Psychologia nienawiści
Nasza zdolność komunikacyjna i środki, dzięki którym możemy przechowywać wiedzę, pozwalają nam, jako ludziom, być świadomym wielu emocji i uczuć, które wpływają na nasze interakcje społeczne. Na szczęście większość z nich jest pozytywna. Umoralniają one innych i nadają wartość i wagę tym, którzy pozwalają się im pochłonąć. Miłość jest dobrym przykładem. Dzisiaj jednak skupimy się na przeciwstawnej emocji i porozmawiamy o tym, czym jest nienawiść.
Miłość jest istotnym elementem nie tylko w badaniach relacji międzyludzkich, ale także w branży konsumenckiej. Co jednak jest po drugiej stronie medalu? Nienawiść. Jakie miejsce zajmuje ona w badaniu ludzkiej egzystencji?
Na temat miłości powstało wiele dzieł literatury. Jest mnóstwo powieści, filmów i opowiadań, a także badań naukowych i filozoficznych dotyczących tej emocji. Ale co z nienawiścią? Na czym bazujemy, aby zrozumieć jej psychologię?
Nienawiść
Istnieje wiele definicji i koncepcji nienawiści. Dlatego też nie ma dokładnej i konkretnej konceptualizacji tej emocji. Rozpatrywano ją na wiele sposobów: jako postawę emocjonalną, normatywny osąd, uczucie, motywację, uogólniona ocenę… lista jest długa.
Jednak pomimo rozbieżności pojęciowych jest jeden składnik nienawiści, który został dostrzeżony we wszystkich z nich: chęć wyrządzenia krzywdy. To pragnienie może być środkiem do celu lub celem samym w sobie. Jednostka może chcieć skrzywdzić drugiego, aby przywrócić ustalony porządek, wywyższyć się, zyskać przyjemność, umocnić swoją autonomię lub zapobiec porzuceniu. We wszystkich tych przypadkach, niezależnie od intencji, celem jest wyrządzenie krzywdy.
Na poziomie interpersonalnym twierdzono, że nienawiść spełnia różne funkcje. Może to być na przykład samonaprawa, zemsta, komunikowanie stanu emocjonalnego lub przywracanie autonomii. Na poziomie międzygrupowym uznano to za funkcjonalny środek zachowań politycznych, takich jak przynależność i spójność w grupie.
Nienawiść, rozumiana jako uczucie krótko- lub długoterminowe, jest zmieniana i wzmacniana przez inne emocje, takie jak zemsta, gniew i pogarda. W złożoność, przewlekłość i stabilność tego uczucia ingerują różne czynniki, zwłaszcza motywacyjne.
Na nienawiść wpływa zatem motywacja, która wzmaga podstawowe tendencje do działania. Roseman (2008) zasugerował, że tendencje te są nieodłączną częścią doświadczenia emocjonalnego. Nazwał je „emocjonalnymi” składnikami systemu emocjonalnego.
Nienawiść i inne emocje
Chociaż na nienawiść wpływają inne emocje, takie jak gniew, niechęć i pogarda, nie należy jej z nimi utożsamiać. Badania twierdzą, że jest silniejsza niż te trzy moralne emocje i że jest bliższa obrzydzeniu i pogardzie niż gniewowi i odrazie.
Więc chociaż zdrowy rozsądek sugeruje, że nienawiść jest bliższa złości, badania mówią nam inaczej. Trudno się temu dziwić, bo, jak to często bywa, zdrowy rozsądek wcale nie jest zbyt powszechny.
Różnice między nienawiścią a gniewem
Nienawiść i złość można wyróżnić z trzech perspektyw: oceny, tendencji do działania i celów motywacyjnych.
Jeśli chodzi o ocenę, nienawiść różni się od gniewu. Gniew jest postrzegany jako zachowanie, na które można wpływać i które można zmienić. Z drugiej strony, w przypadku nienawiści, jest ona postrzegana jako stała i niezdolna do zmiany swoich negatywnych cech. Co więcej, w nienawiści oceny są skierowane na samą osobę, a nie na jej działania, jak w przypadku gniewu.
W odniesieniu do tendencji do działania i celów motywacyjnych, nienawiść różni się od gniewu tym, że ma na celu skrzywdzenie, upokorzenie lub zniszczenie (zabicie) drugiej osoby, podczas gdy gniew ma na celu wpłynięcie na zachowanie drugiej osoby. Chociaż oba mają pewne podobieństwa, ich cele emocjonalne są zupełnie inne.
Korelat neuronowy
Jedno z badań wykazało, że widzenie znienawidzonej twarzy zwiększa aktywność w przyśrodkowym zakręcie czołowym, prawej skorupie, korze przedruchowej, płacie czołowym i przyśrodkowej wyspie.
