Wieczorne zaniki pamięci u starszych osób

Czy wiesz, czym są wieczorne zaniki pamięci? Czy spotkałeś się już kiedykolwiek z tym terminem. Zapewne nie. W takim razie dziś podamy Ci pomocną dłoń i zaprezentujemy garść podstawowych informacji na ten temat.

W miarę starzenia się ludzie zaczynają dostrzegać zmiany w prawie wszystkich swoich nawykach. Niektórzy nawet w wielu wypadkach twierdzą, że ludzie w miarę starzenia się stają się coraz bardziej drobiazgowi, wręcz maniakalni, gdy chodzi o takie rzeczy, jak jedzenie, sprzątanie, sen i tak dalej.

Ale dlaczego tak się dzieje? W naszym dzisiejszym artykule skupimy się na zmianach zachodzących w strukturze snu u osób starszych. Jednym z kluczowych elementów tego zagadnienia są wieczorne zaniki pamięci u osób starszych wiekiem.

A to oznacza, że musimy w tym momencie pamiętać również o zachowaniach i procesach, które uaktywniają przy zanikaniu światła dziennego. Zjawisko to w języku polskim nie doczekało się jeszcze własnej nazwy.

Jak na razie określane jest w literaturze fachowej jako zespół wieczorny, zmierzchowy, syndrom zachodu słońca lub najczęściej jako „sundowning”, czyli termin zapożyczony bezpośrednio z języka angielskiego.

Czym w ogóle są wieczorne zaniki pamięci?

Możemy zdefiniować wieczorne zaniki pamięci jako pewnego rodzaju stan dezorientacji, który pojawia się późnym popołudniem i trwa aż do godzin nocnych. Może wpływać na każdą osobę, a szczególnie na tych, którzy są już w podeszłym wieku. Jednak wieczorne zaniki pamięci najczęściej występują w sposób szczególnie widoczny u osób z demencją.

Należy wspomnieć jednocześnie o tym, że chociaż ta sytuacja może się zdarzyć każdemu z nas, to jednak dotyczy ona tylko od 10 do 25% pacjentów (według Barnetta Lesty i Petera Petocza, z 2004 r.). Na podstawie prac dr. Gonzáleza i Sardinii (z 2015 r.) badacz James Dewing uznał, że ten zespół jest bardzo trudny do prawidłowego zdefiniowania i zdiagnozowania.

Niemniej jednak potwierdził on również, że zespół wieczornych zaników pamięci obejmuje okresy ekstremalnego pobudzenia i dezorientacji w późnych godzinach popołudniowych lub wczesnych godzinach wieczornych, które prowadzą do podwyższonej drażliwości. Pacjent doświadcza również wtedy istotnych zmian behawioralnych.

W naszym dzisiejszym artykule wyjaśnimy Ci zatem nieco bliżej, na czym dokładnie polega zespół sundowningu, czyli wieczorne zaniki pamięci u osób starszych wiekiem. Zapraszamy do lektury!

Jak wieczorne zaniki pamięci wpływają na osoby z demencją?

Zdaniem Carmen Echáverri i Marceli Garci Erro w publikacji zatytułowanej „Zaburzenia snu u osób starszych z demencją” (oryg. Trastornos del sueño en el anciano y en las demencias – z 2007 r.) wieczorne zaniki pamięci stanowią jedno z najczęstszych zjawisk występujących w geriatrii. Jak już wspomnieliśmy powyżej, nie ma jednak konkretnej definicji tego zespołu.

Możemy jednak nazwać go niekorzystnym epizodem psychologiczno-behawioralnym. Wpływa on na niektórych pacjentów z chorobą Alzheimera w taki sposób, że stają się oni szczególnie niespokojni, agresywni i pobudzeni w ostatnich godzinach dnia.

Wieczorne zaniki pamięci zaostrzają poczucie dezorientacji wywołane chorobą Alzheimera, czyniąc tych pacjentów bardziej zauważalnymi. W rezultacie na powierzchnię wypływają liczne problemy behawioralne, emocjonalne i poznawcze związane z demencją.

Oznaki i objawy wskazujące na wieczorne zaniki pamięci

Jak stwierdzili naukowcy Irene González Giménez oraz Iván Cerdeña Macías w swojej pracy „Multisensoryczna stymulacja w zespole sundowningu” (oryg. Estimulación multisensorial en el síndrome crepuscular), przyczyną lub pochodzeniem tego problemu może być nieprawidłowe działanie rytmów okołodobowego snu spowodowane chorobą Alzheimera.

Inną z możliwych przyczyn wywołujących wieczorne zaniki pamięci może być zmiana w postrzeganiu światła związana ze starością.

Niektóre z ważniejszych przyczyn, które mogą wywoływać wieczorne zaniki pamięci, to między innymi izolacja społeczna i ciemność będąca wynikiem zachodu słońca. Inną może być na przykład polifarmacja, które to zjawisko Światowa Organizacja Zdrowia (oryg. World Health Organization – WHO) definiuje jako zażywanie trzech lub więcej leków jednocześnie.

I chociaż zespół wieczornych zaników pamięci nie mają jeszcze określonego obrazu klinicznego, niektóre objawy tego zespołu, według Giménez i Macíasa, to przede wszystkim:

• Zwiększone poczucie dezorientacji.
• Zmieszanie i splatanie.
• Nadpobudliwość.
• Agresywne zachowanie.
• Niepokój.

Inne objawy, które zdaniem Echáverri i Erro również się mogą jednocześnie manifestować w takim przypadku, są następujące:

• Monotonne monologi (mówienie do samego siebie), ożywione dyskusje, krzyki, przekleństwa i stłumiony głos.
• Apatia i depresja.
• Bóle głowy
• Zachowania patologiczne i wzrost aktywności nocnej, co w rezultacie prowadzi do wzmożonej bezsenności.
• Paranoiczne myślenie i krzyczenie bez powodu.

Jak sobie poradzić, jeśli cierpisz na wieczorne zaniki pamięci?

Oprócz samego tylko leczenia farmakologicznego ważne jest to, aby zawsze pamiętać o następujących zaleceniach lekarzy:

• Ustal dla siebie (lub ogólnie osoby chorującej na wieczorne zaniki pamięci) regularne nawyki życiowe.
• Wyklucz infekcję współistniejącą. Innymi słowy, upewnij się, że zespół zachodu słońca nie jest spowodowany innego rodzaju stanem chorobowym.
• Daj tej osobie proste czynności do wykonania w porze wieczornej.
• Unikaj drzemek w ciągu dnia.
• Zmniejsz poziom hałasu w swoim otoczeniu.
• Zapewnij sobie odpowiednie oświetlenie.
• Unikaj picia napojów zawierających kofeinę.
• Upewnij się, że nie zażywasz również leków, które mogą potęgować objawy tego zespołu.

Skoro więc omówiliśmy już całe zagadnienie, to tytułem podsumowania zaznaczymy jeszcze tylko, że musimy zawsze pamiętać o tym, że stosowanie terapii wielosensorycznej lub snoezelen może znacząco złagodzić negatywne objawy wywoływane przez wieczorne zaniki pamięci.

Podsumowując nasz dzisiejszy artykuł, zwróć też uwagę na to, że nie ma jeszcze zbyt wielu informacji na temat zespołu sundowningu. Konieczne jest zrozumienie czynników, które prowadzą do różnych zmian, aby odpowiednio postępować z osobą chorą. Tylko wtedy jakość życia pacjentów może znacznie się poprawić.