Zdaniem Zygmunta Freuda niepokój rozwija się na bazie jakiegoś konfliktu mentalnego. Działa jak toksyczna transformacja naszej energii. Często stoi za nim coś, do czego dążymy lub czego pragniemy lecz nie jesteśmy w stanie tego osiągnąć. Niepokój może też wynikać z obsesji na jakiś temat lub z “wrośniętej” w nas traumy jakiej doznaliśmy w przeszłości.
Tego rodzaju podejście psychoanalityczne ma swój początek około 1896 roku. Od tamtego czasu teorie rozwinęły się w różnych kierunkach. Jedno jest pewne – nawet już pomijając teorie Freuda na temat popędu seksualnego i jego tłumienia, należy docenić jego naukowe podejścia do zjawiska, jakie nazywał “neurotyczny niepokój”.
“Umysł jest niczym góra lodowa, tylko 30% znajduje się ponad poziomem wody”
-Zygmunt Freud-
Prawdą jest, że w dzisiejszych czasach wiemy o umyśle znacznie więcej niż kiedyś. Zygmunt Freud jednak, jako wielki neurolog i ojciec psychoanalizy był jednym z pionierów zgłębiania fenomenów dziedziny podświadomości ludzkiego umysłu. Już od samego początku zauważał on, że niepokój to kwestia, która dotyka większość ludzi. Mało który stan jest dla człowieka tak bardzo wyniszczający i mało która sytuacja sprawia, że tracimy nad sobą kontrolę tak bardzo jak pod wpływem właśnie niepokoju i lęku.
Freud założył podstawy wielu teorii, które zgłębiamy po dziś dzień. Stan niepokoju był dla niego niezwykle istotnym elementem całości teorii kształtowania osobowości, dlatego też poświęcił mu sporą część swojej pracy. Odbył w tym celu niezwykle rozległą podróż po tajnikach ludzkiego umysłu, co znalazło swoje odzwierciedlenie w licznych publikacjach.
Niepokój zdaniem Freuda ma swoje źródło w konflikcie mentalnym.
Niepokój i jego rodzaje według Zygmunta Freuda
Topograficzny model osobowości według Freuda przedstawiał Ego jako część nas samych związaną z rzeczywistością. Poruszanie się po rzeczywistym świecie nie zawsze jednak jest łatwym zadaniem. Dlaczego? Między innymi z powodu pojawiających się konfliktów i sprzeczności w naszych najgłębszych pragnieniach, instynktach i w nieświadomych czynach. Co więcej, wszystkie te podświadome negatywne dynamiki bardzo często generują określone zaburzenia umysłowe.
Omawiając zagadnienie niepokoju poruszane przez Freuda odnosimy się do elementów naszej psychiki składających się na procesy myślowe. Oprócz naszego wcześniej wspomnianego Ego mamy jeszcze do czynienia z Id, które stanowi źródło naszych pierwotnych impulsów i popędów. Co więcej, nasze przeciążone Ego musi jeszcze radzić sobie z Superego – z elementem myślowym mającym cechy idealizmu i moralności. To ono właśnie osądza nas, stanowi naszego wewnętrznego “starszego brata”. Zawsze czuwa i bardzo często beszta.
Niepokój pojawia się na skutek zderzenia się tych wszystkich sił. Konflikt mentalny i uczuciowy wpędza nas w sytuacje mogące wywołać u nas to, co Freud opisał jako zachowanie neurotyczne a nawet psychotyczne.
1. Niepokój realistyczny
Spośród wszystkich rodzajów niepokoju jakie opisał Freud, ten, z którym najczęściej się identyfikujemy to właśnie niepokój realistyczny. Pojawia się on jako efekt konkretnego, obiektywnego i przede wszystkim rzeczywistego wydarzenia. Istnieją lęki, które mogą pojawić się w nas w określonym momencie aby osiągnąć jasno sprecyzowany cel: skłonić nas do ucieczki od tego, co wyrządza nam krzywdę, co zagraża naszemu dobru i przeżyciu.
Wszyscy doświadczamy zjawiska niepokoju realistycznego gdy widzimy ogień, gdy ktoś zbliża się do nas z agresywnym nastawieniem, gdy pojawia się huragan bądź występuje inne obiektywne ryzyko.
2. Niepokój neurotyczny
Niepokój neurotyczny stanowi następstwo wydarzeń bądź okoliczności. Naturalną koleją rzeczy reagujemy na to, co się dzieje, na nasze myśli oraz idee istniejące jedynie w naszym umyśle. Czasami jednak w reakcji strachu zaczynamy rozwijać w sobie serię procesów obronnych. Ich elementem jest nerwowość, chęć ucieczki, brak kontroli…
Freud źródło tego rodzaju niepokoju widział w naszym Id. W naszych niespełnionych pragnieniach, w ograniczonej rzeczywistości oraz w naszych instynktach, które choć wstydliwe, dążą do tego, by być zaspokojone.
Oprócz tych nieświadomych impulsów istnieją w nas jeszcze obawy, które zgodnie z teorią psychoanalizy niesiemy ze sobą z dzieciństwa w postaci nieprzepracowanych traum. Jest to niczym konflikt naszego umysłu z sobą samym, uniemożliwiający naszemu Id rozwój i ukazanie się w pełnej okazałości.
3. Niepokój moralny
Wśród trzech typów niepokoju, jakie opisał Zygmunt Freud ostatni może się dla nas okazać najtrudniejszy do zrozumienia. Jest on związany z naszym wewnętrznym poczuciem moralności. Aby go zrozumieć posłużymy się pewnymi przykładami.
Pomyślmy na przykład o dziecku, które w pewnym sensie oszukało i zawiodło swoich rodziców nie podejmując oczekiwanej przez nich drogi życiowej. Innym przykładem może być pracownik przekonany o swoim braku umiejętności uniemożliwiającym mu sprostanie wymaganiom firmy.
Ta wewnętrzna udręka bądź niepokój pochodzi zdaniem psychoanalityków z naszego superego. Jest to świat ukryty w naszym umyśle, w którym czujemy, że mamy powinności, podświadome obowiązki oraz strach przed porażką i wstydem. Obawiamy się również bycia ukaranym, utraty prestiżu, braku miłości, zwolnienia z pracy, samotności…
Podsumowując, jesteśmy przekonani, że niepokój opisany w tym artykule jest dobrze znany w społeczeństwie. Oprócz profilu osobowości opisywanego przez Freuda składającego się z ego, superego i id, istnieje jeszcze coś, czemu przychodzi nam stawić czoła każdego dnia: konflikt mentalny. Mówiąc o niepokoju mamy na myśli kryzys wewnętrzny