Umiejętności, które nabywamy przed narodzinami

Jak rozwija się płód w łonie matki? Jakie ograniczenia nakładają na niego rozwijające się zmysły? Kiedy zaczyna się uczyć? Odpowiadamy na te i inne ciekawe pytania dotyczące życia płodowego.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Cristina Roda Rivera.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Psychologowie i lekarze od dawna interesują się rodzajami umiejętności, które zdobywamy przed narodzinami. Badania specjalistów sprawiły, że od kilkudziesięciu lat to, co dzieje się w łonie matki podczas rozwoju płodu, przynajmniej częściowo przestało być tajemnicą. Oto niektóre z umiejętności, które nabywamy przed narodzinami.

Po urodzeniu wiele dzieci wykazuje zdolności, których nie można wytłumaczyć zwykłym naśladowaniem lub reakcją na pewne odruchy. Są to na przykład zachowania, które pokazują potrzebę uczuć i troski ze strony otoczenia.

Ponadto posiadają również szereg umiejętności uzyskiwania stymulacji bez narażania ich przetrwania, a także umiejętności obserwacji i uwagi. Dlatego możemy powiedzieć, że w czasie życia w łonie matki płód w pewien sposób się już uczy.

Ciąża: okres uczenia się i przywiązania emocjonalnego

Bicie serca matki i odgłosy pochodzące z jej jelit to pierwsze dźwięki, które słyszy dziecko. Jednak dziecko i matka są połączeni nie tylko poprzez zmysły.

Kiedy ciężarna kobieta śmieje się głośno lub wpada w złość, a jej naczynia krwionośne zwężają się, jej dziecko doświadcza podobnego zjawiska. To dlatego, że jest z nią połączone przez łożysko i pępowinę.

Dzięki fizycznej jedności matka wpływa w tym okresie na rozwój dziecka znacznie bardziej niż ojciec. To, jaki ma tryb życia, co je i jak się czuje, wpływa na dziecko, a zwłaszcza na rozwijający się mózg.

Im bardziej niedojrzały organizm, tym bardziej jest wrażliwy na wpływy zewnętrzne. To jak nauka języka. Im jesteś młodszy, tym szybciej się tego uczysz. Ponieważ płód jest tak chłonny w czasie ciąży, naukowcy mówią o procesie „programowania płodu”, hipotezie sformułowanej przez Barkera w 1980 roku.

Programowanie płodu

To programowanie składa się z procesu adaptacji. Hipoteza mówi, że niektóre czynniki środowiskowe i odżywianie zmieniają ścieżki rozwojowe w okresie wzrostu prenatalnego.

Podczas programowania płodu powstaje mózg, dostrajane są obwody kontroli hormonalnej, a odczytywanie genów jest dostosowywane w taki sposób, że pewne cechy charakteru są już obecne w trakcie narodzin. Może to wpływać na metabolizm poporodowy i podatność na niektóre choroby.

Zgodnie z tą hipotezą, to, czy dziecko jest spokojne lub aktywne, i czy pije dużo, czy mało płynów, zależy częściowo od czasu przebywania w łonie matki. Wiele położnych twierdzi, że stan dziecka w momencie narodzin przepowiada jego późniejszy charakter.

Jednak przed nami jeszcze długa droga, ponieważ mogą istnieć inne czynniki i aspekty wpływające na rozwój różnych chorób.

Umiejętności, które nabywamy przed narodzinami

Badania nad poznaniem noworodków to naprawdę nowy rozwój dziedziny nauki w porównaniu z długą historią badań nad zachowaniem niemowląt. Niemniej jednak ostatnie sześćdziesiąt lat dostarczyło wielu dowodów na zdolności posiadane przez dzieci.

Jest prawdopodobne, że chociaż ich zmysły nie są tak wyostrzone jak u dorosłych, noworodki mają pewne środki do tworzenia spójnej, ale niepełnej reprezentacji przedmiotów, zdarzeń i ludzi.

Noworodki mogą być obdarzone dużym zbiorem predyspozycji poznawczych, które umożliwiają im wyodrębnianie i reprezentowanie niezmienników w swoim środowisku. Ten status „kompetentnego dziecka” wynika w dużej mierze z rozwoju dwóch technik. Są to technika preferencyjnego spojrzenia i technika habituacji.

Jak więc mogą zachowywać się noworodki?

1. Zwracają uwagę na dźwięki swoich postaci przywiązania

Noworodki potrafią rozpoznać znajome głosy i melodie. Już pod koniec ciąży zwracają uwagę na dźwięki, które słyszą. Skąd to wiemy? Dzięki postępowi technik, takich jak USG.

