Eksperyment Jaskinia rabusia jest jednym z najbardziej klasycznych w psychologii społecznej. Został przeprowadzony w 1945 roku przez Muzafera Sherifa i Carolyn Sherif, profesorów Uniwersytetu Oklahoma (USA). Chcieli zidentyfikować klucze, które pozwolą nam lepiej zrozumieć uprzedzenia społeczne.
Eksperyment Jaskinia rabusia skupił się na koncepcji “grupowej”. Próbowali pokazać, jak ludzie postrzegają, że należą do pewnej grupy, jak są w niej kształtują i jak ich grupa odnosi się do innych.
Chcieli również określić, w jaki sposób pojawia się lub nasila konflikt między dwiema grupami. Gdy istnieją dwie grupy, w których ich członkowie rozwinęli silne poczucie przynależności do grupy, nasila się odrzucenie innych grup, do których nie należą – i cechy tych grup. Ale także można to odwrócić. Rzućmy okiem na sposób, w jaki wykonali badanie.
Eksperyment jaskini rabusiów
“Uprzedzenia są przekonaniami przed obserwacją.”
-José Ingenieros-
Aby przeprowadzić badanie, naukowcy wybrali 22 11-letnich chłopców. Wszyscy byli “normalnymi” dziećmi. Oznacza to, że nie mieli historii złego zachowania, pochodzili z normalnych rodzin i mieli dobre wyniki w szkole. Wszyscy pochodzili z klasy średniej i żaden z nich nie wiedział, że bierze udział w eksperymencie.
Dzieci zostały losowo podzielone na dwie grupy. Następnie wzięli udział w letnim obozie w Oklahomie, znanym jako Park Narodowy Jaskini Rabusiów. Dwie grupy obozowały daleko od siebie. Żadne z dzieci nie wiedziało, że istnieje inna grupa.
Eksperyment Jaskini Rabusiów miał trzy fazy: po pierwsze, stymulował poczucie przynależności do grupy. Drugą fazą była faza tarcia, w której pacjenci celowo tworzyli sytuacje, aby doprowadzić do konfliktu z inną grupą. Ostatnim etapem była integracja, w której naukowcy próbowali rozwiązać konflikty i zmniejszyć różnice między grupami.
Przynależność i konflikt
W ciągu pierwszego tygodnia opracowano działania mające na celu wzmocnienie relacji w ramach każdej grupy. Chłopcy spacerowali razem, chodzili na basen i uprawiali różne zajęcia rekreacyjne. Każda grupa została poproszona o wybranie nazwy i flagi. Jedna z grup wybrała nazwę “Orły” i inne “Grzechotniki”.
Na tym pierwszym etapie badacze zauważyli, że członkowie grupy utożsamiali się z grupą i stworzyli silne poczucie przynależności. W ciągu kilku dni pojawiły się hierarchie i różne role wewnętrzne. Każdy członek związał się inaczej z innymi w ramach każdej grupy.
W drugim tygodniu okazało się, że istnieje inna grupa. Od początku każda grupa była defensywna w stosunku do drugiej. Były wyraźne bariery. Dzieci zwróciły się do naukowców o podjęcie działań konkurencyjnych między obiema grupami. Zrobili to i nawet zaoferowali nagrodę zwycięzcy, którym był członek “Grzechotników”.
Odtąd grupy były wrogie sobie nawzajem. Było wiele tarć, a chłopcy odmówili wspólnego jedzenia w tym samym miejscu. Odrzucili fakt, że naukowcy postanowili położyć kres fazie wcześniej niż zaplanowali, obawiając się, że sytuacja wymknie się spod kontroli.
Naukowcy z eksperymentu Jaskini rabusiów udowodnili, że poczucie przynależności i uprzedzeń wobec innych idzie w parze. Zdali sobie również sprawę, jak łatwo było zwiększyć poczucie przynależności do grupy i wzbudzić nienawiść do innych grup.
Siła wspólnych celów
W końcowej fazie naukowcy stworzyli działania, które wymagały współpracy obu grup. Jeden z nich tworzy fikcyjny problem. Powiedzieli, że wandal zniszczył rezerwy wodne (tworząc wspólnego wroga). Musieli naprawić zaopatrzenie w wodę. Aby to osiągnąć, obie grupy pracowały razem.
Później naukowcy powiedzieli, że nakręcą film, który wszyscy lubią, ale będą musieli za to zapłacić. Żadna z grup nie była w stanie zapłacić potrzebnej kwoty i musieli ponownie współpracować, aby osiągnąć wspólny cel.
Po wspólnym rozwiązaniu kilku problemów wzajemna nienawiść zaczęła zanikać. Do tego stopnia, że kiedy wracali do domu, obie grupy poprosiły o pojechanie tym samym autobusem. Gdy dotarli do miejsca odpoczynku, grupa “Grzechotników” wykorzystała pieniądze, które wygrały w konkursie, aby kupić napoje dla wszystkich.
Naukowcy z Jaskini rabusia doszli do wniosku, że tworzenie wspólnych problemów, a z kolei wspólnych celów, jest sposobem rozwiązywania konfliktów między grupami. Naukowcy nazwali tę “realistyczną teorię konfliktu”. Wskazywali, że rozwiązywanie wspólnych problemów sprawia że uprzedzenia znikają stopniowo aż w końcu całkowicie znikną.