Syndrom zbawiciela w związku: chęć przekształcenia żaby w księcia

Dlaczego chcemy zmieniać innych? W jakim stopniu możemy to zrobić? Jakie mogą być tego konsekwencje? Odpowiadamy.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Maria Fernanda Ramos Roa.

Ostatnia aktualizacja: 11 lutego, 2023

Istnieją czynniki, takie jak komunikacja, przejrzystość, elastyczność i odpowiedzialność emocjonalna, które mogą mieć pozytywny wpływ na Ciebie jako jednostkę i na Twój związek. Jednak zaczynając od tego, że z indywidualnej inicjatywy trudno kierować ewolucją relacji, sprawa ta jest nieco bardziej skomplikowana i może spowodować, że u jednej ze stron pojawi się trudny do wytrzymania syndrom zbawiciela. Dlaczego miałabyś oczekiwać, że Twój partner się zmieni, jeśli jest zadowolony z tego, jaki jest?

Chęć ulepszenia partnera

Słowo ulepszanie sugeruje proces. Ale czy powinnaś próbować zmienić swojego partnera? Czy masz prawo chcieć go zmienić? Skąd bierze się w ludziach chęć zmiany swoich “drugich połówek”?

Aby odpowiedzieć na te pytania, zacznijmy od zastanowienia się nad genezą chęci zmiany partnera. Kobiety jako główni opiekunowie dzieci wykazują tendencję do zachowań bardziej macierzyńskich. Są to na przykład troska, przywiązanie i dbanie o drugą osobę. Czasami nawet przedkładają potrzeby partnera nad własne.

Bardzo łatwo jest nam sobie wyobrazić związek, w którym kobieta zajmuje miejsce partnerki, a jednocześnie na poziomie nieświadomości pełni rolę matki. Może to jednak generować dyskomfort u partnera. Przecież nie szuka on kolejnej matki, ale partnerki, kogoś równego sobie. W ten sam sposób kobieta na ogół nie szuka dziecka w osobie swojego partnera.

Z drugiej strony są ludzie, którzy nieświadomie domagają się tej opieki, generując dynamikę, która na dłuższą metę powoduje duże zużycie “usługodawcy”.

Biorąc pod uwagę te bardziej kobiece cechy, nie możemy zignorować faktu, że chęć kobiety do zmiany partnera może wiązać się z rolą opieki nad „bezradnym” mężczyzną i chęcią kierowania nim.

Syndrom zbawiciela: kiedy chcesz zmienić swojego partnera

To delikatny teren relacji. Myślenie, że wiesz, co jest lepsze dla Twojego partnera, oznacza, że zajmujesz pozycję wyższości, niemal wszechwiedzy. Zidentyfikowałaś u partnera pewne zachowania autodestrukcyjne i chcesz je wyeliminować. Padłaś tym samym ofiarą syndromu zbawiciela. Wiąże się to z chęcią ocalenia innej osoby, nawet jeśli ta osoba może nie chcieć być zbawiona.

Jak opisuje Fedida w słowniku psychoanalizy, wszechwiedza jest pojęciem odnoszącym się do nieświadomego przekonania z dzieciństwa, w którym przecenia się siłę swoich myśli, pragnień i działań (1979). Innymi słowy, wierzymy, że mamy zdolność kontrolowania lub modyfikowania zachowań innych w oparciu o własne pragnienia. Zmiany, które wydają się tak odpowiednie i zmieniłyby Twoją żabę w księcia, rodzą się więc z Twoich własnych marzeń.

Ale czy sama jesteś księżniczką? Nie. Przestań więc stawiać partnerowi wymagania. Oczywiście, gdyby uprawiał sport każdego ranka, tak, jak byś tego chciała, w jego organizmie tworzyłaby się serotonina i miałby on bardziej produktywny dzień. Ale co, jeśli Twój partner potrzebuje tej dodatkowej godziny snu? Nie jest wyidealizowaną wersją siebie, którą wymyśliłaś w swojej głowie – i nigdy nią nie będzie.

Czy bycie w związku Cię zmienia?

Oczywiście Twój partner będzie musiał dokonać zmian, aby dostosować się do wspólnego życia, którego pragniecie. Ty też będziesz musiała się zmienić. To nic złego. W końcu każdy dostosowuje swoje zachowanie do określonego kontekstu, a para też jest kontekstem.

Jak skomentowali Bautista, Castillo i Torres w 2022 roku, bycie w związku ma wpływ na samoocenę: „Pozytywne lub negatywne gesty w związku wpływają na wartość, jaką dana osoba sobie przypisuje”.

Czasami widzimy drugą osobę w nas samych. Dlatego w parze traci się coś z siebie, ze swojej indywidualności (Bautista, Castillo i Torres, 2022). Dzieje się tak we wszystkich związkach, niezależnie od tego, czy są to relacje romantyczne, czy przyjaźnie. Nie jesteś taka sama w związku z drugą osobą, jak wtedy, gdy byłaś singielką. Jednak wiara w to, że można zmienić partnera, to inna sprawa.

Nie możesz próbować go zmienić

Idealną sytuacją jest, jeśli Twój związek działa, ponieważ udaje Wam się osiągnąć porozumienie między Wami. Jeśli nie jesteście w stanie tego osiągnąć, musisz zaakceptować te aspekty, które kochasz  w swoim partnerze, wraz z tymi, których tak bardzo nie lubisz.

Jeśli nie potrafisz tolerować tego, jaki jest, masz możliwość odejścia, zanim zaryzykujesz, że włożysz wszystkie swoje wysiłki, próbując zmienić go w osobę, której pragniesz. Nie masz takiej mocy ani prawa, aby to zrobić.

Chociaż Freud twierdził, że pacjenci są leczeni przez miłość, dzieje się to w określonym kontekście, na który dana osoba dobrowolnie się zgadza. Ponadto odnosi się do miłości przeniesienia.

Miłość partnera niekoniecznie Cię wzmacnia. Czasami może nawet działać jako środek erozyjny, który rani Twoją emocjonalną skórę, generuje ból lub ponownie otwiera stare rany, odsłaniając Twoje najbardziej wrażliwe części (mechanizmy obronne, urazy).

Nie da się tak po prostu zamienić żaby w księcia, który będzie dostosowany do Twoich potrzeb. Musisz odłożyć na bok syndrom zbawiciela. Nie będziesz go potrzebować w najbliższym czasie. Zastąp go szacunkiem dla autonomii partnera.