Psychologia sztuki: koncepcja i jej charakterystyka

Psychologia sztuki to dziedzina psychologii składająca się z analizy kreacji i działalności artystycznej z psychologicznego punktu widzenia. Cele, jakimi kieruje się psychologia sztuki są podobne do tych zakładanych przez inne gałęzie tej nauki. Należy do nich badanie podstawowych procesów takich jak percepcja, pamięć i emocje oraz funkcji myślenia i języka.

Cel tej dyscypliny nie jest jednak jedynie praktyczny, ale też teoretyczny. Dziedzina ta zajmuje się tworzeniem teorii na temat działalności kreatywnej i percepcyjnej. Nie porzuca przy tym podstawowych koncepcji i zasad psychologii naukowej.

Psychologia sztuki a inne dyscypliny

Psychologia sztuki nie wydziela własnych pól, ale zajmuje się tymi samymi, co klasyczna psychologia, ze względu na związek tych dwóch. Podobnie jak psychobiologia, psychologia ewolucyjna, psychopatologia czy badania nad osobowością. Zadanie tej dyscypliny cechuje się dużą złożonością.

Z drugiej strony, psychologia sztuki to dla wielu krajów całkiem nowe pole. Istnieje wiele powiązań między dyscyplinami w pracach opublikowanych po angielsku, po polsku jest ich jednak o wiele mniej.

Psychologia sztuki pozostaje w relacji z filozofią, korzystając z podstaw rozumienia zjawisk estetycznych. Nie bez znaczenia jest także wkład historii sztuki. Zależność obu dyscyplin pozwala na analizę prac z psychologicznej perspektywy.

Trajektoria psychologii sztuki

Wielu psychoterapeutów interesuje się badaniem i wypróbowywaniem leczniczych właściwości sztuki, zarówno na poziomie indywidualnym, jak i grupowym. Ten typ badań nad połączeniem elementu psychologicznego i artystycznego nazywany jest arteterapią. 

Terapia sztuką pojawiła się parę dekad temu w programach rehabilitacyjnych i wykorzystuje techniki takie jak pisanie, muzyka, malarstwo itp. Wprowadzenie jej do medycyny to jednak trudna i długa droga.

Na popularności zyskuje jednak psychologia sztuki oparta na rozwoju kreatywności i redukcji stresu oraz niepokoju poprzez klasyczne techniki artystyczne (malarstwo, rzeźba, inne sztuki plastyczne).

Psychologowie specjalizujący się w obszarze sztuk plastycznych mogą korzystać z kreatywności jako środka terapeutycznego, rozwiązując za jego pomocą kwestie związane z psychiką, subiektywnością, kulturą i społeczeństwem.

Wkład w tę dyscyplinę jest zróżnicowany. Gestal, Gustaw Fechner, Zygmunt Freud, Vygotski i Garnder to główni autorzy tego nurtu.

Dla Vygotskiego najwyższym stopniem cywilizacyjnym jest ekspresja za pomocą sztuki i kultury oraz praca na rzecz ewolucji socjohistorycznej. Jego doktorat na temat psychologii sztuki wyróżnił się apelem do “nieświadomego” w celu zdefiniowania esencji sztuki.

Vygotski był jednak świadom, że sztuka nie stanowi potrzeby podstawowej ani fizjologicznej, co stwierdził już Abraham Maslow. Co więcej, nieuświadomiony aspekt sztuki nie jest porównywalny z onirycznymi procesami, a raczej odnosi się do faktu, że sztuka dociera do wnętrza człowieka. 

Zalety psychologii sztuki

Jak niedawno odkryto, malowanie powoduje uwalnianie dopaminy, hormonu pobudzającego ośrodek nagrody, oraz endorfin, czyli hormonów szczęścia, które produkowane są także podczas wysiłku fizycznego.

Co więcej, ukończenie dzieła sztuki daje uczucie szczęścia podobne do tego pojawiającego się po narodzinach dziecka. Wiąże się to z produkcją oksytocyny.

Oto niektóre z głównych korzyści:

• Rozwój kompetencji społecznych.
• Redukcja stresu i niepokoju.
• Dobre samopoczucie psychiczne.
• Kontrola zachowania.
• Praca nad podświadomością jako metoda poznania.

Chociaż psychologia sztuki to dyscyplina stosunkowo młoda, jej początków należy upatrywać w teorii Vygotskiego. Ten uważa ją za metodę poznania samego siebie i pracy nad podświadomością. W wielu dziedzinach psychologii uważa się ją za nieodzowny element pracy.

W ewaluacji psychologicznej, na przykład, odpowiada się na konkretne zainteresowania oceniającego, podczas gdy na warsztatach arteterapii pracuje się na zasadzie wolności i poznania samego siebie.

Zrozumienie psychologii sztuki otwiera nam drzwi do wspaniałego świata ekspresji i niezależności manifestacji artystycznej w malarstwie, literaturze itp. Cytując Pessoę: “sztuka uwalnia nas od nędzy istnienia”.