Naukowcy w tym badaniu odkryli również trzy obszary, w których aktywacja korelowała liniowo z poziomem nienawiści: prawą wyspę, prawą korę przedruchową i prawy przedni zakręt przyśrodkowy.
Badania wykazały, że w mózgu występuje unikalny wzorzec aktywności, gdy dana osoba odczuwa nienawiść. Chociaż ten wzorzec różni się od wzorca skorelowanego z romantyczną miłością, te dwie emocje mają wspólne dwa obszary: skorupę i wyspę.
Teoria trójkąta
Podobnie jak w teoretycznym modelu trójkątnej teorii miłości Sternberga, nienawiść również ma strukturę trójkątną. Trzy składniki struktury Sternberga to intymność, pasja i zaangażowanie. W przypadku nienawiści przedstawia się je w wersji negatywnej.
Intymność
Pierwszym elementem jest zaprzeczenie intymności. Podczas zakochania intymność oznacza bliskość emocjonalną, w przypadku nienawiści jej zaprzeczenie oznacza aktywne poszukiwanie emocjonalnego dystansu i oderwania.
Dystans ten wynika z faktu, że jednostka lub grupa wzbudza w tych, którzy doświadczają nienawiści, wstręt lub obrzydzenie. Te uczucia mogą pozostać uśpione przez lata.
Pasja
Namiętność w nienawiści składa się ze strachu lub gniewu w odpowiedzi na zagrożenie. Uczucie złości prowadzi do zbliżenia się do obiektu nienawiści w celu zaatakowania go lub zniszczenia, a strach prowadzi do jego unikania.
Reakcja walki i ucieczki jest częścią nienawiści, ponieważ znienawidzona osoba jest postrzegana jako realne lub wyimaginowane niebezpieczeństwo. Dlatego musimy przed nią uciekać lub ją wyeliminować.
Zaangażowanie
Ten składnik charakteryzuje się dewaluacją i postawami pogardy wobec tego, co jest nienawidzone, czy to grupy, czy osoby. Niezwykle często obiekt nienawiści jest postrzegany jako coś podludzkiego.
Celem tych, którzy promują nienawiść, jest dewaluacja grupy lub osoby przez innych i postrzeganie jej jako czegoś, co warto odrzucić, zniszczyć lub skrzywdzić.
Podobnie jak w trójkątnej teorii miłości, połączenie tych trzech składników tworzy różne rodzaje nienawiści:
- Zimno. Obrzydzenie (odmowa intymności). Ten rodzaj nienawiści charakteryzuje się uczuciem obrzydzenia.
- Gorąco. Gniew/strach (namiętność). To rodzaj oparty na uczuciach złości lub strachu. Prowokuje reakcję walki lub ucieczki.
- Zimno. Dewaluacja/spadek (kompromis). Zimna nienawiść, która opiera się na myślach o bezwartościowości znienawidzonej osoby lub grupy.
- Wrzenie. Wstręt (zaprzeczenie intymności + namiętność). Charakteryzuje się uczuciem obrzydzenia w połączeniu z gniewem lub strachem wobec obiektu nienawiści.
- Narastanie. Obrzydzenie (odmowa intymności + zaangażowanie). Oparte na uczuciach niechęci i myślach o braku godności wobec znienawidzonej osoby lub grupy. Pojawiają się również uczucia obrzydzenia.
- Wrzenie. Zniewaga (pasja + zaangażowanie). Charakteryzuje się uczuciem urazu. Dla osoby, która doświadcza tego rodzaju nienawiści, druga osoba zawsze była i zawsze będzie zagrożeniem.
- Wybuch. Zagłada (zaprzeczenie intymności + pasja + zaangażowanie). Oparta na gwałtownym pragnieniu zniszczenia i unicestwienia drugiego.
Nienawiść jest destrukcyjna
Nienawiść to uczucie, które spowodowało ogromne zniszczenia na naszej planecie. Zabiło nie tylko miliony ludzi, ale także zwierząt. Chociaż ten rodzaj uczucia wyewoluował w celach adaptacyjnych, sposób, w jaki go używamy, wpływa nie tylko na nasze przetrwanie jako jednostki, ale także jako gatunek.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- Aumer, K. (2016). The psychology of love and hate in intimate relationships. Springer.
- Fischer, A., Halperin, E., Canetti, D., & Jasini, A. (2018). Why we hate. Emotion Review, 10(4), 309-320.
- Martínez, C. A., van Prooijen, J. W., & Van Lange, P. A. (2021). Hate: Toward understanding its distinctive features across interpersonal and intergroup targets. Emotion.
- Roseman, I. J. (2008). Motivations and emotions: Approach, avoidance, and other tendencies in motivated and emotional behavior. In A. J. Elliot (Ed.), Handbook of approach and avoidance motivation (pp. 343–366). New York: Psychology Press.
- Sternberg, R. J., & Sternberg, K. (2008). The nature of hate. Cambridge University Press.