Normalną sytuacją jest to, że niektórzy ludzie są bardziej szczęśliwi lub podekscytowani niż inni. Zwykle także większość z nas czuje się smutna lub przygnębiona, gdy sprawy w naszym życiu nie układają się po naszej myśli. Ale jeśli bez istotnego powodu nasze emocje wpadają na huśtawkę, zmieniając się z radości w smutek i z powrotem dosłownie w kilka chwil, oznacza to dość istotny problem natury psychologicznej. Jest nim tak zwana niestabilność emocjonalna.
Krótko mówiąc, emocje istnieją nie bez powodu. Aby osiągnąć nasze cele, musimy komunikować się z innymi osobami i pracować nad zapewnieniem sobie bytu i środków do przetrwania. Niestabilność emocjonalna objawia się między innymi tym, że wszelkie emocje i uczucia przestają być adaptacyjne.
Inaczej mówiąc, zamiast pomagać nam w codziennych kontaktach z innymi ludźmi lub być efektem tychże kontaktów, nasze emocje sprawiają wrażenie zupełnie oderwanych od rzeczywistości. Osoby, które dopada niestabilność emocjonalna mają nieodparte wrażenie bycia pozostawionymi samym sobie.
W pewnym uproszczeniu ich życie sprowadza się do różnego rodzaju zachowań, które jedynie przeszkadzają im w ich codziennym funkcjonowaniu i ich adaptacji do ciągle zmieniających się warunków. Innymi słowy, zamiast rozwiązywania istniejących problemów, niestabilność emocjonalna tworzy po prostu ciągle nowe i nowe.
Ale czym tak naprawdę jest niestabilność emocjonalna?
W psychologii tak naprawdę nie istnieje jedna konkretna niestabilność emocjonalna. Potoczne rozumienie tego terminu obejmuje kilka różnego rodzaju schorzeń lub nieprawidłowości w funkcjonowaniu umysłu i kontrolowaniu emocji.
Uznajmy zatem, że niestabilność emocjonalna jest po prostu typowym problemem związanym z nagłymi wahaniami naszego stanu emocjonalnego. W przypadku niektórych osób jest ona wręcz cechą charakterystyczną, a ci z nas, którzy cierpią na tę chorobę (bo można ten problem tak też potraktować), mają stałe wahania nastroju bez wyraźnej lub racjonalnej przyczyny.
Takie osoby nie tolerują poczucia frustracji. Jeśli coś nie pójdzie tak, jak sobie tego życzą lub oczekują, następuje coś w rodzaju wybuchu. Ich zachowaniem zaczynają sterować bardzo intensywne i wręcz ekstremalne reakcje emocjonalne i behawioralne. Należą do nich między innymi gniew, agresja słowna lub werbalna, agresja w zachowaniu lub w mowie ciała. Może to być skierowane zarówno wobec samych siebie, jak również innych ludzi.
Upust emocji można także realizować w inny, mniej jednoznaczny sposób. Może to być na przykład picie alkoholu w dużych ilościach. Często spotykane jest także zażywanie narkotyków, rozwiązłość seksualna, awantury w miejscach publicznych itp.
Osoby, których cechuje niestabilność emocjonalna są z reguły ludźmi z niskim poczuciem własnej wartości. Ich umysły są opanowane przez myśli określane jako dychotomiczne (jest to uproszczone pojęcie dotyczące czarno-białego postrzegania rzeczywistości). Mają oni z reguły problemy z komunikacją, zazwyczaj także nie dysponują możliwościami, ani też środkami, aby stawić czoła trudnym sytuacjom w swoim życiu.
Impulsywność, ale i głębokie uczucie w związku
Ponadto są to osoby bardzo impulsywne i działające raczej instynktownie, niż bazując na logice i rozsądku. Nie myślą o konsekwencjach, zanim zaczną działać. A jeśli wskutek tego znajdą się w sytuacji wiążącej się z jeszcze większymi problemami, niż ta, która stanowiła punkt zapalny do ich posunięć, nie mają z reguły zielonego pojęcia na temat tego, jak sobie z nimi poradzić i jak rozwiązać te nowe problemy.
