Psychopaci, socjopaci… Kiedy już nie wytrzymujesz jakiejś irytującej przywary sąsiadów lub złościsz się na niesprawiedliwe traktowanie, być może przelatują Ci przez głowę powyższe stwierdzenia. Niezależnie od kontekstu, łatwo jest zauważyć, że wiele osób używa obu terminów w sposób wymienny. Czym jednak psychopaci różnią się od socjopatów?
Oba określenia pasują na pewno do kogoś, kto uchyla się od przestrzegania ogólnie przyjętych przez społeczeństwo norm postępowania. Działa bez skrupułów, nie odznacza się empatią albo po prostu sprytnie manipuluje innymi.
Na czym więc polega różnica? W tym artykule powiemy o tym czym się charakteryzują psychopaci i socjopaci. Dzięki temu będziemy mogli w poprawny sposób używać tych określeń, a ponadto łatwiej będzie nam stwierdzić, czy osoba, o której myślimy do nich pasuje, czy po prostu jest nieco mniej towarzyska.
Psychopaci i socjopaci – co ich łączy, a co odróżnia
Związek, jaki pomiędzy nimi istnieje opiera się na tym, że i jedni i drudzy charakteryzują się antyspołecznym sposobem bycia. Wolą pozostawać w odosobnieniu. Chociaż wszyscy psychopaci mogą być jednocześnie socjopatami, to reguła ta nie działa na odwrót.
Podstawową różnicą jest źródło omawianych zachowań. Jeśli chodzi o socjopatów, ich zniekształcony wzorzec zachowania wynika z urazu mózgu lub traumy przebytej w dzieciństwie. Psychopaci natomiast są nimi z powodu pewnych zależności genetycznych.
Jak wyjaśnia genetyk David Lykken, osobowość psychopatyczna powstaje na skutek niedorozwoju części mózgu odpowiedzialnej za kontrolowanie impulsów i emocji.
Psychopaci i ich podstawowe cechy
Przede wszystkim możemy być pewni, że psychopaci nie powinni być zaliczani do grona osób chorych pod względem umysłowym. Przyczyną jest fakt, że psychopaci nie są biernymi obserwatorami, swych działań, którym nie potrafią zapobiec. Raczej działają na własną odpowiedzialność. W pełni rozróżniają wszelkie swoje działania. Z ich powodu w żaden sposób nie czują się źle. Nie wpływają one na ich codzienne życie.
Garrido Genovés w swojej książce pod tytułem “Psychopata: kameleon w dzisiejszym społeczeństwie” odkrywa przed nami podstawowe cechy wspomnianego typu osobowości.
Odnośnie sfery emocjonalnej oraz interpersonalnej:
- Są gadatliwi i na powierzchownie uroczy.
- Są egocentryczni z niebywałym poczuciem własnej wartości.
- Nie odczuwają wyrzutów sumienia czy poczucia winy.
- Nie potrafią żywić empatii, posiadają tendencję do kłamania i manipulacji.
Odnośnie sposobu życia:
- Są impulsywni.
- Nie kontrolują swoich zachowań w sposób dostateczny.
- Stale potrzebują nowych bodźców, które by ich ekscytowały (reagują wyłącznie na silne bodźce).
- Nie posiadają poczucia odpowiedzialności.
- Cierpią na wczesne problemy ze sposobem bycia, są antysocjalni w wieku dorosłym.
Niektóre sprawozdania sądowe wskazują również na inne cechy charakterystyczne, takie jak silne przeświadczenie o własnej wartości, perfekcjonizm, niezwykła dbałość o szczegóły, surowość, a także zawziętość. Innymi słowy moglibyśmy określić, że psychopaci postrzegają innych ludzi jako narzędzie, które służy im do spełniania ich powziętych celów. Nigdy nie wiążą się emocjonalnie.
Dzięki nienagannej powierzchowności bardzo łatwo wtapia się w nowe środowisko wykorzystując czas na zdobycie zaufania. Pomimo niezdolności odczuwania emocji, doskonale je imitują i osiągają w tym pełną naturalność.
W ten sposób, choć mogłoby się to wydawać nieco dziwne, psychopaci to często ułożeni ludzie, wykształceni, posiadający stabilną pracę i zrównoważone relacje. Stąd typowe deklaracje sąsiadów, którzy dowiedziawszy się, że sąsiad z piątego piętra jest seryjnym zabójcą mówią “zawsze pozdrawiał w windzie”.
Ze względu na upośledzenie możliwości łączenia myśli z emocjami, psychopatów charakteryzuje też nieumiejętność zrozumienia doświadczeń emocjonalnych. Oczywiście mogą rozróżniać poszczególne uczucie i je nazywać, nie są jednak w stanie ich przeżywać. Innymi słowy rozumieją je mentalnie, ale nie są one dla nich naturalnym motorem do działania.
Osobowość socjopatyczna i jej cechy
Eksperci tłumaczą, że socjopaci to nie osoby cierpiące na jakąś chorobę umysłową w typowym tego słowa znaczeniu. Według doktora psychiatry Jose A. Posada szacuje się, że jakieś 3 procent mężczyzn i 1 procent kobiet w swoim profilu osobowościowym prezentują zachowania socjopatyczne.
Osoba socjopatyczna podlega pewnemu określonemu wzorcowi postępowania, który zdecydowana większość społeczeństwa uznałaby za antyspołeczny i/lub przestępczy, z drugiej jednak strony uznawane za normalny w subkulturze lub środowisku, w którym żyją.
W odróżnieniu od psychopatów, socjopaci mogą posiadać dobrze rozwinięte sumienie i zdolność odczuwania empatii, poczucia winy i lojalności względem określonych osób. Jednak ich poczucie dobra i zła jest w pełni oparte na normach i oczekiwaniach wyznawanych przez środowisko, w którym żyją.
Jose A. Posada wylicza niektóre podstawowe cechy charakterystyczne:
- Są amoralne, impulsywne i nieodpowiedzialne.
- Nie są zdolne do tego, aby kochać.
- Nie mają pomysłu na życie.
- Nie odczuwają wstydu i nie uczą się na wcześniej popełnionych błędach
- Wykazują słabe bądź nieodpowiednie reakcje emocjonalne.
- Posiadają skłonność do dewiacji seksualnych.
- Często manipulują, kłamią, kradną i oszukują.
- Mogą atakować fizycznie lub psychologicznie.
- Stosują alkohol i narkotyki.
Inne badania dowodzą, że socjopaci często są nerwowi oraz impulsywni. Ponadto mieszkają i pracują najczęściej w pojedynkę, głównie ze względu na nieumiejętność dostosowania się do pracy w grupie i przebywania w jednym określonym miejscu przez dłuższy czas.
Kiedy podejmują decyzje o popełnieniu przestępstwa, psychopaci skrupulatnie planują każdy szczegół. Ted Bundy jest dobrym przykładem doskonale zorganizowanego seryjnego zabójcy psychopaty. Dla odmiany większość przestępstw popełnionych przez socjopatów popełnianych jest spontanicznie lub niedbale przygotowanych.
Końcowe wnioski
Psychopatów przede wszystkim charakteryzuje brak empatii i poczucia moralności. Socjopata natomiast posiada je, ale jego poczucie dobra i zła jest szczególne, osobiste. Socjopaci czują więź emocjonalną wyłącznie z wybranymi jednostkami, jak członkowie rodziny, czy przyjaciel. Psychopaci natomiast z nikim nie są w stanie nawiązać więzi emocjonalnych. Właśnie dlatego stanowią poważne zagrożenie dla otoczenia.