Normy grupowe - dlaczego są potrzebne?

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Alejandro Sanfeliciano.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Normy grupowe powstają automatycznie, kiedy kilka osób wchodzi w interakcję. Nie ma znaczenia, czy grupa ma charakter formalny czy nieformalny. Normy grupowe stanowią naturalną część naszego życia społecznego i akceptujemy większość z nich jako coś koniecznego. Na czym jednak opiera się proces tworzenia tych norm? I jaką pełnią one rolę?

Zanim odpowiemy na te dwa pytania, spróbujmy zdefiniować pojęcie ‘norm’. Należy przede wszystkim zrozumieć ich pochodzenie i funkcję. George Homans określił normę jako ideę istniejącą w umysłach członków grupy. Stanowi ona punkt odniesienia, kiedy rzeczywistość staje się niejasna. Pomaga ona regulować zachowania i stosunek do wydarzeń. Normy można ogólnie podzielić na dwie grupy:

• Normy deskryptywne: są to normy, które opisują zachowanie i reakcje członków grupy w danej sytuacji. Składają się one na model zachowania, który inni członkowie powinni naśladować.
• Normy preskryptywne: normy te mówią nam o tym, co członkowie grupy akceptują, a czego nie. Określają one, jak “należy” się zachowywać oraz odzwierciedlają normy moralne grupy. Pełnią rolę mechanizmu regulującego w zakresie postępowania.

Normy grupowe – jaki jest ich cel?

Jak wiemy, normy grupowe są wszechobecne. To dlatego, że pełnią one ważną rolę w dynamice grupy. Rola ta mogą być interpretowana na dwóch poziomach – indywidualnym lub społecznym.

Jeżeli dana norma i jej łamanie lub stosowanie się do niej wiąże się z konsekwencjami tylko dla jednego członka grupy, jest to norma o charakterze indywidualnym. Jeżeli natomiast poprzez stosowanie się do danej normy spełniane są potrzeby grupy na poziome społecznym lub międzygrupowym, jest to norma społeczna. Większość norm grupowych ma podwójny charakter.

Normy grupowe o charakterze indywidualnym mają być przede wszystkim swego rodzaju drogowskazem i punktem odniesienia. To dzięki nim każdy członek grupy wie, jak interpretować i budować rzeczywistość. Ta cecha norm społecznych idealnie wpisuje się w paradygmaty społeczno-konstruktywistyczne, zgodnie z którymi budujemy rzeczywistość w oparciu o kulturę i społeczeństwo, w którym żyjemy. Grupy i normy grupowe stanowią czynny składnik tego procesu.

No poziomie społecznym, normy grupowe pełnią następujące role:

• Regulują i koordynują interakcje i działania członków grupy. Normy grupowe pozwalają na to, by interakcje przebiegały w zorganizowany sposób. Co więcej, pomagają one również uniknąć osłabienia więzi w grupie lub jej rozpadu.
• Wspomagają osiąganie celów grupowych. Kiedy grupa tworzy normy, powstaje jednolity stosunek do określonego zadania. Dzięki temu, grupa skuteczniej osiąga wspólnie wyznaczone cele.
• Wzmacnianie tożsamości grupy. Normy grupowe mówią o tym, jacy powinni być członkowie danej grupy i jak powinni się zachowywać. To pomaga im odróżnić się od członków innych grup.

W jaki sposób powstają normy grupowe?

Sposób, w jaki powstają normy grupowe to zagadnienie, którym od lat zajmują się psychologowie społeczni. Levine i Moreland dokonali analizy, która zgłębia cały szereg teorii i eksperymentów dotyczących procesu powstawania norm grupowych. Na podstawie ich prac można powiedzieć, że normy grupowe mają dwa źródła: wewnętrzne i zewnętrzne.

Do wewnętrznych źródeł norm grupowych należą:

• Wskazówki od członków grupy co do zachowania oczekiwanego w danej sytuacji. Im większa liczba członków grupy wyraża podobna opinię, tym szybciej dana norma się przyjmuje.
• Negocjacje pomiędzy członkami grupy podczas rozwiązywania konfliktów.
• Imitowanie wzorców zachowania prezentowanych przez jednego z członków grupy.
• Autokategoryzacja. Jest to proces, który ma miejsce, gdy jakaś norma wchodzi w życie dzięki informacjom dostępnym członkom grupy.

Normy grupowe o pochodzeniu zewnętrznym są zazwyczaj niejako narzucane przez lidera grupy lub jakaś instytucję. Jako że nie jest to zasada, która w sposób organiczny i naturalny rodzi się wewnątrz grupy, bardzo często spotyka się ona z odrzuceniem. Oczywiście wszystko zależy od charakteru i celowości danej normy oraz od tego, czy współgra ona z celami grupy.

W naszym codziennym życiu stosujemy się do licznych norm grupowych, często nieświadomie. Mają one jednak wpływ na bardzo wiele aspektów naszego życia – od tego, jak pracujemy, po to, jak ubieramy się na imprezę ze znajomymi. Normy grupowe mają bardzo silny wpływ na nasze zachowanie.

Dlatego też ważne jest by jak najlepiej sobie uświadamiać ich istnienie i rolę. Pomaga to spojrzeć na dynamikę danej grupy krytycznym okiem i ustrzec się przed bezrefleksyjnym stosowaniem się do zasad, które czasem nam nie służą.