Z drugiej strony dość często są to osoby bardzo kochające i przykładające sporą wagę do związków partnerskich. Wynika to z tego, że z reguły mocno idealizują one innych ludzi. To może z kolei prowadzić do wytworzenia bardzo zależnych od innych osób stanów emocjonalnych.
Osoby, które cechuje niestabilność emocjonalna mogą także zmieniać partnerów ze sporą częstotliwością, ponieważ bardzo trudno jest im prowadzić samotne życie. Mówią wtedy, że mają stałe uczucie pustki wewnątrz. A z drugiej strony ich potencjalni partnerzy często nie są w stanie zbyt długo z nimi wytrzymać i koło się zamyka.
Wszystko to niesie ze sobą wiele problemów w życiu towarzyskim, zawodowym i rodzinnym.
Niestabilność emocjonalna może być na szczęście leczona. Jednak najważniejszym zagadnieniem stanowiącym klucz do sukcesu jest silna motywacja osoby chorej. Inaczej mówiąc, do pozbycia się tego problemu wymagana jest spora doza samozaparcia, motywacji i przede wszystkim regularne ćwiczenia mające na celu opanowanie własnych wybuchów emocji.
Nie można się zmienić z dnia na dzień
Ludzie, których cechuje niestabilność emocjonalna nie są jednak w stanie zmienić się z dnia na dzień. Wynika to z tego, że zachowania, które wyjaśniliśmy powyżej, są silnie osadzone w ich psychice. Można je określić jako wręcz instynktowne. Jednak przy zachowaniu odpowiedniego podejścia i silnej motywacji odpowiednio przeprowadzony proces terapeutyczny może w znacznym stopniu ukształtować ich osobowość w pożądanym sposób.
Niektóre techniki stosowane w terapii mającej na celu pomóc ludziom pokonać niestabilność emocjonalna to między innymi:
Wyciszanie umysłu i wygaszanie emocji
Ludzie, których cechuje niestabilność emocjonalna łatwo “gotują się” i reagują nadmiernie impulsywnie bez sekundy zawahania. Według popularnego powiedzenia “najpierw działają, potem myślą”.
Jeśli zatem w Twoim otoczeniu znajdują się takie osoby, warto najpierw nauczyć się przewidywać potencjalne problemy. Dzięki temu będzie można w łatwiejszy sposób kontrolować takie osoby i sterować ich stanem emocjonalnym, przynajmniej w niewielkim stopniu.
Jeśli natomiast to Ty jesteś taką osobą, to wszystkie opisane tutaj metody także się sprawdzą w Twoim przypadku. Jednym z bardzo skutecznych sposobów może być dystansowanie się od stresującej sytuacji.
Na przykład poprzez zabawę związaną z jakąś aktywnością, która daje Ci przyjemność i jest do tego zdrowa. Niegłupim pomysłem są różnego rodzaju aktywne zajęcia na świeżym powietrzu lub ćwiczenia fizyczne. Fatalnym natomiast rozwiązaniem jest sięganie po alkohol licząc na to, że pozwoli Ci on zapomnieć o rzeczywistości.
Co możesz zrobić? Opcji jest naprawdę mnóstwo. Wyjdź z psem na spacer, udaj się na przejażdżkę rowerem, posłuchaj muzykę, oglądnij film w pojedynkę itp. Ułatwia nam to uzyskanie dobrego poczucia, pozwoli oczyścić nasz umysł i zmniejszyć poziom gniewu lub dyskomfortu. Do tego efekt taki będzie trwał przez naprawdę długi czas.
Rozwiązywanie problemów na podstawie analizy i chłodnej logiki
Ucieczka od konkretnego problemu i uspokojenie naszego własnego gniewu lub choćby wzburzenia emocjonalnego jest naprawdę dobrym sposobem. Dzięki temu będziemy w stanie spojrzeć na całą sytuację z innej, nowej perspektywy. Należy jednak pamiętać, że taki stan rzeczy nie może trwać zbyt długo. Nie można więc zapominać o tym, że teraz już nadszedł najwyższy czas, aby stawić czoła nękającemu nas problemowi.
