Jak zmienia się Twój mózg po traumie

Dlaczego wszystkie bolesne doświadczenia nie zamieniają się w traumę? Jakie są zmienne, które modulują tę relację? Przede wszystkim, co dzieje się z twoim mózgiem w traumatycznym wydarzeniu? W tym artykule wyjaśniamy te kwestie.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Andres Camilo Espinosa Poveda.

Ostatnia aktualizacja: 14 września, 2023

Traumatyczne wydarzenie może całkowicie zmienić Twoje życie. Może to być tak poważne, że ostatecznie wpłynie na każdy obszar Twojego istnienia. Czy wiesz, jak się zmienia Twój mózg po traumie?

Wiele można powiedzieć o wpływie traumy na zdrowie fizyczne i emocjonalne oraz relacje międzyludzkie. Jednak dzisiaj skupiamy się na jednym z najważniejszych i najbardziej złożonych organów ciała i badamy, jak mózg zmienia się po traumatycznym wydarzeniu.

Trauma

Zanim przejdziemy się po skomplikowanych neuronowych ścieżkach umysłu, zaczniemy od zdefiniowania traumy. Przechodząc przez życie, możesz napotkać wiele trudnych i bolesnych doświadczeń, ale nie wszystkie z nich zostaną uznane za traumatyczne. Więc co sprawia, że trauma jest traumą?

Z reguły, aby wydarzenie zostało uznane za traumę, konieczne jest, abyś w takich okolicznościach czuł, że Twoje życie jest zagrożone. Trauma pojawia się, ponieważ emocjonalne i adaptacyjne wymagania Twojego środowiska przekraczają i przytłaczają Twoje narzędzia radzenia sobie. Presja, jaką wydarzenia te wywierają na Twoją psychikę, jest tak duża, kończy się to obrażeniami, z których nie jest łatwo się pozbierać.

Można o  tym powiedzieć znacznie więcej, ale na razie zacznijmy od definicji zjawiska.

Jak zmienia się Twój mózg po traumie?

Twój mózg to niesamowita maszyna, która wykonuje wiele zadań. Jego głównym celem jest zagwarantowanie Ci przetrwania. W tym celu uruchamia szereg mechanizmów. Obejmują one aktywację współczulnego układu nerwowego i wydzielanie hormonów stresu. Prowadzi to do rozwinięcia reakcji walki lub ucieczki w celu stłumienia zagrożenia.

W pewnych warunkach bez wątpienia poczujesz, że Twoje serce bije naprawdę mocno. Mózg wytwarza wtedy zmiany w ciśnieniu krwi lub częstości akcji serca. Przygotowuje organizm do walki lub ucieczki, zapewniając w ten sposób bezpieczeństwo. To skuteczna strategia, która gwarantuje przetrwanie nas jako gatunku i pozwala przezwyciężyć główne zagrożenia.

Jednak problem pojawia się, gdy zinterpretujesz zagrożenie jako zbyt duże, aby można było sobie z nim poradzić za pomocą dostępnych opcji. Co więcej, tego typu sytuacje stają się coraz częstsze. Dzieje się tak, ponieważ dzisiejszy styl życia uniemożliwia Ci ucieczkę od źródła zagrożenia, jednocześnie narażając Cię na doświadczenia o wysokiej intensywności negatywnego ładunku emocjonalnego.

Kiedy zagrożenie pozostaje, mechanizmy Twojego mózgu próbują znaleźć wyjście, zużywając przy tym sporo energii.

Przyjrzyjmy się najważniejszym zmianom, jakie zachodzą w Twoim mózgu po traumie.

Mózgowe ciało migdałowate, Twoje emocjonalne centrum operacyjne

Ciało migdałowate to struktura mózgu utworzona przez grupę neuronów zlokalizowaną w najgłębszej części płatów skroniowych. Jego funkcją jest przetwarzanie Twoich reakcji emocjonalnych i przyczynianie się do tworzenia wspomnień związanych z tymi reakcjami. Jest aktywowane, gdy doświadczasz emocji i generuje informacje, które łączą tę emocję z wydarzeniem, które ją wywołało.

Dzięki tej strukturze możesz dowiedzieć się, które sytuacje sprawiają, że jesteś szczęśliwy, a które Cię denerwują. Uczestniczy ona również w przetwarzaniu strachu. Dlatego ciało migdałowate jest kluczowe w aktywacji systemu reagowania w obliczu zagrożeń i rozpoczęciu reakcji walki lub ucieczki.

Kiedy doświadczenie staje się traumatyczne, reakcja ciała migdałowatego jest intensywna i trwała. To sprawia, że Twoja reakcja na strach jest silniejsza, co kończy się “zalaniem” Twojego powiązanego emocjonalnego uczenia się.

