Odpoczynek senny jest tym, co pozwala nam funkcjonować każdego dnia ze świeżymi siłami. O tym jak ważne są te okresy odpoczynku doskonale wiedzą osoby cierpiące na bezsenność. Na odpoczynek senny składa się wiele skomplikowanych mechanizmów zachodzących w naszym mózgu. Wszystkie bez wyjątku w przypadku zdrowej osoby działają na rzecz dobrego samopoczucia.
Nie zmienia to jednak faktu, że aby taki odpoczynek senny dostarczał zawsze nowych sił, należy odpowiednio dbać o tak zwaną higienę zdrowego snu.
Po upływie nocy, w której nie udało się nam nawet zmrużyć oka, dzień potrafi być niezwykle męczący. Odczuwamy dotkliwe zmęczenie, ospałość, ból głowy, brak skupienia uwagi i wiele innych rezultatów braku zdrowego snu. Tak więc staje się zupełnie oczywiste, że odpoczynek senny spełnia bardzo złożone funkcje. Nie ogranicza się także po prostu do odpoczynku fizycznego.
Ponadto wiele negatywnych następstw braku zdrowego snu wskazują na to, że odpoczynek senny spełnia niezwykle istotną i bardzo złożoną rolę w poprawnym funkcjonowaniu całego organizmu.
Być może nasuwają się nam jednak pewne pytania. Co się dzieje z naszym organizmem w trakcie snu? Jakie spełnia on funkcje? Jak mogę poprawić jakość mojego snu? Na pytania te postaramy się odpowiedzieć w dalszej części tego artykułu.
Odpoczynek senny – mechanizmy i fazy snu
W czasie gdy śpimy, stale odbywają się określone skomplikowane procesy neurologiczne w naszym mózgu. Są one niezbędne w przyswajaniu wiedzy, porządkowaniu pamięci itp. Warto w tym miejscu przypomnieć, że odpoczynek senny stanowi fundamentalną potrzebę człowieka. Jeśli nie zapewniamy sobie odpowiedniej higieny snu, mogą nam grozić poważne konsekwencje.
Kiedy zapadamy w sen, przechodzimy jego pełne cykle, z których każdy trwa od 70 do 100 minut i powtarza się cztery lub pięć razy w ciągu nocy. Cykl rozpoczyna się od wejścia w pierwszą fazę snu, tak zwany sen sen wolnofalowy, który jest płytszy, a następnie organizm zapada fazę snu głębokiego REM, w której miewamy sny.
W miarę jak upływają kolejne godziny snu faza REM jest coraz dłuższa, dlatego w pierwszej części nocy sen generalnie jest płytszy. Długość poszczególnych faz snu zmienia się również z wiekiem człowieka. I tak niemowlęta śpią nawet do 20 godzin na dobę, przy czym dużą część stanowi u nich faza REM, co znacznie przyczynia się do rozwoju neuropoznawczego.
Odpoczynek senny – czynniki regulujące
Potrzeba snu zależy w dużej mierze od naszej aktywności dziennej. Ci, u których nie dochodzi do gromadzenia się zmęczenia, nie odczuwają również tak dużej potrzeby odpoczynku fizycznego, któremu między innymi służy sen. Logiczny jest więc wniosek, że osoby prowadzące siedzący tryb życia mogą mieć problemy z zasypianiem, ponieważ ich organizm nie wyczuwa potrzeby wypoczynku.
Istnieje wewnętrzny cykl snu trwający 25 godzin, który synchronizuje się z 24-godzinnym cyklem, który wyznacza noc i dzień. Problem w tym, że synchronizacja ta jest u niektórych osób rozregulowana, na skutek występowania problemów z dobowym rytmem biologicznym. W procesie tym organizm używa melatoniny.
Procesy związane z syntezą neurohormonów zmieniają się w ciągu 24 godzin, odpowiadając na ilość światła odbieraną przez nasze gałki oczne. Zazwyczaj wydzielanie melatoniny w ciągu dnia jest wstrzymane, a zwiększa się w nocy. Poziom szczytowy osiąga 0 północy, a następnie ulega stopniowemu zmniejszaniu.
