Ksenofobia: definicja, czynniki ryzyka i zapobieganie

Ksenofobia brzmi jak bardzo mocne, wręcz groźne słowo. Kiedy media go używają, to zazwyczaj odnoszą się jednocześnie do poważnych przypadków, względnie zorganizowanych grup osób, które popełniły przestępstwo przeciwko osobie o innej narodowości lub rasie. Ale to nie wszystko, z czym tak naprawdę wiąże się ksenofobia.

Rzadko rozmawiamy o sytuacjach, które zdarzają się każdego dnia na całym świecie. To fakt. Rzadko rozmawiamy o tych wszystkich przelotnych myślach i koncepcjach, które pojawiają się co rusz w umysłach wielu ludzi. Czy ksenofobia to na przykład stwierdzenie, że ktoś jest kiepskim pracownikiem uargumentowane krajem pochodzenia te osoby? Zastanówmy się nad tym.

“Nasza prawdziwa narodowość to ludzkość. Nie zapominajmy o tym”.
–Herbert George Wells–

Czym jest ksenofobia?

Ksenofobia to nie tylko fizyczna agresja i atak wobec kogoś ze względu na jego narodowość. Choć rzeczywiście jest to skrajna forma ksenofobii. Może rzecz jasna wyrządzić wiele szkody ofierze i społeczeństwu w ogóle. W rzeczywistości jednak pod tym pojęciem kryje się znacznie więcej negatywnych aspektów. Jest to temat szeroki.

Rdzeniem ksenofobii jest społeczne wykluczenie danej jednostki w oparciu o kraj jej pochodzenia, który zazwyczaj różni się od miejsca zamieszkania agresora. Wykluczenie to może przybrać formę bezpośrednich zachowań, w tym odmowy wynajęcia mieszkania komuś ze względu na jego narodowość lub kolor skóry.

Ale ksenofobia obejmuje także postawy i przekonania, które prowadzą do tworzenia stereotypów i uogólnień na temat innych ludzi. Na przykład, takich jak przekonanie, że pewna narodowość jest skąpa lub ludzie innej narodowości są z natury rzeczy wichrzycielami. Prawdą jest natomiast to, że nawet jeśli nie jesteś osobą z gruntu rzeczy agresywnie nastawioną, to w dalszym ciągu możesz nadal wyrażać ksenofobiczne postawy poprzez swoje myśli, zachowania i postawy pełne podświadomej obawy i odrzucenia.

“Nikt się nie rodzi pełnym nienawiści do innej osoby z powodu koloru jej skóry, pochodzenia lub wyznawanej religii”.
-Nelson Mandela-

Jakie czynniki ryzyka mogą doprowadzić do rozwoju ksenofobii?

Skoro jesteśmy tak wysoko rozwiniętym cywilizacyjnie społeczeństwem, dlaczego tak powszechna jest u nas ksenofobia? Obecny stan niepewności, który stale odczuwamy, jest jednym z czynników. Na przykład doszło do ataków terrorystycznych w pobliżu naszego domu, popełnianych przez ludzi z różnych krajów. Kiedy istnieje wspólny czynnik, który łączy te ataki, wywołuje on ksenofobię przeciwko tej konkretnej narodowości.

Wydarzenia te sprawiły, że jesteśmy nieustannie czujni, niespokojni i wystraszeni, przygotowani do walki lub ucieczki. Bycie w ciągłym stanie lęku powoduje u nas to, że chcemy znaleźć kogoś, kogo obwiniamy za to, jak się czujemy. I kogo tutaj możemy winić? Najprościej zrzucić całą odpowiedzialność na osoby, które różnią się od nas w jakiś sposób, nieprawdaż?

Mamy więc tendencję do dystansowania się od tych ludzi. I to niezależnie od tego, czy oznacza to izolowanie ich, czy izolowanie nas samych. Brak bezpośredniego kontaktu z innymi kulturami uniemożliwia nam rzucenie samym sobie nowego wyzwania. A tym samym niemożliwe staje się podważenie wszelkich nieuzasadnionych pomysłów na temat tego, jak niebezpieczni są oni dla nas. Dlatego odległość jest kolejnym istotnym czynnikiem ryzyka przykładającym się do rozwoju takich postaw, jak rasizm, czy też ksenofobia.

“Musimy nauczyć się żyć razem jako bracia lub zginiemy razem jako głupcy.”
-Martin Luther King, Jr.-

Jak możemy uchronić się przed ksenofobią?

Pierwszym krokiem w kierunku zapobiegania wszelkim negatywnym postawom takim jak ksenofobia jest rozmawianie z ludźmi z innych krajów i zanurzenie się w innych kulturach. Pomoże nam to wczuć się w ich położenie i zrozumieć, że nie są oni aż tak bardzo różni od nas i że oczywiście większość z nich nie jest potencjalnymi terrorystami szukającymi sposobu na zniszczenie naszego życia. Takie postępowanie sprawi też, że będziemy bardziej wrażliwi na ich historie życia i wyzwania, przed którymi stoją jako społeczność.

Nieczęsto się zastanawiamy, jak to jest, gdy ktoś opuszcza swój kraj i naraża całe swoje życie, by zacząć wszystko od nowa. A szkoda. Gdyby dobrze sobie radzili w swoim kraju, prawdopodobnie nie wyruszyliby w tak trudną podróż.

Zamiast tego zdecydowali się jednak poświęcić swoje życie po to, by udać z rodziną na przygodę, która wydaje się im bardziej niebezpieczna niż ekscytująca. Bez względu na to, co robią, zarówno oni, jak i ich bliscy znajdują się w ciągłym w niebezpieczeństwie, ponieważ dalsze przebywanie w ich kraju, często może po prostu oznaczać pewną śmierć z wielu różnych powodów.

Aby zapobiec ksenofobii instytucje rządowe muszą wdrażać prawdziwie skuteczne programy asymilacyjne. Uruchamiać programy, w których przeciętni obywatele mogą naprawdę poznać ludzi, którzy pochodzą z innych krajów. I zatrudniać specjalistów do pośredniczenia w ewentualnych konfliktach, które mogą się pojawić w takich przypadkach.

I na koniec należy pamiętać o tym, jak ważne jest rozpowszechnianie prawdziwych wiadomości o ludziach różnych narodowości. Chodzi o rzetelność. Informację bez ukrytej agendy politycznej, która rodzi tylko lęk i nienawiść.

Zdjęcia pochodzą ze zbiorów Williama Stitta, Eddy’ego Lackmanna i Włada Czompałowa, zostały zamieszczone dzięki uprzejmości ich autorów.