Negatywny wpływ mediów społecznościowych na zaburzenia odżywiania

Media społecznościowe zmieniły nasze życie, w większości przypadków w pozytywny sposób. Mają jednak również negatywną stronę i u osób wrażliwych mogą predysponować lub nasilać niektóre zaburzenia psychiczne, takie jak zaburzenia odżywiania.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Montse Armero.

Ostatnia aktualizacja: 30 września, 2022

Jeszcze kilka lat temu nikt nie wyobrażał sobie, że media społecznościowe staną się tak ważne, jak są dzisiaj. Obecnie są częścią życia miliardów ludzi. Bawią, uczą nas, ale też warunkują i szkodzą. Negatywny wpływ mediów społecznościowych na zaburzenia odżywiania jest tego wyraźnym przykładem.

Na różnych platformach udostępniane są wysoce edytowane lub ograniczone treści i obrazy, które pokazują zniekształcony obraz świata. Wyrzeźbione i smukłe sylwetki, satynowa i opalona skóra oraz brak zmarszczek, rozstępów i cellulitu. To tylko niektóre przykłady tej fikcyjnej rzeczywistości. Co więcej, biorąc pod uwagę dużą ekspozycję sieci społecznościowych, jesteśmy stale narażeni na te bodźce.

Tego rodzaju zdjęcia, często retuszowane, mogą przyczyniać się do pojawienia się poczucia zagubienia u użytkowników. Na szczęście większość z nas nie przywiązuje do tego zbyt dużej wagi. Jednak dla kogoś, kto boryka się z problemami z obrazem ciała, może to być czynnik ryzyka, jeśli chodzi o zaburzenia odżywiania i ogólnie zdrowie psychiczne.

Rozpowszechnienie i czynniki ryzyka związane z zaburzeniami odżywiania

Zaburzenia odżywiania zostały po raz pierwszy opisane w XVII wieku, ale dopiero w latach 90. XX wieku opublikowano pierwsze badania epidemiologiczne. Na całym świecie w ostatnich latach zaburzenia odżywiania wzrosły z 3,4 do 7,8 procent (SingleCare, 2020)

Pochodzenie zaburzeń odżywiania jest wieloczynnikowe i wieloprzyczynowe, ale istnieje kilka wspólnych czynników ryzyka:

• Biologiczny. Większość osób z zaburzeniami odżywiania to kobiety; zaczynają one manifestować objawy w okresie dojrzewania lub młodości.
• Genetyczny. Przeprowadzone badania szacują, że predyspozycje genetyczne są istotną zmienną sprzyjającą tego typu zaburzeniom.
• Psychologiczny. Osoby, które wcześniej cierpiały na zaburzenia afektywne, zaburzenia osobowości, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne czy zaburzenia kontroli impulsów, częściej prezentują objawy zaburzeń odżywiania. Niska samoocena, wycofanie społeczne, niezadowolenie i perfekcjonizm to częste cechy osób cierpiących na to schorzenie.
• Behawioralny. Restrykcyjne diety, posty, zażywanie leków moczopędnych lub przeczyszczających, spożywanie alkoholu lub innych środków odurzających, uprawianie sportów wyczynowych lub sportów, w których ciało odgrywa szczególną rolę, również predysponują do rozwoju zaburzeń odżywiania.
• Rodzina. Kontekst rodzinny odgrywa decydującą rolę zarówno w rozwoju zaburzeń odżywiania się, jak i w ich utrzymaniu. W nieustrukturyzowanych, konfliktowych, niespójnych, nadopiekuńczych, sztywnych rodzinach, z historią zaburzeń odżywiania lub innych patologii psychicznych, ten rodzaj zaburzenia pojawia się częściej.
• Środowiskowe i społeczno-kulturowe. Życie w społeczeństwie zachodnim samo w sobie jest czynnikiem ryzyka. Presja wywierana przez media i media społecznościowe, o których będziemy mówić poniżej, sprzyja pojawianiu się zaburzeń odżywiania.