Dbaj o higienę snu!
Jedna na trzy osoby cierpi lub będzie cierpieć w ciągu swojego życia na jakąś formę zaburzeń snu. W wielu przypadkach może to stać się źródłem poważnych konsekwencji. Może to negatywnie wpłynąć na naszą produktywność w szkole i w pracy, ponieważ poważnie zaburza i zmniejsza nasze zdolności postrzegania i uczenia się.
Co więcej, zaburzenia snu prowadzą do zmian w naszej strukturze emocjonalnej. Może się to odbić na nawiązywanych przez nas więziach międzyludzkich oraz na nastroju.
Aby zmniejszyć nasze zaburzenia snu lub całkowicie je wyeliminować, warto zastosować poniższe wskazówki, złote zasady, dzięki którym nasz odpoczynek senny będzie efektywny. Stanowią one nieodłączny element zdrowej higieny snu i mogą nam pomóc uzyskać skuteczny wypoczynek w godzinach nocnych.
Oto najważniejsze zasady:
- Nasza sypialnia powinna być przyjemnym miejscem. Bez hałasów, ze stabilną temperaturą i bez nadmiernego światła.
- Czynności, jakimi zajmujemy się przed snem powinny stopniowo obniżać naszą aktywność mentalną i fizyczną. Dobrym pomysłem jest relaksująca kąpiel, słuchanie muzyki typu chill out bądź wykonywanie odprężających, lekkich ćwiczeń.
- Bardzo ważne jest również ustanowienie stałych godzin snu i wstawania. Jeżeli poszliśmy spać późno, wbrew pozorom nie jest wcale zdrowo “dosypiać” w ciągu dnia. Należy mimo wszystko wstać o ustalonej godzinie.
- W przypadku niektórych osób dobrze jest też unikać ucinania sobie drzemek w ciągu dnia. Mogą one bowiem utrudnić nam późniejsze zasypianie.
- Zdrowy sen mogą zakłócać również substancje zawierające alkohol, kofeinę i tytoń. Dobrze byłoby zmniejszyć ich spożycie bądź całkowicie je wyeliminować.
- Należy również pamiętać o tym, żeby nasza kolacja nie była zbyt ciężka. Nie powinno się jednak iść spać z pustym żołądkiem. Kluczem jest równowaga.
Odpoczynek senny i jego znaczenie
Sen stanowi obiekt badań wielu naukowców. Choć wszystkie funkcje, jakie spełnia nie są jeszcze znane, stworzono już wiele hipotez. Jedna z nich polega na tym, że chodzi o zachowanie energii. Podczas, gdy śpimy, obniża się bowiem nasza temperatura ciała. Tym samym zmniejsza się też zużycie tlenu oraz zapotrzebowanie na niego.
Stanowi to formę oszczędności energii po intensywnym wysiłku wykonanym w ciągu dnia.
Inną hipotezą jest to, że sen spełnia funkcję regenerującą. Pomaga naszemu ciału odzyskać równowagę po wykonanym wysiłku i zrealizowanych zadaniach. Pomaga nam zwalczyć zmęczenie po okresie skupienia i produktywności. Odbudowuje nasz organizm również w sensie fizycznym.
Istnieją również badania powiązane z procesem konsolidacji pamięci. Jeżeli pójdziemy spać po wykonaniu jakiegokolwiek zadania wymagającego wysiłku umysłowego (na przykład po nauce przed egzaminem lub po graniu na jakimś instrumencie muzycznym), zwiększy się nasza wydajność intelektualna.
Podczas, gdy zapadamy w odpoczynek senny, obszary mózgu, które były odpowiedzialne za naukę, nadal są aktywne. Oznacza to, że mózg na nowo przeciera szlaki, powtarzając świeżo wyuczone mechanizmy. Pomaga to lepiej zapamiętać świeżo przyswojone dane i zwiększyć produktywność.