Jose Ingenieros i jego przemyślenia na temat przeciętności

Przejrzane i zatwierdzone przez: psycholog Gema Sánchez Cuevas.

Napisany przez Edith Sánchez

Ostatnia aktualizacja: 25 maja, 2023

Wiele zdań jakie Jose Ingenieros wypowiedział na temat przeciętności pochodzi z jego najbardziej znanego dzieła “El hombre mediocre” (“Człowiek przeciętny”). W dziele tym ten wielki argentyński myśliciel zawarł istny traktat etyczny, który mimo upływu lat tak silnie wpływa na ludzkie sumienia.

Jose Ingenieros był jednym z najbardziej wyróżniających się argentyńskich myślicieli z początku XX wieku. Był wszechstronnie uzdolniony. Pracował jako lekarz, psycholog, kryminolog, filozof i farmaceuta.

Co więcej, można go nazwać prawdziwym humanistą i to w pełnym tego słowa znaczeniu. Jego cytaty na temat przeciętności ujawniają jego dążenie do dostrzegania w człowieku doskonałości. Oto niektóre z najciekawszych jego wypowiedzi.

Jose Ingenieros a jego cytaty o naśladownictwie

Autor bardzo często odnosi się w swoich cytatach do zjawiska jakim jest naśladownictwo. Uważa je za jeden z największych objawów przeciętności człowieka. Niezależnie od tego, w jakiej postaci się przejawia. Jak sam wspomina: “Człowiek przeciętny dąży do tego, by pomylić go z jego otoczeniem. Osoba oryginalna z kolei ma tendencję do wyróżniania się z tłumu. Podczas gdy ten pierwszy myśli głową społeczeństwa, ten drugi używa do tego swojej własnej głowy”.

Zdaniem autora naśladownictwo i imitowanie innych to gest zaprzeczania bycia sobą. Człowiek taki wyrzeka się samodzielnego myślenia. Ingenieros uważa, że za taką tendencją kryje się lęk przed wyróżnianiem się i zdefiniowaniem swojej osobowości. Dlatego też zaznacza: “Podstawową funkcją człowieka przeciętnego jest bierne naśladownictwo, z kolei zadaniem człowieka wyższego jest kultywowanie twórczej wyobraźni”.

Wiara a fanatyzm

Choć Jose Ingenieros był bardzo przywiązany do sztuki, w jego poszukiwaniach nie brak niepokojów na tle religijnych i zagadnień związanych z wiarą. Niektóre z jego dzieł były poświęcone okultyzmowi i teozofii. Zawsze poszukiwał naukowych potwierdzeń swoich wierzeń religijnych.

Z tego właśnie względu wiele jego cytatów jest poświęconych kwestiom religijnym. Jeden z nich brzmi: “Brak mocno ugruntowanych wierzeń zmienia człowieka przeciętnego w fanatyka. Wiarę potwierdza się poprzez zderzanie i konfrontowanie przeciwnych opinii”. Zdanie to wyraźnie uczy nas, że można myśleć racjonalnie a jednocześnie mieć głęboką wiarę.

Łykanie bez przeżuwania i trawienia

Jose Ingenieros chwalił w swoich dziełach intelekt, oryginalność i zdolność samodzielnego, nieszablonowego myślenia. Bardzo wyraźnie można to dostrzec czytając poniższy tekst: “Ludzie łykają bez przeżuwania i trawienia – aż do zapełnienia umysłu. Nie zwracają uwagi na fakt, że żyjemy z tego, co przyswajamy a nie tylko z tego, co połykamy”.

Idei innych ludzi nie należy “połykać w całości”. Trzeba analizować i oceniać zasoby intelektualne jakie się nam przedstawia. Powyższy cytat z całą pewnością skłania do refleksji i nieco zawstydza. Uświadamia nam naszą tendencję do przeciętności. Pióro Jose Ingenieros z całą pewnością przypomina ostry skalpel. Język jakiego używał, jego bezpośredniość i nieszablonowość sprawia, że cytaty docierają do naszej głębi. Stają się zalążkiem zmian.

Bezruch

W swoich dziełach Jose Ingenieros bardzo często chwali dynamikę, pasję i żywotność. Uważa on, że cechy te są właściwe osobom wrażliwym, które nie potrafią być obojętne na to, co je otacza.

W tym cytacie na przykład głosi: “Człowiek o szlachetnym charakterze jest zdolny do okazywania wzburzonych emocji niczym ocean. W przypadku ludzi o oswojonym charakterze wszystko wydaje się jedynie powierzchowne”. Cytat ten chwali pasję i wrażliwość. Mierność i przeciętność zdaje się blokować zdaniem autora zdolności do reagowania. Z tego powodu należy unikać przeciętności i starać się ją przerwać.

Adaptacja a rutyna

Jose Ingenieros poruszał również kwestię rutyny. Jak sam mówi: “Rutyna to skamieniały szkielet, którego kawałki opierają się zębowi czasu. Nie jest ona córką doświadczenia, a raczej jego karykaturą. To pierwsze jest płodne i rodzi prawdy, ona z kolei jest bezpłodna i tylko je zabija”.

Ingenieros twierdzi, że rutyna stanowi negację doświadczenia – swoisty akt zrzeczenia się go przez człowieka. Doświadczenie wymaga aktywności i świadomości, rutyna natomiast nie. W taki czy inny sposób paraliżuje myśli i czyny. Dlatego własnie jest ona tak groźna.

Autor ten konsekwentnie rzuca wyzwanie rozmaitym formom konformizmu i dostosowywania się do sytuacji. Zwłaszcza jeśli wymagają one samozaparcia i wyrzeczenia się samego siebie oraz własnego sposobu myślenia tylko po to, by zadowolić grupę. Mówi też coś bardzo wyzwalającego: “Forma adaptacji u każdego człowieka w stosunku do jego otoczenia zależy od równowagi między tym, co naśladuje a co sam wymyśla”.

To zaledwie kilka cytatów, jakie pozostawił nam Jose Ingenieros w swojej twórczości na temat przeciętności. Czytanie ich to odwiedzanie tych części naszej świadomości, w których panuje najczęściej strach. Z całą pewnością jest to wartościowa podróż. Prace tego autora stanowią wezwanie do świadomego bycia, do potwierdzenia swojej osobowości, poszukiwania oryginalności i przede wszystkim rozwoju osobistego.