Ponadto należy wziąć pod uwagę, że stresujące wydarzenie życiowe zwiększy ryzyko wystąpienia zaburzeń odżywiania. Stres, zwłaszcza gdy jest długotrwały i staje się przewlekły, sam w sobie jest kluczowym czynnikiem wpływającym na pojawienie się każdego rodzaju zaburzenia odżywiania, a także wielu innych zaburzeń psychicznych.

Wpływ mediów społecznościowych na zaburzenia odżywiania

Jak wspomnieliśmy wcześniej, media społecznościowe mogą zachęcać osobę do rozwoju zaburzenia zachowania związanego z jedzeniem.

Przeprowadzono wiele badań na ten temat. W tym przeprowadzonym przez Saunders i Eaton 637 młodych kobiet, u których nigdy nie zdiagnozowano zaburzeń odżywiania, otrzymało kwestionariusze do wypełnienia. Naukowcy doszli do wniosku, że istnieje istotny związek między korzystaniem z mediów społecznościowych a analizą wyglądu ciała, porównaniami społecznymi i niezadowoleniem z ciała.

W innym badaniu przeprowadzonym przez Wilkischa i in. odkryto, że nastolatki korzystające z Facebooka lub Instagrama znacznie częściej pomijały posiłki i angażowały się w rygorystyczną aktywność fizyczną w porównaniu z innymi osobami, które nie korzystały z tych platform. Inne podobne badania również potwierdziły niezadowolenie z wizerunku ciała u osób, które korzystały z mediów społecznościowych.

Kanony piękna, które my (zwłaszcza dziewczęta i nastolatki) uwewnętrzniamy, są wzmacniane przez media społecznościowe. Z reguły ci, którzy publikują posty i zdjęcia zgodne z aktualnymi trendami piękna, otrzymują znacznie lepszy odbiór niż ci, którzy tego nie robią. Ponadto publikowanie osobistych treści w mediach społecznościowych naraża młode kobiety na ocenę, na którą często nie są przygotowane.

Kolejny negatywny czynnik dotyczy czasu ekspozycji. García Puertas przeprowadził badanie, w którym doszedł do wniosku, że spędzanie większej ilości czasu w mediach społecznościowych wiąże się z wyższym prawdopodobieństwem pojawienia się zaburzeń odżywiania, a także niezdrowej samooceny, lęku i depresji. Ponadto, jeśli czas spędzony w mediach społecznościowych spędza się na śledzeniu kont na temat zdrowia i kondycji, negatywny efekt jest potęgowany.

Końcowe przemyślenia na temat zaburzeń odżywiania i mediów społecznościowych

Jak wynika z powyżej wspomnianych badań, media społecznościowe mogą zwiększać ryzyko wystąpienia zaburzeń odżywiania. Nie oznacza to jednak, że wszystkie nastolatki, które ich używają, są zagrożone rozwojem tych zaburzeń.

Każdy jest inny i nie wszyscy reagujemy w ten sam sposób na te same bodźce. Neutralny bodziec dla jednej osoby może być naprawdę obciążającym czynnikiem dla innej. Dlatego osobiste okoliczności każdej osoby, w połączeniu z wymienionymi już czynnikami, w dużej mierze determinują stopień ryzyka.

Media społecznościowe istnieją od stosunkowo niedawna. W związku z tym nie ma długoterminowych badań dotyczących tego, jak mogą na nas wpływać. Jest to aspekt, który będziemy mogli przeanalizować później. Istnieją rozstrzygające badania dotyczące tego, jak media społecznościowe wpływają na nas w perspektywie krótko- i średnioterminowej. Biorąc pod uwagę złożoność życia w XXI wieku, warto o tym wiedzieć, abyśmy mogli działać prewencyjnie.

W wielu przypadkach bez wątpienia ograniczenie korzystania z mediów społecznościowych jest właściwym działaniem. Musimy jednak zrozumieć, że media społecznościowe to tylko jeden czynnik – ale nie jedyny. Najlepszą metodą profilaktyki jest obecność w życiu naszej młodzieży. To osoby najbardziej narażone na zaburzenia odżywiania.

Dobra komunikacja w rodzinie i obserwowanie zmian w zachowaniu może również dać nam wiele wskazówek na ten temat. Koniec końców, wpływ mediów społecznościowych na zaburzenia odżywiania to ważna kwestia.