Pograniczne zaburzenie osobowości - co to takiego?
Pograniczne zaburzenie osobowości (inaczej BPD lub osobowość “borderline”) ma wpływ na sposób myślenia, postrzegania oraz nawiązywania kontaktu u osoby, która na nie cierpi. Może być ona nieugięta, co sprawia, że ma ona problemy z adaptacją oraz zachowania, które odbiegają od przyjętych norm społecznych.
Pograniczne zaburzenie osobowości charakteryzuje się głównie brakiem stabilności związanej z relacjami międzyludzkimi oraz własnym wizerunkiem.
Osobowość “borderline” to w skrócie trwała anomalia społecznego oraz osobowego funkcjonowania, specyficzny sposób radzenia sobie z problemami oraz relacjami interpersonalnymi. Zwykle zaczyna się w okresie dojrzewania lub wraz z wkroczeniem w dorosłość. Diagnoza jest stawiana u większości osób w wieku 19-34 lat.
Pograniczne zaburzenie osobowości – powszechne objawy
Proszę, nie opuszczaj mnie
Ludzie z osobowością “borderline” robią wszystko, by uniknąć rzeczywistego lub wyimaginowanego odrzucenia. Sama myśl o byciu porzuconym oraz odepchniętym może doprowadzić do głębokich zmian w obrazie siebie, umiejętnościach poznawczych oraz zachowaniu.
Osoby te są niezwykle wrażliwe na okoliczności środowiskowe. Odczuwają olbrzymi lęk przed porzuceniem oraz nieadekwatny do okoliczności gniew. Dzieje się tak nawet w małozaczących sytucjach. Na przykład mogą wyrazić wściekłość, kiedy ważna dla nich osoba przyjeżdża na umówione spotkanie kilka minut później lub musi je całkowicie odwołać.
Osoby cierpiące na pograniczne zaburzenie osobowości mogą wierzyć, że “opuszczenie” oznacza, iż to oni są “źli”. Obawy przed odrzuceniem są związane z nietolerancją samotności, dlatego zawsze muszą mieć one przy sobie innych ludzi. Ich gorączkowe starania, by uniknąć opuszczenia mogą obejmować impulsywne działania, takie jak samookaleczanie lub próby samobójcze.
Ani z tobą, ani bez ciebie
Chorujący na osobowość “borderline” zwykle wdają się w niestabilne oraz intensywne związki. Mogą wielbić swoich opiekunów lub potencjalnych kochanków już od pierwszego lub drugiego spotkania. Mogą też wymagać spędzania sporej ilości czasu z tą osobą lub wdać się bardzo szybko w relację intymną.
Jednak bardzo szybko potrafią przejść z idealizowania do obniżania wartości innych osób. Mogą odczuwać, że ta druga osoba nie dba o nią wystarczająco, nie daje tyle, ile powinna lub nie ofiarowuje wystarczająco dużo czasu. Osoby cierpiące na pograniczne zaburzenie osobowości są w stanie troszczyć się o innych, lecz wyłącznie z oczekiwaniem, że ta druga osoba będzie obok, by sprostać ich potrzebom, kiedy takie się pojawią. Chorzy są podatni na nagłe i radykalne zmiany swojej opinii na temat innych. Mogą uważać ich za swoje najlepsze wsparcie, a zarazem najokrutniejszych wrogów.
Zmiany te zazwyczaj odzwierciedlają rozczarowanie opiekunem, którego zdolności były idealizowane lub istnieje przypuszczenie, że odmówi on dalszej pomocy.
Teraz tak, teraz nie
Pograniczne zaburzenie osobowości charakteryzuje się stałą zmianą osobowości, niestabilnym obrazem siebie oraz poczucia własnego “ja”. Ludzie chorujący na BPD zmieniają się nagle i radykalnie, jeśli chodzi o ich wizerunek, wartości, cele oraz zawodowe aspiracje.
Mogą też doświadczyć nagłych zmian dotyczących swoich preferencji seksualnych lub grona przyjaciół. Czasami przybierają rolę kogoś, kto potrzebuje oraz błaga o pomoc, a zaraz potem mściwej osoby, która poszukuje zadośćuczynienia za złe traktowanie.
Zazwyczaj ludzie z osobowością “borderline” posiadają negatywny oraz szkodliwy wizerunek siebie. Czasami nie czują nawet, że istnieją. Dzieje się tak w wyniku braku znaczących relacji, wsparcia oraz opieki. Poza tym, osoby z BPD często gorzej radzą sobie w luźnych sytuacjach w pracy oraz w szkole.
Impulsywność oraz ryzyko samobójstwa
Pograniczne zaburzenie osobowości cechuje się okazywaniem impulsywności w sytuacjach, które mogą być dla nich zagrożeniem. Mogą zachowywać się w patologiczny sposób, nieodpowiedzialnie wydawać pieniądze, objadać się, uprawiać niezabezpieczony seks lub prowadzić brawurowo samochód. Dodatkowo, czasami osoby chorujące na BPD przejawiają zachowania związane z samookaleczeniem lub powtarzające się zagrożenie próbą samobójczą.
Samobójstwo dotyka około 10% osób cierpiących na pograniczne zaburzenie osobowości. Akty samookaleczenia (nacięcia, przypalanie) oraz grożenie próbami samobójczymi jest również częste. Tendencje samobójczą są zwykle przyczyną zwracania się po profesjonalną pomoc.
