Uchronia - utwór literacki, który zmienia przeszłość

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Roberto Muelas Lobato.

Ostatnia aktualizacja: 07 października, 2022

Czy wiesz, co to jest uchronia ? A wyobrażasz sobie czasem, co by było, gdyby przeszłość dało się zmienić? Oto jeden z możliwych scenariuszy.

“W 1933, prezydent USA, Teodor Roosevelt zginał w zamachu i kraj nigdy nie podniósł się z Wielkiego Kryzysu. Stany Zjednoczone zaczęły prowadzić politykę izolacji i nie włączyły się do II wojny światowej. Nie musząc stawiać im czoła, nazistowskie Niemcy i Japonia wygrały wojnę i podzieliły między siebie planetę”. To słowa opisujące alternatywną wersję fragmentu historii. Taki utwór literacki to właśnie uchronia.

Uchronia to gatunek literacki podobny do utopii, czy dystopii. Utopia ukazuje obraz idealnej przyszłości, a dystopia jej przeciwieństwo, natomiast uchronia zmienia przeszłość. Autor uchronii wybiera jakiś moment z przeszłości i zmienia go, przez co późniejsza historia toczy się całkiem innym torem niż ten, który znamy. Przykładem tego gatunku jest powieść “Człowiek z Wysokiego Zamku”, autorstwa Philipa K. Dicka, na podstawie której powstał serial pod tym samym tytułem.

Uchronia II wojny światowej

Według uchronii Philipa K. Dicka nazistowskie Niemcy i Japonia dzielą świat między sobą. Ale poza tym, wewnątrz powieści pojawia się jeszcze jedna uchronia, której autorem jest jeden z bohaterów “Człowieka z Wysokiego Zamku“, Hawthorn Abdensen. Pisze on książkę pod tytułem “Utyje szarańcza”, w której kreuje własną przeszłość. W tej wersji Roosevelt uchodzi z życiem z zamachu, ale nie zostaje ponownie prezydentem. Z kolei Anglia podczas II wojny światowej walczy u boku Włoch, które zrywają sojusz z Niemcami.

Po wojnie, Anglia pod wodzą Winstona Churchilla przebudowuje swoje imperium. W tym momencie napięcie pomiędzy Stanami i Anglią zaczyna wzrastać – podobnie, jak podczas Zimnej Wojny. Anglia w końcu pokonuje USA na polu ekonomicznym i zyskuje pozycję światowej potęgi.

Uchronia i jej zalety

Literacka uchronia to nie tylko kreatywne narzędzie, które zmienia przeszłość. Pobudza ona również naszą wyobraźnię i pomaga przewidywać przyszłe zdarzenia. Wyobrażanie sobie alternatywnych scenariuszy pomaga stymulować myślenie lateralne. Z kolei tymczasowe odcięcie się od rzeczywistości pomaga w odnajdywaniu nowych ścieżek do rozwiązania problemu.

Przeszłość prezentowana w uchronii nie jest podporządkowana tylko i wyłącznie fantazji autora. Zachowanie logicznych powiązań również jest tutaj ważne. Nie wystarczy przecież zmienić jedno wydarzenie z przeszłości, żeby stworzyć nową historię. Dlatego też autor tego typu opowieści musi skonstruować cały szereg wydarzeń i opisać mnóstwo szczegółów. Tylko wtedy będzie mógł wykreować wielopoziomową historię, która będzie miała sens i która pomoże czytelnikowi lepiej zrozumieć przeszłość.

Jeżeli czytając uchroniczną opowieść zrozumiemy, że Stany Zjednoczone włączyły się do II wojny światowej za sprawą decyzji Roosevelta, z pewnością będziemy się spodziewać, że w przypadku jego śmierci Stany nie podejmą się zbrojnej interwencji w tym czasie.

Co więcej, jeżeli właśnie ta interwencja w rzeczywistości pomogła Stanom uzyskać status światowej potęgi, to ich wstrzymanie się od udziału w wojnie powinno zaowocować uzyskaniem władzy przez inne państwo. W związku z tym przeszłość opisywana w alternatywnych scenariuszach musi uwzględniać wszystkie przyczyny i skutki, a następnie układać je w logiczną całość.

Uchronia – nowe spojrzenie na przeszłość

Jak widzimy, literacka uchronia to doskonała okazja do stymulacji wyobraźni. Analizowanie przeszłości z nowego, nawet nierealnego punktu widzenia pomaga lepiej zrozumieć wydarzenia, które rzeczywiście miały miejsce. Co więcej, dzięki takiemu ćwiczeniu zaczynamy sobie uświadamiać, jak ogromny wpływ na historię ludzkości mogą mieć pozornie nieistotne wydarzenia. Nazywa się to efektem motyla, który mówi o tym, że “coś tak niewielkiego, jak trzepot skrzydeł motyla może wywołać tajfun na drugim końcu świata”.

Tworzenie różnych uchronii dotyczących tego samego wydarzenia może pomóc zrozumieć, że przypadki odgrywają bardzo ważną rolę w historii świata. Przyszłość nie zawsze leży w naszych rękach. Nie jesteśmy w stanie całkowicie jej ujarzmić, ale możemy do pewnego stopnia ją kształtować własną wolą. Jeśli zrozumiemy, jakie przyczyny stoją za określonymi wydarzeniami, możemy spróbować je wywołać, aby przyniosły oczekiwane przez nas rezultaty.

Podsumowując, literacka uchronia to zrekonstruowana przeszłość, która nigdy nie miała miejsca, ale mogłaby się potoczyć torami opisanymi przez autora. Te alternatywne opisy przeszłości są próbą znalezienia odpowiedzi na pytanie “Co by było, gdyby…” To samo pytanie przynosi mnóstwo fascynujących odpowiedzi jeśli zadamy je w odniesieniu do naszego własnego życia. Dzięki temu ćwiczeniu zaczynamy lepiej rozumieć swoją przeszłość i skuteczniej przewidywać to, co czeka nas w przyszłości.