Mózg społeczny: dlaczego daje nam przewagę ewolucyjną?

Mózg społeczny jest jednym z głównych zasobów umożliwiających ludziom sprostanie wyzwaniom związanym z ich środowiskiem. Dzięki niemu możemy cieszyć się wyjątkowymi doświadczeniami, takimi jak poczucie wspólnoty, bezpieczeństwa lub wartości społeczne.

Mózg społeczny to koncepcja stworzona w ramach neuronauki. Odnosi się ona do wrodzonej zdolności nawiązywania relacji z innymi. Udowodniono, że istnieją obwody mózgowe, które zaangażowane są zarówno w kształtowanie samoświadomości, jak i zdolności empatii.

Koncepcja mózgu społecznego opiera się na założeniu, że istnieje kilka obszarów mózgu bezpośrednio powiązanych z relacjami społecznymi. Jest to między innymi zakręt wrzecionowaty, który umożliwia przechowywanie w pamięci obrazu twarzy, a także oczywiście neurony lustrzane umożliwiające rozumienie i imitację zachowań.

Kolejnym obszarem są neurony von Economo, inaczej neurony wrzecionowate, które kierują nami w konfliktach itp.

Z drugiej strony możliwe jest tworzenie i używanie języka. To ostateczny krok w ewolucji człowieka, bezpośrednio związany z potrzebą odnoszenia się do innych. Ogólnie rzecz biorąc, mózg społeczny składa się z dwóch dużych systemów: neuronów lustrzanych i teorii umysłu. Zobaczmy, na czym to polega.

Wielkie odkrycia i udoskonalenia niezmiennie wymagają współpracy wielu umysłów.

Alexander Graham Bell

Mózg społeczny i neurony lustrzane

Neurony lustrzane to szczególny rodzaj neuronów. Wyzwalają się, gdy obserwujesz działania lub wyrażanie emocji u innych ludzi. To znaczy, kiedy ktoś kontempluje inną osobę robiącą coś, czuje się trochę tak, jakby on sam wykonywał tę czynność. W taki czy inny sposób człowiek niejako „przywłaszcza” sobie uczucia i emocje innych.

Neurony lustrzane znajdują się głównie w płacie czołowym, regionie związanym z ruchem i wrażliwością na dotyk. Są także w płacie ciemieniowym, który dostarcza obrazu ciała i informacji ze zmysłów, oraz w korze wyspowej i zakręcie obręczy. Obszary te wiążą się one zarówno z emocjami, jak i bólem.

Neurony lustrzane powodują powstanie tzw. efektu zarażenia, który jest jednym z podstawowych mechanizmów funkcjonowania mózgu społecznego.

Jak sama nazwa wskazuje, efekt ten prowadzi do swoistego przekazywania emocji i uczuć z jednej osoby na drugą poprzez prawie automatyczny mechanizm. W ten sposób ostatecznie naśladuje to, co jest postrzegane w otoczeniu.

Teoria umysłu

Innym wielkim systemem, który opiera się na funkcjonowaniu mózgu społecznego, jest teoria umysłu. Opisuje ona to zdolność przypisywania intencji lub myśli innym ludziom, a czasami nawet innym istotom. Ta funkcja pozwala ci zastanowić się nad własnym stanem psychicznym i stanem innych osób, wyrażonym głównie poprzez znaki cielesne.

Ta percepcja siebie i innych obejmuje emocje, uczucia, przekonania itp. Wreszcie pozwala nam przewidzieć, jakie będzie zachowanie nasze i innych w obliczu określonych wydarzeń. Ogólnie rzecz biorąc, zdolność ta nie jest ćwiczona celowo, ale intuicyjnie.

Zarówno neurony lustrzane, jak i teoria umysłu to dwa wielkie komponenty mózgu społecznego, składające się na jego końcowy produkt: empatię. Definiuje się ją jako zdolność rozumienia innych na ich własnych warunkach lub, innymi słowy, stawiania siebie na ich miejscu.

Urodziłeś/aś się z potencjałem rozwijania empatii, ale nie zawsze jest to osiągane. W „normalnych” warunkach wszyscy ludzie byliby zdolni do stawiania się w miejscu kogoś innego. Jednak indywidualne doświadczenia i edukacja mogą sprzyjać nieempatycznym zachowaniom poprzez nieadaptacyjne zachowania, uprzedzenia itp.

Współpraca to mądre działanie

Skoro istoty ludzkie są przystosowane do życia towarzyskiego, nie jest to tylko kaprys natury. Współpraca z innymi była decydująca dla ewolucji gatunku. Język jest jednym z najbardziej wyszukanych produktów tej ewolucji, a jego funkcją jest właśnie łączenie myśli i uczuć między ludźmi.

Można powiedzieć, że człowiek jest istotą bezradną, mającą o wiele mniejszą siłę czy zwinność niż inne istoty natury, oraz o niepewnie rozwiniętych zmysłach w porównaniu z innymi zwierzętami.

Jeśli jednak udało mu się z powodzeniem poradzić sobie w środowisku, w którym nie miał większych szans na przeżycie, to właśnie dzięki jego mózgowi. Ten z kolei wiele zawdzięcza swojemu rozwojowi w aspekcie społecznym.

To, co było prawdą dla pierwszych ludzi, pozostaje prawdą dla współczesnego człowieka – chociaż na razie wydaje się, przeważa społeczeństwo o wartościach indywidualistycznych i utylitarnych.

W życiu codziennym oraz w historii narodów udowodniono jednak, że współpraca jest najszybszym sposobem przezwyciężenia problemów i wysokiego rozwoju. To właśnie natura umożliwia poprzez mózg społeczny.

Artykuł zweryfikowała i zatwierdziła psycholog Gema Sánchez Cuevas na dzień 3 maja 2020 r.