Rodzice, którzy stosują gaslighting wobec dzieci

Obarczanie poczuciem winy, krytykowanie, izolowanie...Wiele rodziców stosuje gaslighting wobec dzieci, które zdają sobie z tego sprawę dopiero później.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 26 marca, 2022

Obarczanie poczuciem winy, krytykowanie, izolowanie…Wiele rodziców stosuje gaslighting wobec dzieci, które zdają sobie z tego sprawę dopiero później.

Istnieje pewien rodzaj nadużycia psychicznego kojarzony głównie ze związkami romantycznymi. Mowa o wmawianiu drugiej osobie, że jej uczucia i przekonania są fałszywe i nie mają racji bytu. Technika ta nosi nazwę gaslighting i bywa stosowana też przez rodziców w stosunku do dzieci.

Termin gaslighting nawiązuje do celowego manipulowania ofiarą i kwestionowania jej doświadczenia. Stopniowo dochodzi do osłabienia jej poczucia tożsamości i jej całkowitego złamania. To konsekwencja działań podejmowanych przez agresora, który stara się kontrolować ofiarę i projektuje na nią swoje frustracje.

Dynamika ta zwykle kojarzona jest ze związkami romantycznymi, ale możliwe są także inne scenariusze. Wiele dorosłych osób zdaje sobie w pewny momencie sprawę z tego, że znają ten mechanizm z dzieciństwa. Może do niego bowiem dochodzić także w rodzinie.

Doświadczenie gaslightingu w dzieciństwie ma bardzo szkodliwy wpływ na człowieka. Dziecko nie rozumie przecież, że się nim manipuluje lub że miłość rodziców jest warunkowa. Przeanalizujmy to.

Rodzice stosujący gaslighting: charakterystyka i konsekwencje

Psychiatra Irvin Yalom wyjaśnia w swojej książce Love’s Executioner & Other Takes of Psychotherapy na czym polega stosowanie gaslightingu przez rodziców. Miał on pacjentkę, która uczęszczała na terapię w związku z żałobą po utracie córki przed dziesięcioma laty. Na jaw wyszły jednak szokujące fakty.

Kobieta ta wylewała swoją złość i frustrację na młodszego syna, obwiniała go i sugerowała mu, że to on powinien był umrzeć, a nie jego siostra. Ciągnęła za sobą nieprzepracowaną traumę, która odbijała się na jej drugim dziecku.

Co więcej, nie tylko psychologowie zajmują się tym zjawiskiem od lat. Badania takie jak to przeprowadzone przez doktor Paige Sweet z Harvardu ukazują ten problem w ujęciu socjologicznym. W tym podejściu gaslighting jawi się jako efekt dysonansu na poziomie władzy.

 Należeć do niego mogą nierówności na tle płciowym, społecznym lub charakter więzów rodzinnych.

Jacy są rodzice stosujący gaslighting?

Przerzucanie winy na dziecko to główny instrument stosowany przez rodziców przejawiających skłonność do takiego zachowania. Do tego dochodzi potrzeba kontroli. Oto typowe dla tego zjawiska zachowania:

• Rodzice angażują dzieci w sytuacje, w których nie ponoszą one żadnej odpowiedzialności. Obciążają na przykład dziecko winą za problemy w małżeństwie.
• Czasami rodzic faworyzuje jedno dziecko i sprawia, że drugie czuje się tak, jakby nie zasługiwało na miłość, bo nie zachowuje się dość dobrze.
• Kłamstwa także służą obniżaniu poczucia własnej wartości dziecka. Na przykład: “miałam zły dzień w pracy, bo mnie rano zdenerwowałeś”.
• Lekceważenie i umniejszanie talentów i zdolności dziecka.
• Pasje i zainteresowania dziecka są krytykowane.
• Dochodzi do izolacji dziecka od innych. Celem jest ograniczanie wolności i ciągłe kontrolowanie.

Rodzice stosujący gaslighting: konsekwencje nadużyć emocjonalnych

Jak już wspominaliśmy, wiele osób wchodzi w dorosłość bez świadomości faktu, że doświadczały nadużyć psychicznych. Zwykle same stosują potem schematy, jakie znają z dzieciństwa.

• Typową konsekwencją jest brak zaufania do własnych przekonań. To efekt wmawiania im, że ich myśli, uczucia i opinie są mało wartościowe. Trudno im zatem podejmować decyzje.
• Efektem gaslightingu w dzieciństwie jest niepewność i brak zaufania do samego siebie w dorosłym życiu.
• Niska samoocena i problemy tożsamościowe.
• Odsuwanie swoich potrzeb na drugi plan.
• Zamykanie się w sobie i zaniedbywanie swoich emocji. Prowadzi to do objawów psychosomatycznych.

Jak wrócić do normalności po doświadczeniu gaslightingu?

Rodzice stosujący gaslighting zachowują się podobnie jak osoby w toksycznych związkach. Mało kto po takim doświadczeniu wychodzi w nienaruszonym stanie psychicznym. Niektórzy kanalizują ból psychiczny w dystrakcjach takich jak praca, sport czy hobby.

Jednak rany dalej ropieją i przekształcają się w zespół stresu pourazowego. Ważne jest dostrzeżenie swoich przeżyć i zrozumienie, że miały one charakter maltretowania. Dlatego też warto zgłosić się po pomoc do specjalisty.

Konieczne jest wejście na drogę do uzdrowienia i odzyskania równowagi w celu odbudowania poczucia własnej wartości i tożsamości. Warto także pozbyć się poczucia winy, jakim było się obarczanym przez lata. Uwolnienie się od manipulacji i konsekwencji długotrwałego poniżania trwa nawet latami.

Jednak kluczowe jest przeciwstawianie się temu traumatycznemu doświadczeniu i ruch w stronę regeneracji.