W konsekwencji Twój mózg staje się bardziej podatny na interpretowanie kontekstu jako zagrożenia i reaguje z większą intensywnością, umniejszając wszelkie pozytywne treści emocjonalne. Chociaż traumatyczne wydarzenie już minęło, Twoje ciało migdałowate będzie zachowywać się tak, jakby zagrożenie nadal istniało. To zmienia funkcjonowanie mózgu i jego związek z otoczeniem.

Hipokamp, skryba Twoich wspomnień

Hipokamp to struktura mózgu zlokalizowana wewnątrz płata skroniowego. Swoją nazwę zawdzięcza temu, że swoim kształtem przypomina konika morskiego. Została dokładnie przebadana pod kątem jej dokładnych funkcji i okazało się, że odgrywa kluczową rolę w tworzeniu nowych wspomnień.

Po długotrwałym narażeniu na stres emocjonalny objętość hipokampu może ulec zmniejszeniu. Jest tak, ponieważ hamowane jest tworzenie nowych neuronów i aktywacja już istniejących. Ponadto stres wywołany traumatycznym przeżyciem może wpływać na prawidłowe funkcjonowanie tej ważnej struktury mózgu, powodując problemy w procesach uczenia się i pamięci.

Na poziomie funkcjonalnym uszkodzony hipokamp utrudnia przechowywanie nowych wspomnień. Zwiększa to wagę Twoich negatywnych wspomnień związanych z traumatycznym doświadczeniem.

Kora przedczołowa, pilot Twojego statku

Kora przedczołowa jest jedną z najważniejszych części mózgu. Wśród jej funkcji jest między innymi planowanie, podejmowanie decyzji, dostosowywanie się do konwencji społecznych, interpretacja informacji, kontrola impulsów i rozwiązywanie problemów. Jej prawidłowe funkcjonowanie jest niezbędne do codziennego życia, rozwoju osobowości i uczenia się.

Długotrwały stres spowodowany traumatycznym doświadczeniem może zmniejszyć objętość kory przedczołowej i liczbę połączeń z innymi obszarami mózgu. Wpływa to negatywnie na zdolność rozwiązywania problemów i dostosowywania się do zwykłych wymagań środowiska.

Jakby tego było mało, zaangażowanie kory przedczołowej zwiększa Twoją podatność na inne schorzenia. Mogą to być na przykład zaburzenia lękowe, zaburzenia nastroju i zwyrodnieniowe choroby mózgu.

Błędne koło

Jak zapewne zauważyłeś, zmiany w tych trzech obszarach mózgu nie są od siebie niezależne. Współpraca różnych obszarów mózgu jest powszechna. Dlatego uszkodzenie jednego może wpłynąć na funkcje wielu innych.

Negatywny wpływ na korę przedczołową utrudnia rozwiązywanie problemów i adaptacyjne radzenie sobie z negatywnymi emocjami. To z kolei zwiększa intensywność aktywacji Twojego ciała migdałowatego przez takie emocje. Koliduje to również z funkcją hipokampu w przechowywaniu nowych wspomnień.

Podsumowując, zmiany w mózgu spowodowane traumą mogą prowadzić do poważnych objawów i zaburzeń:

• Bezsenność.
• Drażliwość.
• Problemy z uwagą.
• Trudności w nauce.
• Problemy z pamięcią.
• Lęk.
• Niepowodzenia w relacjach międzyludzkich.
• Ponowne przeżywanie traumatycznego doświadczenia.

Mogą również powodować pojawienie się pewnych psychopatologii, z których najbardziej oczywistą jest zespół stresu pourazowego. To jednak nie jedyna możliwa choroba. Uszkodzenie struktur mózgu przez traumatyczne wydarzenie może również prowadzić do lęku i zaburzeń nastroju.

Trauma sama się nie naprawia

Funkcjonowanie mózgu zmienia się z powodu traumatycznych doświadczeń, a negatywne skutki mogą później wpływać na jego struktury nerwowe. W obliczu ciągłej percepcji zagrożenia Twój mózg będzie nadal próbował się chronić, ale w ten sposób spowoduje to większe szkody. Prowadzi to do prostego, ale niezwykle ważnego wniosku dla zdrowia psychicznego i dobrego samopoczucia: trauma sama się nie naprawi.

Jak widzisz, Twój mózg zmienia się po traumie. Wpływa na jego funkcjonowanie, a nawet może doprowadzić do pogorszenia tego, kim jesteś i jak odnosisz się do innych.

Ten rodzaj afektacji i związane z nią niebezpieczeństwo dla mózgu oznacza, że koniecznie trzeba szukać pomocy. Terminowe leczenie może pomóc Ci poradzić sobie z traumatycznym doświadczeniem i powstrzymać jego negatywny wpływ na strukturę mózgu. Co więcej, dzięki imponującej plastyczności mózgu, jest bardzo prawdopodobne, że całkowicie wyzdrowiejesz.

Jak powiedziałaby Lisa Simpson, nie możesz brać swojego mózgu za pewnik, ponieważ to najlepszy przyjaciel, jakiego kiedykolwiek będziesz miał.