16PF: czynnikowa teoria osobowości Cattella

Bez wątpienia model Cattella jest jednym z najbardziej znanych i jego próba opisania osobowości trafiła do szerokiego grona odbiorców dzięki słynnemu testowi: 16PF. Oczywiście, dzisiaj nie używamy oryginalnej wersji Cattella, ale duża część początkowego ducha testu została zachowana.

Z drugiej strony z Cattellem, oprócz 16PF, kojarzymy podział inteligencji na dwa rodzaje: inteligencję płynną i inteligencję skrystalizowaną. Inteligencja płynna jest bliższa obecnej koncepcji inteligencji. Na przykład można użyć tego rodzaju inteligencji do rozwiązywania problemów logicznych. Osobiste doświadczenie jednostki ma niewielkie znaczenie. Ważniejsze jest doświadczenie w pracy nad konkretnym wyzwaniem.

Natomiast inteligencja skrystalizowana gromadzi całe doświadczenie danej osoby. W związku z tym przydatna jest do odpowiadania na pytania i problemy związane głównie z pamięcią.

Temat inteligencji jest bardzo interesujący, podobnie jak rozwój modelu Cattella. W tym artykule skoncentrujemy się na opracowanym przez niego interesującym modelu osobowości i kwestionariuszu 16PF, którego używa się do jego oceny.

Cattell i 16PF

Badanie osobowości jest kontrowersyjne w dziedzinie psychologii. Pod tym względem ten rodzaj własności jaźni, uwarunkowany przez środowisko i genetykę, ustąpił miejsca niezliczonym teoriom, które walczyły o hegemonię.

Nie tylko rozważane jest pochodzenie osobowości (genetyka-środowisko), ale także nadal toczy się debata odnośnie tego, w jakim stopniu osobowość może mutować lub wpływać na zachowanie jednostki. Kolejna ciekawa debata na temat naszej osobowości związana jest z jej podziałem, segmentacją i dynamiką.

W tym sensie możemy uznać, że model Cattella połączył wyniki pracy brytyjskich i amerykańskich autorów w zakresie podstawowych umiejętności umysłowych i osobowościowych. Cattell użył metodologii, która była wtedy bardzo potężna względem naukowego badania inteligencji, a także badania osobowości. Jego celem było wyodrębnienie kilku podstawowych czynników.

Za źródło dla jego studium posłużyły 3 techniki zbierania danych.

• Q (kwestionariusze).
• L (oceny lub wywiady).
• T (testy obiektywne).

Trzy etapy modelu Cattella

Metodologicznie jego praca została scharakteryzowana jako poważna i rygorystyczna próba analizy i stworzenia solidnego, stabilnego i niezawodnego modelu z trzech wspomnianych źródeł. Równocześnie rozwój jego modelu można zrozumieć, jeśli jest opisany w trzech następujących etapach:

• Pierwszy etap: to nic więcej niż 171 cech osobowości. Cattell zidentyfikował wszystkie te cechy z jeszcze dłuższej listy opracowanej przez Allporta i Odberta kilka lat wcześniej. Na tej konkretnej liście dwaj badacze zawarli wszystkie terminy związane z osobowością, które znajdowały się w dwóch głównych słownikach angielskiego tamtych czasów.
• Drugi etap: koncentracja na informacjach uzyskanych w ocenach lub wywiadach w celu przypisania teoretycznej treści do tych czynników.
• Trzeci etap: wykorzystanie informacji zebranych z kwestionariuszy (Q) i obiektywnych testów (T). Po przeanalizowaniu całej treści i analizie matematycznej Cattell doszedł do wniosku, że istnieje 16 czynników osobowości. Są to wymiary, w których można sklasyfikować każdego człowieka w taki czy inny sposób. Matematycznie są one koniunkcją analizy czynnikowej pierwszego rzędu. Jest to przedstawiane w dwubiegunowy sposób:
  • Ciepło (towarzyskość / powściągliwość).
  • Rozumowanie (wysoka inteligencja / niska inteligencja).
  • Stabilność emocjonalna (dojrzałość emocjonalna / neurotyczność).
  • Dominacja (dominacja / uległość).
  • Energiczność (surgencja / desurgencja).
  • Świadomość zasad (silny charakter – silne superego / słaby charakter – słabe superego)
  • Społeczna śmiałość (śmiałość – Parmia / nieśmiałość – Thretia).
  • Wrażliwość (Premsja / Harria / wytrzymałość).
  • Wnikliwość (spokojna ufność / paranoidalna podejrzliwość)
  • Konwencjonalność (konwencjonalność – Praxernia / niekonwencjonalność – Autia / wyobraźnia).
  • Lękliwość (ostrożność / pochopność).
  • Pewność siebie (pewność siebie / skłonność do obwiniania się).
  • Otwartość na zmiany (radykalizm / konserwatyzm).
  • Samodzielność (samowystarczalność / przynależność do grupy).
  • Perfekcjonizm (zdyscyplinowanie / niedbałość).
  • Napięcie ergiczne (niskie napięcie nerwowe / wysokie napięcie nerwowe).