Technika rozwiązywania różnego rodzaju problemów jest bardzo łatwa do opanowania i może okazać się dla nas bardzo przydatna. Jest to kwestia tworzenia w myślach wielu alternatywnych rozwiązań. Żadne z nich nie powinno obejmować agresji, atakowania innych osób lub ogólnie rzecz biorąc innych zachowań nieadekwatnych do sytuacji.
Musimy wypracować w sobie umiejętność uzyskiwania jasności umysłu i opanować zdolność trzeźwego spoglądania na świat. Musimy także zrozumieć, że żadne rozwiązanie nie jest w 100% korzystne, ponieważ zawsze będą jakieś jego zalety i wady.
Gdy mamy wszystkie alternatywy przed sobą, musimy po kolei rozpatrywać każdą z nich po kolei. Odrzucajmy stopniowo najgorsze naszym zdaniem opcje tak długo, aż zostanie nam jedna lub dwie do wyboru.
Wybór najlepszego rozwiązania – klucz do sukcesu
Wybieramy wtedy jedno rozwiązanie, które ma najwięcej zalet i najmniejsze wady, a następnie je stosujemy w praktyce. Takie postępowanie jest polecane także w przypadku nawet najbardziej z pozoru błahych problemów. Nie chodzi bowiem w nim o to, aby znaleźć optymalne rozwiązanie problemu. To można potraktować jako efekt uboczny.
W tym wszystkim chodzi bowiem o to, aby wypracować u siebie samego umiejętność przezwyciężenia wzburzenia emocjonalnego. Jeśli nasza niestabilność emocjonalna zostanie opanowana i zepchnięta na drugi plan, a nasz umysł zajmie się racjonalnym analizowaniem całej sytuacji, to mamy już za sobą połowę drogi do końcowego sukcesu.
A zmuszając się do chłodnej analizy nawet drobnych i nieistotnych spraw ćwiczymy swój umysł wyrabiając w nim odpowiednie nawyki. Wybierając tę drogę tworzymy nasz własny plan poradzenia sobie z tymi wszystkimi wadami, które mogą wynikać z wybranego przez nas rozwiązania.
Dzięki temu nie zostaniemy w przyszłości zaskoczeni przez ewentualny niekorzystny obrót spraw. A w efekcie tego nasza niestabilność emocjonalna nie pozwoli nam pokonać naszego własnego zdrowego rozsądku i trzeźwego umysłu.
Ważną rzeczą jest zatem świadomość tego, jak się podejmuje prawidłowe i trafne decyzje. Nie warto niczego odkładać na później, ryzykując tym, że sprawy potoczą się nie po naszej myśli powodując potencjalne problemy emocjonalne.
Typowo sokratesowy dialog z samym sobą
Dialog społeczny, zwany także sokratesowym to technika polegająca na kwestionowaniu naszego własnego sposobu myślenia. Jest ona o tyle istotna, że u osób, które cechuje niestabilność emocjonalna ma on tendencję do produkowania wielu mniej lub bardziej poważnych błędów. A każdy błąd w sposobie myślenia może przekładać się na spory dyskomfort.
Aby zastosować tę technikę w praktyce, musimy najpierw dokładnie zidentyfikować daną sytuację lub problem powodujący u nas silne emocje i dyskomfort psychiczny.
Kiedy już będziemy mieć ten krok za sobą, musimy zadać sobie pytanie “o czym myślę w tym momencie“. Typowymi odpowiedziami na nie u osób, które cechuje niestabilność emocjonalna jest coś w stylu: “jeśli do tej pory do mnie nie zadzwoniła, na pewno zapomniała o mnie. A to znaczy, że mnie nie już kocha.”
Oczywiście jest to zupełnie błędne nastawienie, które jednak może doprowadzić do eskalacji negatywnych emocji. Poprzez identyfikację tych szkodliwych myśli zaczynamy sami je podważać i szukać ich sensu lub jego braku. Może w tym momencie niezwykle pomocnym posunięciem okazać się zapisywanie tychże pytań i odpowiedzi na nie gdzieś w notatniku. Następnie należy skoncentrować się na nich czytając je uważnie i analizując wszystkie aspekty.