W kilku badaniach naukowcy wykorzystali ultradźwięki, aby zobaczyć, jak dzieci na nie reagują. Kiedy niemowlęta słyszą głosy swoich rodziców, chwilowo „wyciszają się” i spowalniają ruchy ciała na kilka sekund (Voegtline i in. 2013; Marx i Nagy 2015).

2. Potrafią rozpoznać głosy swoich matek

W eksperymentach przeprowadzonych zaledwie 12 godzin po urodzeniu naukowcy zaprezentowali dzieciom nagrania tej samej opowieści. Jedno nagranie był opowiadane przez nieznajomego, a drugie przez matkę dziecka.

Każdemu dziecku dano smoczek do ssania. Jeśli dziecko chciało nadal słyszeć głos i dźwięk nagrania, po prostu musiało dalej ssać. Aby zatrzymać odtwarzanie, dzieci musiały wstrzymać ssanie na dwie sekundy lub dłużej.

Zgodnie z oczekiwaniami, dzieciom zajęło kilka minut, zanim zdały sobie z tego sprawę. Jednak kiedy już do tego doszło, dzieci wykazały wyraźną preferencję: spędzały więcej czasu na słuchaniu matki (DeCasper i Fifer 1980).

3. Potrafią rozpoznać melodie

W jednym z badań naukowcy poprosili kobiety w ciąży, aby kilka razy dziennie słuchały nagrań piosenki „Twinkle, Twinkle, Little Star”. Wkrótce po porodzie naukowcy zaśpiewali piosenkę dzieciom i zmierzyli aktywność elektryczną w mózgach noworodków.

Ponadto naukowcy ocenili grupę kontrolną. Były to noworodki, które nie przeszły prenatalnych sesji muzycznych. Wyniki pokazały, że dzieci słuchające w łonie „Twinkle Twinkle” wykazywały neuronalne oznaki zaznajomienia się z melodią. Niemowlęta w grupie kontrolnej nie wykazywały żadnych oznak rozpoznawania (Partanen i wsp. 2014).

Jest to zgodne z wcześniejszymi badaniami obserwacyjnymi wskazującymi, że niemowlęta potrafią rozpoznać piosenki tematyczne ulubionych programów telewizyjnych ich matek (Hepper 1991).

4. Mogą wybrać pojedyncze słowa ze strumienia mowy

W niedawnym badaniu z wykorzystaniem technologii obrazowania mózgu naukowcy odkryli, że trzydniowe niemowlęta były w stanie wybrać pojedyncze słowa z ciągłego strumienia mowy (Flo i wsp. 2019).

Jak to możliwe? Naukowcy wskazali dwie ścieżki jako prawdopodobne.

• Po pierwsze, noworodki prawdopodobnie polegają na prozodyczno-muzycznej naturze mowy. Czasami podkreślamy słowa ze zmianami wysokości tonu. Wydaje się, że dzieci używają tego jako wskazówki do wykrywania granic słów.
• Po drugie, że noworodki również wykrywają powiązania statystyczne. Śledzą wspólne wzorce w sposobie, w jaki język łączy dźwięki, tworząc słowa. Na przykład przy wystarczającej ilości danych dziecko słuchające angielskiego może zauważyć, że większość słów kończy się spółgłoskami.

Noworodki nie dają się ponieść językowi, ich mózgi po prostu próbują go zrozumieć. Robią też coś innego, co pomaga im się uczyć. Zwracają szczególną uwagę na powolny, powtarzalny, melodyjny rejestr głosu, którego używamy, kiedy do nich mówimy.

Eksperymenty wykazały, że dzieci są dostrojone do tego szczególnego sposobu, w jaki z nimi rozmawiamy. Jest ku temu dobry powód. Jest tak, ponieważ trudniej jest zrozumieć sens mowy, gdy jest ona szybka i monotonna.

Dlatego, gdy mówimy bardziej melodyjnie i zmieniamy ton, jesteśmy w stanie lepiej przyciągnąć uwagę noworodka.

5. Próbują rozszyfrować świat wizualny

Małe dzieci nie widzą zbyt dobrze. Ich wzrok jest niewyraźny i nie rozwinęły jeszcze dobrej percepcji głębi. Niemniej jednak noworodki są niezwykle zainteresowane bodźcami wizualnymi, szczególnie widokami sugerującymi ruch żywej istoty.

Na przykład uwaga, jaką noworodki zwracają na ruch zestawu kropek, będzie zależeć od wzoru, w jakim podąża ruch tych kropek. Jeśli każda kropka porusza się w przypadkowy sposób, maluchy będą mniej zainteresowane. Z drugiej strony, jeśli wszystkie poruszają się razem w tym samym kierunku (co naukowcy nazywają „biologicznym ruchem światła punktowego”), noworodki to zauważą (Bidet-Ildei i in. 2014).