Czynniki drugiego rzędu w 16PF

Czynniki osobowości, które wymieniliśmy powyżej, nie są niezależne (ortogonalne). Zamiast tego prezentują dodatnie i ujemne korelacje, które dają początek innym podstawowym czynnikom (czynniki drugiego rzędu):

• QS1. Introwersja a ekstrawersja.
• QS2. Niepokój a spokój.
• QS3. Podatność a wytrwałość.
• QS4. Zależność a niezależność.

Następnie, w oparciu o te czynniki pierwszego i drugiego rzędu, Cattell stworzył jeden z najbardziej znanych i powszechnie używanych kwestionariuszy wszech czasów, znany jako 16PF. Cattell sklasyfikował te cechy osobowości w oparciu o dwa aspekty:

• Pochodzenie: dziedziczne a środowiskowe.
• Treść: wynikająca z usposobienia, motywacji lub zainteresowań.

Tak więc ten autor i badacz już wtedy bronił idei, która jest obecnie akceptowana przez większość specjalistów w dziedzinie badania osobowości. Jego koncepcja zakłada również, że zestaw cech osobowości jest iloczynem genetyki i środowiska, w którym jednostka się rozwija.

Cztery skale: kontrolowanie anomalii

Na koniec, należy pamiętać, że w celu kontrolowania możliwych anomalii w odpowiedziach, 16PF wykorzystuje cztery skale: skalę stylu odpowiedzi (wiarygodność i zasadność), manipulację obrazem (w celu kontrolowania społecznej atrakcyjności), przyzwolenie (w celu kontrolowania tendencji do udzielania takiej samej odpowiedzi niezależnie od pytania) i wskaźnika rzadkości lub wskaźnika szansy (do wykrywania kwestionariuszy, które zostały uzupełnione losowo i unieważnienia ich: opiera się na spójności odpowiedzi w ramach każdego czynnika).

Zalety modelu Cattella i 16PF

Zalety modelu Cattella można podzielić na dwie główne gałęzie, które łączą się w bardzo bliski sposób. Z jednej strony 16PF ma na celu precyzyjny pomiar lub nadanie matematycznego kształtu modelowi. W tym przypadku chodzi o osobowość. Niewątpliwie jest to trudne zadanie, ponieważ mówimy o czymś, co można zmierzyć jedynie pośrednio.

Również w tych pomiarach prawie zawsze występuje zmienna zanieczyszczająca. W większości kwestionariuszy lub testów psychometrycznych (z akceptowalną trafnością i wiarygodnością, takich jak 16PF), osobą odpowiedzialną za udzielenie odpowiedzi jest sama badana jednostka. Tutaj trzeba pamiętać, że postrzeganie siebie często ma niewiele wspólnego z rzeczywistością.

Aby to wyjaśnić, spójrzmy na przykład, który dzięki swojej ironii jest równie jasny jak ludzki. Wyobraź sobie, że idziesz ulicą i słyszysz, jak dwie panie wyzywają się nawzajem od upartych, wielokrotnie i nieprzerwanie, nie dostrzegając tej cechy w sobie. Paradoksalne, prawda? Ten sam paradoks pojawia się także, gdy rozwiązujemy testy osobowości, takie jak 16PF.

Druga wielka zaleta modelu Cattella ma bezpośredni związek z artykulacją jego modelu. Historia, choć czasami mylnie interpretowana, ​​wydaje się być dobrym filtrem dla ludzkości, dzięki której można pozostawić wszelkie bezużyteczne wydarzenia lub szalone idee, które prowadzą w ślepy zaułek. Tak się nie stało z modelem Cattella i właśnie dlatego chcieliśmy poświęcić mu ten artykuł.