Być może w tej chwili zastanawiasz się, czym jest osioł Buridana. Od czasów starożytnych ludzie czynią te poczciwe zwierzęta bohaterami opowieści. Szczególnie w opowiadaniach dla dzieci pojawia się wiele zwierząt, takich jak cykady, mrówki, świnie i – oczywiście – osły.
Osioł Buridana to bohater średniowiecznej opowieści, której głównym tematem był rozsądek mający być jedynym źródłem wiedzy.
Mówiąc dokładniej, historia ta pojawiła się, aby krytykować racjonalne przedstawienie istnienia Boga stworzona przez Jana Buridana. Może jednak służyć jako atak na wiele innych idei. W tym artykule użyjemy jej w innym sensie, ale najpierw poznajmy historię tego legendarnego osła.
Osioł Buridana i jego historia
Osioł Buridana nie był wyjątkowym osłem. Najzabawniejsza w całej historii jest sytuacja, w której znalazł się osioł. Istnieje wiele różnych wersji.
Niektórzy twierdzą, że osioł znalazł się dokładnie pośrodku dwóch stogów siana. W tej samej odległości od każdego. Inni mówią, że stał pomiędzy stosem siana a wiadrem wody.
Sens przypowieści polega na tym, że osioł był bytem racjonalnym. Stąd, ponieważ nie mógł zdecydować, czy wybrać jeden stos czy drugi, pozostawał nieruchomy, aż umarł z głodu.
Jakie to absurdalne, prawda? Cóż, jakkolwiek absurdalne się wydaje, na pewno znasz kogoś, kto zachowuje się trochę podobnie jak osioł Buridana. Może nawet zdarzyło Ci się do pewnego stopnia dostrzec w nim mentalność tego osła.
Zazwyczaj wybory, którymi żonglujemy, aby podjąć decyzję nie znajdują się w równej odległości od nas. Mimo to w naszych oczach mogą wyglądać podobnie.
Co się wtedy dzieje? Zaczynamy przyglądać się, oceniać zalety i wady… Czy wiesz, co jeszcze bardzo często się wtedy dzieje? Jedna z dwóch opcji znika. W najgorszym przypadku znikają obie. Wtedy pozostajemy z niczym. Jak mówiliśmy, niezdecydowanie to najbardziej utalentowany złodziej szans.
Osoba, która jest jak osioł Buridana
Jak już powiedzieliśmy, osioł Buridana i historia o nim to krytyka sposobu życia opartego głównie na rozsądku.
To właśnie ci nadmiernie racjonalni ludzie zostają uwięzieni w paradoksach podobnych do tego, który spotkał naszego ukochanego osła. A najgorsze jest to, że często spotyka ich taki sam koniec, jaki napotkał osioł Buridana.
Ale nie zawsze się tak dzieje. Nie dlatego, że osoby te potrafią podjąć odpowiednią decyzję, ale ponieważ czas lub ktoś inny dokona wyboru za nich. Podejmują decyzję poprzez wyeliminowanie jednej z opcji.
Zachowanie tych judzi jako grupy jest również bardzo charakterystyczne. Osoby, które z zachowania są jak osioł Buridana, nigdy nie wybierają jednej z dwóch równie atrakcyjnych opcji.
Natomiast, gdy ktoś podejmie decyzję, ciągną w przeciwnym kierunku. Tak więc ludzie podobni do osła Buridana są nieruchomi z natury i potrafią „torturować ludzi” we wspomnianych sytuacjach grupowych.
Ludzie, którzy znaleźli się w otoczeniu tego typu osób na ogół po prostu je tolerują. Ponadto oferują im możliwie najmniejszą liczbę decyzji lub wyborów. Obawiają się, że dana osoba może napotkać blokadę psychiczną lub przeżyć kryzys na tle racjonalnym.
Z drugiej strony są to osoby, do których inni przychodzą, aby porozmawiać o swoich problemach. To dlatego, że mają one dobrze rozwinięte rozumowanie analityczne. Dzięki temu potrafią w krótkim czasie dokładnie ocenić sytuację, zarówno w sposób szczegółowy i ogólny.
Osioł Buridana we współczesnym społeczeństwie
Także firmy dobrze zdają sobie z tego sprawę. Szukają innych osób do podejmowania decyzji, a innych do trafnej oceny aktualnej sytuacji.
Wreszcie to samo dzieje się wśród polityków. Niektórzy są dobrzy w diagnozowaniu rzeczywistości, ale dotyka ich całkowity paraliż, gdy nadchodzi czas na podejmowanie decyzji i przekształcanie tej rzeczywistości.
Przykład racjonalności rozciągniętej do granic możliwości można dostrzec w jednej z najbardziej charyzmatycznych postaci z telewizji, jaką jest Sheldon Cooper. W rzeczywistości w jednej ze scen w „Teorii wielkiego podrywu” postać ta porównuje się z osłem Buridana.
Nie powiemy nic więcej o scenie, bo nie lubimy spojlerów, ale zainteresowanych odsyłamy do siódmego odcinka dziesiątego sezonu tego serialu.
Opuszczając srebrny ekran, przejdźmy do przymierzalni jednego ze sklepów odzieżowych. Tam na pewno znajdziemy nie jedną osobę, która wchodzi do przymierzalni z dwoma rzeczami, wiedząc, że ma ograniczony budżet, który pozwala na zakup tylko jednej rzeczy.
Osoba o tego typu osobowości potrafi doprowadzić swoich przyjaciół do szaleństwa, bez względu na to jak spokojni i cierpliwi są na co dzień.
Krytycy tego paradoksu twierdzą, że decyzje ludzkie są mało podobne do tych, jakie miał podjąć osioł Buridana. Uważają, że ludzkie decyzje nie są oparte na obiektywnej różnicy wartości dwóch opcji.
Zamiast tego opierają się na percepcji różnicy wartości. Mimo to często spotykamy ludźmi, którzy w obliczu dwóch opcji nigdy nie potrafią podjąć decyzji. Nigdy, nawet jeśli mają wyraźne preferencje wobec jednej z nich.