Zabawa przychodzi dzieciom naturalnie. Z pozoru wydaje się być czynnością bezcelową, w której chodzi tylko o relaks i pozytywne emocje. Psychologowie już dawno temu odkryli jednak, że poprzez zabawę dzieci się uczą i że te proste czynności tak naprawdę stymulują rozwój człowieka.
Należy pamiętać o jednej kluczowej sprawie. Z punktu widzenia rozwoju, wykonywanie czynności, które lubimy nie odbywa się tylko dla przyjemności. To, co daje nam przyjemność, również nas rozwija.
Zgodnie z tym założeniem, zabawa pełni w życiu człowieka użyteczną rolę. Co więcej, badania wykazały, że dzieci, którym ogranicza się czas na zabawę, mają w dorosłym życiu problemy z adaptacją społeczną.
Istnieje mnóstwo teorii na temat powiązań pomiędzy zabawą a rozwojem u dzieci. Niektóre z nich mają na swoje poparcie niezaprzeczalne dowody i badania. Przyjrzyjmy się co na temat zabawy i rozwoju mówi nauka.
Zabawa a rozwój dziecka – teorie naukowe
Jednym z pierwszych psychologów, którzy zajęli się powiązaniem pomiędzy zabawą a rozwojem dziecka był Karl Groos. Uważał on zabawę za swego rodzaju wstęp do dojrzałości fizycznej i psychicznej. Twierdził on, że dzięki zabawie dzieci lepiej wykształcały niektóre umiejętności.
Zabawy ruchowe stymulują rozwój fizyczny, a zabawy umysłowe pomagają dziecku przystosować się do życia w społeczeństwie. Ma to kluczowe znaczenie, ponieważ pozwala dziecku ćwiczyć pewne umiejętności w bezpiecznych warunkach, bez poczucia zagrożenia.
Z kolei Freud, patrząc na zabawę z punktu psychoanalizy, twierdził, że jest ona ściśle powiązana z naszą potrzebą wyrażania nieświadomych impulsów. Według niego, poprzez zabawę wyrażamy pragnienia, które pozostają niespełnione w realnym życiu.
Ta teoria może brzmieć ciekawie, ale nie jest ona poparta żadnymi badaniami. Co więcej, narusza ona zasadę umiaru, na której opiera się nauka.
Zabawa jako aktywność społeczna
Vygotsky twierdzi, że zabawa to aktywność społeczna, w której kluczowym elementem jest współpraca pomiędzy członkami danej grupy. Dzięki tej współpracy, każdy z graczy uczy się przyjmowania określonej roli, co jest bardzo ważnym elementem dorosłego życia.
W swojej teorii Vygotsky skupił się na symbolice w grach. Wskazał na to, jak łatwo proste przedmioty mogą nabierać nowego znaczenia podczas gry, a jako przykład podawał sytuację, w której kij od szczotki staje się koniem. Według Vygotskiego, zabawa pełni ważną rolę w budowaniu więzi społecznych, ponieważ jej głównym zadaniem jest nauka podziału ról.
Kolejnym psychologiem zajmującym się teorią zabawy był Jerome Burner. Według niego, zabawa ma związek z niedojrzałością, z jaką rodzą się ludzie. Oznacza to, że wcielamy się w różne postacie i role, aby łatwiej dostosować się do danej sytuacji.
W tym przypadku, zabawa pomaga spojrzeć na tę sama sytuacje z różnych perspektyw. Uczy nas również jak dopasować się do środowiska kulturowego. Kiedy robimy to poprzez zabawę, nie czujemy presji i mamy większą swobodę eksperymentowania. Jednocześnie minimalizujemy ryzyko wystąpienia negatywnych konsekwencji.
O zabawie mówił też Piaget, jeden z największych psychologów rozwojowych. Twierdził on, że nie ma różnicy pomiędzy zwykłymi czynnościami a zabawą. Według Piageta, zabawa to czynność adaptacyjna, dzięki której dzieci uczą się postrzegać rzeczywistość i na swój sposób ją kontrolować. Teoria ta jest ściśle powiązana z koncepcją asymilacji i akomodacji, jaką stworzył Piaget.
Ważna rola zabawy
Na rolę, jaką pełni zabawa, można patrzeć z wielu różnych stron. Najważniejsze jest to, w jak dużej mierze wpływa ona na rozwój dziecka. Jeśli chodzi o różnorakie teorie, należy pamiętać, że wcale się one nie wykluczają nawzajem. Zabawa ma wieloraki wpływ na psychikę dzieci i pomaga w ich rozwoju na różnych poziomach.
Znając korzyści płynące z zabawy, lepiej rozumiemy istotę roli, jaką odgrywa ona w życiu dziecka. Jeżeli dziecko nie ma możliwości się bawić, odbija się to na jego rozwoju psychicznym, fizycznym i społecznym. Dlatego też ważne jest zapewniać dzieciom przestrzeń do relaksu i zabawy. Niech czują, że je do tego zachęcamy i niech wiedzą, że mogą się bawić bez żadnej presji.
Poprzez zabawę dzieci zyskują cenne umiejętności, które będą im niezbędne w dorosłym życiu. Nie wpadaj w pułapkę, w której rodzice zamieniają dzieciom czas zabawy na inne zajęcia rozwijające ich intelekt. One tylko z pozoru są bardziej istotne dla rozwoju twojej pociechy.
Prawda jest taka, że bez zabawy dzieci nie będą w stanie w pełni wykorzystać swojego potencjału intelektualnego i poznawczego. Nie zapomnij o tym, że dziecko rośnie i rozwija się jeszcze przed narodzinami. Jeżeli chcesz, aby proces ten trwał przez całe dzieciństwo, nie ograniczaj dziecku możliwości zabawy.