Przykładem tego typu analizy może być garść różnych wniosków, jak na przykład w podanym powyżej przykładzie:
- “Dlaczego jestem tak pewien, że ona mnie już nie kocha?“
- “Czy mogą istnieć jakieś inne wyjaśnienia dla jej zachowania?“
- “Dlaczego od razu wyciągam tak jednoznaczne wnioski?“
- “Czy prawdopodobnym jest to, że coś jej wypadło lub z jakichś innych przyczyn nie mogła do mnie zadzwonić?“
Kiedy ludzie zaczynają przeprowadzać tego typu analizowanie poszczególnych sytuacji i tworzą sobie własny, mniej lub bardziej zgodny z rzeczywistością ich przebieg, kierujące nimi emocje zmieniają się całkowicie. Niestabilność emocjonalna wygasa, a ich umysł staje się bardziej podatny na adaptację do nowych okoliczności i spokojny.
Rozrywka poprzez asertywność
Ludzie, których dopadła niestabilność emocjonalna tracą zdolność logicznego rozumowania. Może to mieć ścisły związek z ich zachowaniem i sposobem mówienia niekiedy przykrych rzeczy. Należy o tym zawsze pamiętać.
Taki stan rzeczy sprawia, że warto pokusić się o znalezienie sobie odpowiedniego rodzaju wciągającej rozrywki. Jest to sprawa absolutnie konieczna, bowiem pomoże takim osobom podnieść swoje własne poczucie własnej wartości i rozwiązać wiele istotnych problemów z relacjami międzyludzkimi.
Jedna z technik ćwiczenia asertywności obejmuje dochodzenie do porozumienia. Wykorzystywana jest zazwyczaj wtedy, gdy dana osoba uważa, że doszło do naruszenia jej praw lub przywilejów. Być może została sfrustrowana przez jakieś wydarzenie, ale nie potrafi wyrazić swojego niezadowolenia we właściwy sposób.
Musimy zatem postępować zgodnie z następującymi krokami:
- Po pierwsze zacznijmy od docenienia drugiej osoby. Potraktujmy ją jako kogoś, na kim nam zależy. Spróbujmy zrozumieć jej punkt widzenia, inaczej mówiąc, wejdźmy w jej buty. Spróbujmy pomyśleć w stylu “rozumiem, że tego nie chciałaś.“
- Następnie spróbujmy określić i opisać prawdziwą przyczynę naszego dyskomfortu. Unikajmy jednak niepotrzebnego oceniania tej drugiej osoby. Musimy sobie uświadomić to, że ludzie nie są doskonali. Wszyscy popełniamy błędy. Konieczne jest zatem odróżnienie ludzi od ich zachowań. Czyli “Czułem się źle, mimo tego, że wiem, że tego nie chciałaś, ale jednak tak się stało“.
- Opisując nasz własny dyskomfort, powinniśmy następnie zaproponować jego rozwiązanie. Najlepiej takie, aby cała sytuacja nie powtórzyła się ponownie. Weźmy pod uwagę także propozycjach innych ludzi lub ich opinie. W ten sposób negocjujemy i osiągamy porozumienie.
- Niestabilność emocjonalna nie powinna w tym momencie przejąć nad nami kontroli. Nie musimy w tym momencie krzyczeć, walczyć, czy obrażać tej drugiej osoby. Takie zachowanie spowoduje tylko więcej problemów i w efekcie nigdy nie osiągniemy sukcesu, jakim jest rozwiązanie problemu.
Kilka słów tytułem podsumowania
Opanowanie niestabilności emocjonalnej tylko może z pozoru wydawać się prostym zadaniem. W rzeczywistości jest jednak bardzo trudne. Tu praktyka odgrywa bardzo ważną rolę, na równi z motywacją i sporą dawką samozaparcia.
Te cechy będą konieczne, jeśli chcesz uciec przed tym emocjonalnym więzieniem, w którym się znajdujesz. Postaraj się poczuć swobodnie, zrelaksuj się i odpręż. Nie pozwól, aby niestabilność emocjonalna kontrolowała Twoje życie.