Wiele przypadków samookaleczenia to reakcja na strach przed rozstaniem lub odrzuceniem. W czasie tych doświadczeń może dojść do samouszkodzenia ciała. Często przynosi ono chorym ulgę, ponieważ potwierdza lub zastępuje uczucie podłości poczuciem winy.
Intensywne nastroje
Osoby z BPD wykazują się niestabilnością w związkach z powodu bardzo wysokiej emocjonalności. Na przykład cierpią na okresy szczególnej drażliwości, która może trwać przez kilka godzin, rzadziej przez kilka dni. Epizody te mogą odzwierciedlać ekstremalne reakcje na czynniki stresu.
Przewlekłe uczucie pustki i gniewu
Osoby cierpiące na pograniczne zaburzenie osobowości często skarżą się na nieustępliwe uczucie pustki oraz bardzo szybko się nudzą, stale szukając nowego zajęcia. Dodatkowo mogą wyrażać swój gniew w nieodpowiedni oraz intensywny sposób oraz miewać duże trudności z jego kontrolowaniem.
Zwykle prezentują się w bardzo sarkastyczny sposób, z długotrwałą frustracją oraz werbalnymi wybuchami. Ich gniew jest często prowokowany kiedy uważają, że opiekun lub kochanek nie dba o nich, dystansuje się lub zamierza ich opuścić.
Na granicy “szaleństwa”
W czasie okresów szczególnego stresu, ludzie z BPD mogą przelotnie przejawiać paranoidalny tok myślenia lub objawy dysocjacyjne (np. depersonalizację). Epizody te pojawiają się częściej w odpowiedzi na rzeczywiste lub urojone porzucenie.
Symptomy te są zazwyczaj przechodnie oraz trwają kilka minut lub parę godzin. Powrót ukochanej osoby przyczynia się do ustępowania tych objawów.
Pograniczne zaburzenie osobowości i jego przyczyny
Podobnie jak w w przypadku wielu innych zaburzeń, nadal nie poznano jasnych przyczyn osobowości tego typu. Odkryto jednak różne czynniki ryzyka, które mogą sprawiać, że dana osoba jest bardziej podatna na tego typu stany. Czynniki te mogą być biologiczne, psychospołeczne lub genetyczne.
To co wiemy, to fakt że jeśli chodzi o genetykę, pograniczne zaburzenie osobowości występuje około pięć razy częściej u krewnych z pierwszej linii. Istnieje też większe ryzyko u osób zażywających środki odurzające oraz chorujących na psychopatię, dwubiegunowość oraz depresję.
Jak można leczyć pograniczne zaburzenie osobowości?
Leczenie stanowi nadal dość trudny temat dla profesjonalistów z powodu złożoności choroby oraz jej objawów. Niestabilność ludzi cierpiących na BPD utrudnia leczenie i często jest ono po prostu zaniechane.
Terapeutyczne podejście, które proponowane jest obecnie zawiera się w poniższych wskazówkach:
- Terapia lekarstwami psychotropowymi
- Psychoterapia
- Interwencje w razie kryzysu poprzez hospitalizację
- Okazywanie wsparcia ze strony rodziny i profesjonalnych lekarzy
Leki psychotropowe
Farmakoterapia powinna być uważana za działania uzupełniające w leczeniu osobowości “borderline”. W żadnym razie nie może być stosowana jako substytut pracy, która powinna być wykonywana między chorym a jego społeczną grupą wsparcia.
Lekarze przepiszą produkty lecznicze, które najlepiej będą odpowiadać objawom chorej osoby. Zwykle skierowane są na łagodzenie symptomów związanych z niestabilnością emocjonalną i ruchową, impulsywnością, behawioralnym brakiem kontroli oraz trudnościami poznawczymi.
Psychoterapia
Psychoterapeutyczne interwencje łączą różne sposoby leczenia: indywidualne oraz grupowe. Poszczególne jednostki, które istnieją w chwili obecnej, obejmują strukturalne, wielodyscyplinarne oraz kompletne programy.
Techniki kognitywno-behawioralne, szkolenia z umiejętności zachowania się w towarzystwie oraz psychoedukacja wykazała się dużą skutecznością. Jedną z terapii, która przynosi szczególnie dobre rezultaty to terapia dialektyczno- behawioralna sprecyzowana przez Marshę Linehan.
Oto cele owej terapii:
- Zwiększyć poziom umiejętności adaptacyjnych oraz funkcyjnych (dbanie o siebie, szukanie pracy, zdobywanie przyjaciół itd.)
- Zmniejszenie impulsywności
- Zwiększenie poczucia świadomego bycia tu i teraz
- Poprawienie samopoczucia fizycznego, jak i psychologicznego
Interwencja w formie hospitalizacji w razie kryzysu
Ta reakcja zarezerwowana jest dla przypadków samookaleczania, okresów psychotycznych i depresyjnych, pogorszenia stanu psychospołecznego lub szczególnych problemów rodzinnych. To zwykle krótkoterminowe pobyty w szpitalu, które skierowane są na kontrolowanie ostrych objawów lub momentów kryzysowych. Jak tylko sytuacja zostaje opanowana, dana osoba wraca do domu, chociaż pozostaje pod obserwacją lekarzy i stosuje leczenie farmakologiczne.
Jak widzimy, pograniczne zaburzenie osobowości to złożona przypadłość, rzadko w pełni rozumiana oraz trudna w leczeniu. Mimo to, cierpienie tych osób oraz ludzi znajdujących się w ich otoczeniu jest tak silne, że jest koniecznym zwiększyć badania oraz wprowadzić skuteczne metody leczenia.