eysencka istnieją trzy główne wymiary: ekstrawersja, neurotyczność i psychotyzm. Wszystkie trzy spotykają się, aby stworzyć określony typ osobowości. Dają również kształt trójwymiarowej przestrzeni, która pasuje do każdego, w zależności od tego, ile z tych wymiarów ma w swojej osobowości.
W tym modelu osobowość jest wynikiem połączenia tych trzech wymiarów. Każdy wymiar ma swoją własną dwuwymiarową płaszczyznę. Oznacza to, że wszystkie mają swoje przeciwieństwa.
- Ekstrawersja (kontra introwersja): ekstrawertyk to towarzyska, żywiołowa, dominująca osoba, zawsze szukająca nowych wrażeń. Z drugiej strony osoba introwertyczna jest pełna rezerwy, trzyma się na dystans itp.
- Neurotyzm (kontra stabilność): Neurotyzm ma związek z niestabilnymi nastrojami. Jest to związane z tym, jaki jest stopień prawdopodobieństwa, że dana osoba cierpi na zaburzenia nastroju. Wyróżnia się poczuciem winy, lękiem, niską samooceną, byciem emocjonalnym itp.
- Psychotyczność: jest to reakcja dwustronna: albo ją masz, albo nie. Ludzie, którzy ją posiadają, są zwykle zimni, bezosobowi, agresywni, aspołeczni i niezbyt empatyczni.
Psychobiologiczne
Dla każdego wymiaru istnieje również specyficzna struktura fizjologiczna i hormonalna. Struktury te również różnią się w zależności od wymiaru, z którym są powiązane.
- Ekstrawersja: towarzyszy jej Twój rosnący system aktywacji siatkowej (ARAS), oparty na aktywacji lub hamowaniu wewnętrznych układów korowych. Dlatego ktoś o wysokim stopniu ekstrawersji ma silne, wewnętrzne zahamowanie korowe. Oznacza to, że ma problemy z postrzeganiem rzeczy jako ryzyka, co prowadzi do uzewnętrzniania nieskrępowanych zachowań.
- Neurotyzm: ten wymiar idzie w parze z aktywnością w układzie limbicznym (połączonym z autonomicznym układem nerwowym lub ANS). Jego zadaniem jest regulowanie emocji. Składa się on również ze struktur mózgowych, takich jak ciało migdałowate i hipokamp. Wysoki stopień neurotyczności oznacza dużą aktywność limbiczną. To z kolei oznacza, że Twoje emocje szybciej się pojawiają i dłużej trwają.
- Psychotyczność: jest to najmniej rozwinięty wymiar i nie ma jeszcze powiązanego systemu fizjologicznego. Ale istnieje pewien związek między nim a produkcją serotoniny.
Osobowość kryminalna i model Eysencka
Aby wyjaśnić osobowość kryminalną za pomocą tego modelu, musisz zrozumieć co oznacza pojęcie “przestępstwo”. Przestępstwo wiąże się z podjęciem pewnego ryzyka i ekstremalnych zachowań, takich jak brak troski dla dobrego samopoczucia i własności innych ludzi.
Dlatego właśnie, zgodnie z modelem Eysencka, jest to połączenie, które tworzy osobowość kryminalną:
- Po pierwsze, występuje wysoki poziom ekstrawersji. Zuchwałość i brak troski o dobro innych (podstawowe cechy ekstrawersji) to dwa główne elementy popełnienia przestępstwa. Trzeba mieć w sobie sporo tupetu, aby na przykład, obrabować sklep
- Po drugie, przestępcę definiuje niski poziom neurotyczności. Ich układ limbiczny nie włącza się wystarczająco szybko, gdy otrzymuje bodźce. Ma to bardzo konkretny skutek w chwili, gdy myślą o popełnieniu przestępstwa. Oznacza to, że nie będą patrzeć na przyszłe konsekwencje swoich działań. Co więcej, bodźce nie aktywują współczulnego układu nerwowego ANS. To powstrzyma ich od poczucia winy i żałowania tego, co zrobili w późniejszym czasie.
- Wreszcie, ktoś, kto popełnił przestępstwo, będzie miał wysoki stopień psychotyczności. Oznacza to, że nie odczuwa empatii i nie przejmuje się tym, co zrobił.
Model Eysencka dostarcza ogólnych wyjaśnień dla szerokiej gamy różnych osobowości. Wszystko zależy od kombinacji. Nie ma ustalonej “ilości” dla wszystkich. Zamiast tego każdy z nas mieści się gdzieś w spektrum (z wyjątkiem psychotyzmu).
Istnieje wiele innych teorii, które pojawiły się od tamtej pory. Ale badania Eysencka, szczególnie w swoim zastosowaniu do przestępczego świata, były ogromną innowacją. Pomogło to wyjaśnić z perspektywy psychologiczno-osobowej, dlaczego ludzie popełniają przestępstwa.